نقد و منتقد از نگاه نویسندگان بزرگ: خرمگسان معرکه!

گاه نویسندگان ادعا می کنند نقد‎هایی که توسط منتقدان بر آثارشان نوشته می‎شود، نمی‎خوانند. اما در مقام عمل می‎بینیم که به وقتش خط به خط این نقدها را هم می خوانند! نویسندگان در مورد منتقدان نظرات مختلف و  ضد و نقیضی دارند، برخی کار آنها را در خور اهمیت و برخی نیز بی‎ارزش می‎خوانند و… در ادامه بخش اول  نظرات خواندنی نویسندگان درباره منتقدان را می‎خوانید، بخشی دیگر از این نوشته‎ها در روزهای آینده منتشر می‎شود. امروز خواننده نظرات خواندنی نویسندگان بزرگی چون سارتر، هسه، الیوت، فاکنر، مارکز ، فوئنتس و… را خواهید بود، در قسمت دوم این نوشته نیز نظرات نویسندگان و هنرمندانی چون آپدایک،  هاکسلی، روب گریه، جویس کرول اوتس، وودی آلن، تروفو و…خواند.

***

منتقد ضعیف و فاقد صلاحیت (به دلیل‎ تزلزل خویش موضعی تهاجمی به خود می‎گیرد؛ زیرا همواره در طلب داوری‎ ارزشهایی است که خود نمی‎تواند جوهر آن‎ را احساس کند، بلکه فقط به‎طور نظری و مکانیکی و از برون به بررسی اثر پردازد) گویی می‎خواهد با ابراز نقد و حتی خصومت‎ با اندیشه به‎طور کلی به غرور خود و احساس‎ ضعفش پاسخ گوید.

هرمان هسه

هیچ هنرمندی نباید به نقد کوچکترین‎ اعتنایی داشته باشد. به‎ندرت پیش آمده‎ است که نقدی به نحوی به خلق آثار هنری‎ کمک کرده باشد. نقد همیشه به دنبال هنر می‎دود. نهایت کاری که بتواند انجام دهد، ممکن است در روشن ساختن بعضی از جنبه‎های هنری، اطلاعاتی را به هنرمند بدهد، منتقد در درجه هنری پایین‎تری از هنرمند قرار دارد.

تسوک مایر

منتقد از ما نویسندگان انتظار کار خوب دارد و ما از او به حق انتظار نقد خوب داریم. وجود یک نقد خوب بستگی تام به این دارد که‎ براساس یک عقیده‎ی شخصی، قضاوتی‎ مستدل و منطقی ارائه دهد. بزرگترین‎ مشکل منتقدین این است که اصلا کار را نمی‎شناسند.

فردریش دورنمات

نویسندگان از وجود منتقدی که به‎طور جدی‎ در فکر ادبیات باشد، استفاده می‎بردند. حتی‎ اگر به خشم هم بیایند، ممکن است برای‎ ابراز مخالفت تحریک شوند که چگونگی‎ هدفهای خود را با وضوح بیشتری دریابند. چنین منتقدی می‎تواند در نویسندگان شوری‎ برانگیزد که آنان را به انجام کوششهای‎ بیشتری بخواند و نمونه‎ی وجودی خود او ایشان را تشویق کند تا به صورت جدی‎تر به هنر خود بپردازند.

در حقیقت یک منتقد بزرگ باید مرد بزرگ باشد. باید آن اندازه بزرگ باشد که‎ با تسلیمی رضامندانه این مطلب را درک‎ کند که کارش باوجوداین همه اهمیت فقط ارزشی بی‎دوام دارد. زیرا شایستگی او همه‎ در آن است که نیازمندیهای نسل خود را برآورده سازد و راه را به آنها نشان دهد. . . صرف عمر برای چنین سرانجامی فقط در صورتی به زحمتش می‎ارزد که منتقد، ادبیات‎ را یکی از مهمترین اشتغالات بشری بداند.

سامرست موام

در هر نویسنده‎ای همواره باید دو شخصیت‎ با هم وجود داشته باشد. یکی نویسنده و دیگری منقد.

لئون تولستوی

دوست دارم سر میز صبحانه، منتقد را بخورم. آنها را درست مثل جوجه می‎خورم و بعد استخوانهایش را دور می‎اندازم. . .

کارلوس فوئنتس

بی‎خیال حرفهای منتقدان! تا به حال از هیچ‎ منتقدی به عنوان سپاس، مجسمه برپا نکرده‎اند.

جین سیبلوس

هنرمند از منتقد بالاتر است، چرا که هنرمند چیزهایی می‎نویسد که منتقد را تکان‎ می‎دهد. اما منتقد چیزهایی می‎نویسد که‎ همه را تکان می‎دهد الا هنرمند را.

ویلیام فاکنر

اغلب منتقدان مردمانی هستند بدون اقبال، هنگامی که در ناامیدی به سر می‎برند نقد را کاری کوچک و بی‎اهمیت می‎یابند. شبیه‎ کاری که نگهبان قبرستانی انجام می‎دهد که تنها در آن مردگان وجود دارند-و تنها کاری که انجام داده‎اند نگارش است. منتقد زندگی سختی دارد. همسرش دوستی خود را آشکار نمی‎کند و فرزندانش زیبایی را منکرند و او اول هر ماه با فشارهای روحی‎ شدیدی مواجه است. مگر آنکه همیشه‎ بتواند به کتابخانه‎اش برود و کتابی را از قفسه برداشته آن را بگشاید. بوی نا مشامش‎ را بیازارد و او کار عجیبی انجام دهد که‎ می‎توان بر آن نام مطالعه گذاشت.

ژان پل سارتر

نمی‎خواهم نمک‎نشناسی کنم. اما حقیقتش‎ را بخواهید-و می‎دانم که باور کردنش سخت‎ است-اعتقاد زیادی به کار منتقدان ندارم. خودم هم نمی‎دانم چرا نمی‎توانم افکار آنها را با گفته‎های خودم منطبق بدانم. به همین‎ دلیل واقعا نمی‎دانم که قبولشان دارم یا نه.

گابریل گارسیا مارکز

اثری که انسان می‎آفریند سرشار از مائده‎ای‎ زمینی و گونه‎ای علم غیب است. چرا که‎ پس از انتشار کتابهایم، رساله‎ها و تحقیقهای‎ فراوانی درباره‎ی آنها از دانشجویان و منتقدان‎ خوانده‎ام که همیشه به اسراری راه برده‎اند که من خود بر آنها واقف نبوده‎ام. نقدهایی‎ که بر کتابهای من نوشته شده، بسیاری از چیزهایی را که-شاید به صورت ناخودآگاه‎ -در آنها گذاشته‎ام و دارای اهمیت فراوانی‎ بوده‎اند، بر من روشن نموده است.

میگل آنخل آستوریاس

ناقدان مثل خرمگسهایی هستند که اسبها (نویسندگان) را از شخم زدن بازمی‎دارند.

آنتوان چخوف

منتقد همان خواننده‎ی جدی است که اثر ادبی‎ برایش تنها یک سرگرمی گذرا نیست، بلکه‎ ردپا، نشانه و شهادت زندگی معنوی اوست‎ که نویسنده رهایش کرده است.

کلود ادموند ماینی

هیچ نقدی قطعی و همیشگی نیست. نقد هرگز برای یک بار و همیشه انجام نمی‎شود، بلکه همیشه وابسته به روند تاریخی و مرحله‎ای خاص از تکامل اجتماعی است.

گراهام هوف

نقد باید همانند تاریخ مبرا از هرگونه تعلق‎ خاطر، منفعت و طرفداری باشد و بیشتر درباره‎ی استعدادها قضاوت کند تا عقاید. نقد بی‎طرف از عقاید پیشی می‎گیرد.

ویلمن

منتقد خوب کسی است که ماجراهای درونی‎ خود را از ورای شاهکارها شرح دهد.

ژول لومتر

نقد علم نیست، بلکه یک همکاری هنری‎ است.

بودلر

نقد نشانه شکست و ناکامی در ابداع است.

استاندال

منتقد کسی است که جاده‎ها را می‎شناسد اما رانندگی را نمی‎داند.

کنت تیتان

ناقدان می‎گویند که باید متن با ما حرف‎ بزند. حق با آنهاست، اما باید دانست که متن‎ نمی‎تواند با ما حرف بزند، مگر اینکه آنچه‎ می‎گوید دانسته شود. نقد درست، فهم‎ گفته‎های متن است و من این را تاویل عینی‎ می‎خوانم.

اریک. د. هرش

وظیفه نقد ادبی کمک به ادراک بیشتر و لذت بردن از ادبیات است. [البته در این‎ تعریف‎]وظیفه نفی هم گنجانده شده. یعنی‎ اینکه از چه چیزی نباید لذت برد. زیرا ممکن‎ است از منتقد بخواهند اثر بی‎ارزشی را طرد کند و فریبکار را معرفی نماید. اما این وظیفه‎ در مقایسه با تشخیص ارزش اثر قابل‎ تحسین، کاری فرعی به شمار می‎آید.

تی. اس. الیوت

متأسفانه در تاریخ، نقد ادبی تا به این اندازه‎ شکوفا نبوده است. دانشگاه‎های انگلیس‎ لبریز از کسانی است که نمی‎خوانند یا تقریبا نمی‎خوانند، اما دربست به نقد ادبی روی‎ آورده‎اند. این به نظر من دیوانگی محض‎ است. شما حتما یادتان هست که اسکار وایلد قصدش شوخی بود، اما امروز شوخی نوعی‎ حقیقت شده است. این نشانه‎ی بروز همان‎ انحطاطی است که قبلا اشاره کردم. آدمهای‎ باهوش زیاد هستند. البته بیشتر در فرانسه‎ و انگلستان-که هیچ‎چیز را باور ندارند و حتی سعی نمی‎کنند یک قصه هم بنویسند یا یک رمان، اما تمام انرژی خودشان را صرف این می‎کنند که وارد این یا آن مکتب‎ نقد بشوند. من اصلا فکر نمی‎کنم منتقدان‎ بتوانند کوچکترین تأثیری روی نویسنده یا خواننده داشته باشند. منتقدان بین خودشان‎ برای یکدیگر متقابلا اهمیت قائلند. به نظر من، منتقدان نشانه‎ی مسخره‎ای از انحطاط ما هستند.

ا. ان ویلسون

ادبیات وجدان انسانیت است و نقد وجدان‎ ادبیات.

پل سوده

برای من مهم نیست که به من بگویند نویسنده “داستانهای محلی” . تعیین جایگاه‎ نویسندگان و داوری کار منتقدان است، اما نقاد حق ندارد بگویید که نویسنده باید راجع به چه بنویسد. نویسنده به تنهایی مسئولیت‎ این کار را بر عهده دارد.

یودورا ولتی

منتقد همیشه بعد از حادثه، پیدایش می‎شود، چون قبلا اثری نوشته شده و نویسنده وقتی‎ با آنها موافق است که آنها هم به همان‎ نتیجه‎ی او برسند. به عبارت دیگر، اگر نقاد به‎ چیزی که من با تمام وجودم می‎دانم درست‎ است و حد اکثر کوششم را کرده‎ام و آن را خوب از کار درآورده‎ام، ایراد بگیرد، من تحت‎ تأثیر اینکه این نکته مطابق میل یک نفر نیست، قرار نمی‎گیرم. اما اگر در مورد شخصی یا چیزی که نوشته‎ام دودل باشم‎ و منتقدی نیز بر این شک و دودلی صحه‎ بگذارد، آن وقت است که شکّم به یقین‎ تبدیل می‎شود و باکمال میل به نقد منتقد احترام می‎گزارم.

نادین گوردیمر

ادامه دارد…