گفتگوی حامد بهداد و چنگیز جلیلوند: از بهروز وثوقی تا فردین و ناصر ملک مطیعی

شاید نتوان مشخص کرد که صدای یک بازیگر، چند درصد از کار او را تشکیل می‎دهد، اما بی‎گمان می‎توان گفت صدای بازیگر می تواند حاصل کار یک بازیگر را ارتقاء دهد و یا اینکه کامل آن را زمین بزند. همانگونه که خیلی از ستارگان سینمای صامت با ورود صدا، صحنه را ترک کرده و خانه‎نشین شدند، خیلی از ستارگان دیروز سینمای ایران نیز اگر قرار می‎شد با صدای سر صحنه کار کنند باید میدان را خالی می‎کردند، چرا که بعضی از آنها اگر کارشان اندک جلوه‎ای هم داشت مدیون دوبلورهای ممتازی چون چنگیز جلیلوند، منوچهر اسماعیلی و… بود. هرچند در این میان بودند بازیگرانی که خود نیز از صدای خوبی بهره می بردند (نظیر محمد علی فردین) اما مشخص نیست اگر اینها قرار بود از صدایشان هم در بازیگری بهره بگیرند حاصل آن در نهایت چگونه می‎شد. البته در این یان بودند استثناء‎هایی چون یهروز وثوقی و یا پرویز فنی زاده که اگر از صدای خودهم بهره می‎گرفتند حاصل کار چندان توفیری نداشت، چنان که دیدیم بهروز وثوقی در چند فیلمی که به جای خود حرف زد، صدای خودش بهتر روی نقش نشسته بود و در مجموع حاصل کار اگر بهتر نبود، بدتر هم نبود.

گفتگوی زیر حاصل نشست حامد بهداد با چنگیز جلیلوند، صاحب یکی از ماندگارترین صداهای این دیار و البته یکی از مهمترین دوبلورهای ایرانی که بازیگران بسیاری در سینمای ایران به او مدیون هستند. در این گفتگوی طولانی، جلیلوند خاطرات جالبی از فعالیت خود در سالهای دور و صحبت کردن به جای ستارگان محبوب سینمای ایران، تعریف کرده که خواندن آنها خالی از لطف نیست. ذکر این نکته نیز جالب است که حامد بهداد به عنوان یکی از علاقمندان صدای جلیلوند، علاقه بسیار داشت که این دوبلور پیشکسوت در یکی از فیلمهایش به جای او صحبت کند، آرزویی که در روزگار صدابرداری سر صحنه فیلمها قدری بعید به نظر می‎رسید، اما بهداد این شانس را داشت که در فیلم جرم ساخته مسعود کیمیایی (که دو نسخه صدای اصلی و صدای دوبله) از آن تهیه شد، جلیلوند  به جای او صحبت کند. اما جالب این که تماشاگران ایرانی آنقدر به صدای خود بازیگران عادت کرده اند، در سینماهایی که نسخه دوبله‎ی جرم نمایش داده می‎شد، ابتدا از شنیدن صدایی غیر از صدای بازیگران بسیار جا می‎خوردند و تعجب خود را هم بروز می دادند!

***

گفتگوی حامد بهداد و چنگیز جلیلوند: از بهروز وثوقی تا فردین و ناصر ملک مطیعی

  شیفتگی بهداد نسبت به جلیلوند

 حامد بهداد که دراین مصاحبه شیفتگی خود را نسبت به چنگیز جلیلوند پنهان نکرده گفته که آرزو دارد که جلیلوند در یکی از فیلمهایش جای بهداد حرف بزند .بهداد در جایی از این مصاحبه وقتی آقای جلیلوند می خواهد سیگار بکشد می گوید :خب من اگرچه سیگاری نیستم اما به عشق شما سیگار هم می‎کشم !بهداددر ادامه این مصاحبه ومرتبه به جلیلوند می گوید : می‎دانید که من خیلی عاشق شما هستم؟ جلیلوند در جواب می گوید :آره، می‎دانم ومی‎خنددو بهدادمی گوید: من نوجوانی‎ام را هدیه عشق به شما کردم.

 

خاطره ای از سینایی و شهید ثالث

 بهداد همچنین در این گفت وگو  خاطره ای از سینایی و شهید ثالث تعریف می کند: خسرو سینایی و سهراب شهیدثالث یک خاطره داشتند و آن این بود که می‎گفتند ما به سینما رفتیم تا «سلطان‎ قلب‎ها» را ببینیم و کمی بخندیم ولی در انتها گریه کردیم.

 کنایه بهرام رادان

بهداد در ادامه می گوید : گاهی وقتی اسم شما را روی گوشی‎ام می‎بینم که نوشته جلیلوند ذوق‎زده می‎شوم مثل هفته پیش که با بهرام رادان، مشغول فیلمی بودیم، یکدفعه تلفنم زنگ خورد و روی صفحه‎اش نامتان را دیدم با شوق بر پیشانی زدم و گفتم وای.. که رادان با طنازی کنایه زد که من در جوابش گفتم (نه جون تو چنگیز جلیلونده) ما شما را خیلی خوب می‎شناسیم. به خاطر همین روزی که برای نخستین بار به شما زنگ زدم (با یادآوری این خاطره خنده‎اش می‎‎گیرد، خودش را کنترل می‎کند و ادامه می‎دهد) شما جواب دادید و گفتید بله جانم بفرمایید: پدرم کنارم بود من به او گفتم بابا فردین… بهروز وثوقی… مارلون براندو… پل نیومن… پیتر اوتول، همه (صدایش را بلند می‎کند) با لکنت: جناب جلیلوند سلام عرض می‎کنم من حامد بهداد هستم من می‎تونم چند لحظه وقت‎تان را بگیرم؟ من فیلم دومم را بازی کردم به نام «بوتیک» من برای این فیلم جایزه می‎گیرم و آن را به شما تقدیم می‎کنم، دقیقا در سالی که مارلون براندو مرده بود من به شما گفتم که هیچ چیز از آن آدم نمانده حتی خاکسترش را هم در جزیره‎ای ریختند، فقط صدای او مانده، بگذارید این جایزه را به شما تقدیم کنم.

 چرا در فیلم مجیدی بازی نکردم ؟

جلیلوند در باره بازی در سریال عبور از پاییز که در ماه رمضان پخش شد گفته است :، گویا قبلا آقایان تارخ، نصیریان، جمشید هاشم‎پور، فرامرز قریبیان و رضا کیانیان ستاره‎هایی بودند که قرار بود نقشی را که من دراین سریال بازی کردم را بازی کننداما در نهایت آقای جیرانی در دفتر آقای جودی می‎گویند که چنگیز جلیلوند برای این نقش مناسب‎تر است. این را هم بگویم که قبلا کسانی مثل فریدون جیرانی، مجید مجیدی و قاسم جعفری از من دعوت به کار کرده بودند. در کار آقای مجیدی (بید مجنون) به این دلیل بازی نکردم چون من به او گفتم فقط نقش اول بازی می‎کنم آنهم یک نقش اولی که درخور نام من باشد.

 نخستین بار به جای ویگن

حامد بهداد در ادامه از او می پرسد : کدام بازیگران ایرانی را برای نخستین‎بار گفتید؟

و جلیلوند می گوید:

نخستین‎بار فکر می‎کنم فیلمی بود به نام «چشمه عشاق» که به جای ویگن صحبت کردم. جلیلوند درادامه می گوید :یادم می‎آید من به جای تفکری هم حرف زدم. در فیلم «مشتی‎عباد» هیچ‎کس باور نمی‎کرد که یک جوان ۲۲ ساله بتواند به جای آن آدم حرف بزند من واقعا هیچ‎وقت نمی‎فهمم این صداها را از کجا می‎آورم.

 تماشای ۵۰هزار فیلم  

 بهداد از جلیلوند می پرسد : قبل از فردین چه بازیگر‎هایی را دوبله کردید؟

کسانی بودند که من نمی‎شناسم تا رسید به ملک‎مطیعی. یک دوره‎ای ناصر از دور افتاد. تا اینکه پارس‎ویدئو یک فیلم ساخت که ناصر بازی می‎کرد و دوباره مشهور شد. فیلمی به اسم مردها وجاده ها.

جلیلوند درادامه درپاسخ به سوالی می گوید تا به حال ۵۰هزار فیلم ایرانی وخارجی دیده .

 جلیلوند و ناصر ملک مطیعی

  جلیلوند درادامه می گوید :آن موقع دنبال یک صدای لمپن و جاهلی برای این فیلم می‎گشتند که من هم تازه جای پل نیومن در فیلم «چه کسی آن بالا مرا دوست دارد» حرف زده بودم. آن موقع در میان گوینده‎ها کسی نبود که بتواند به شیوه جاهلی حرف بزند، اما من می‎توانستم، هرچند که آن موقع هنوز اصطلاح خوب نمی‎دانستم.قرار بود هوشنگ کاظمی به جای او حرف بزند که صدای او آنقدر جاهلی نیست، بعد با خودشان فکر کردند که یک پسری به نام جلیلوند است که جای پل نیومن حرف زده و خوب جاهلی صحبت می‎کند و بعد آقای هوشنگ فیلم را به من نشان داد و من هم کمی صدایم را کلفت‎تر کردم البته خام.

 در ادامه از جلیلوند می خواهند که : یک دیالوگ مثل ملک مطیعی بگوید . جلیلوند با صدای ملک‎مطیعی می‎گوید: بزن دنده بریم، اینقدر موعطلش نکون.

 با ناصر دوست بودم

 درادامه این مصاحبه جلیلوند می گوید :من با ناصر دوست بودم، من وقتی تئاتر بازی می‎کردم، ملک‎مطیعی رل اول را در تئاتر بازی می‎کرد. اتفاقا همین امروز صبح با او صحبت کردم که به من گفت (با لهجه ملک‎مطیعی بسیار جالب حرف می‎زند و می‎گوید): ماشاء‎الله جلیل جان! تو سینما را درو کردی، هر چی فیلم داشتیم برداشتی، یک خرده انصاف داشته باش، همه فیلم‎ها را گذاشتی تو جیب خودت.

 مشایخی و انتظامی

جمشید مشایخی با صدای من بزرگ شد، نخستین فیلمی که علی حاتمی ساخت با نام «سلطان صاحبقران» جدا از بازیگری صدایی که روی جمشید بود او را شناساند. یا مثلا مرحوم حاتمی در فیلم «ستارخان» از من خواست روی صدای عزت‎الله انتظامی حرف بزنم، من گفتم آخر او خودش گوینده است اما او اصرار داشت که این اتفاق بیفتد و در نهایت خود انتظامی هم از این اتفاق راضی بود.

 بهروز وثوقی در درجه اول

  بهداددر ادامه از جلیلوند می پرسد : آن موقع از نظر شما سوپراستار سینما چه کسی بود؟ و جلیلوند جواب می دهد : بهروز وثوقی در درجه اول بود و بعد هم فردین و ناصر هم که در کار‎های جاهلی فوق‎العاده بود و در آخر هم ایرج قادری البته از آن زمان که من به جای او صحبت کردم چون قادری سال‎ها بازیگر بود. در سینمای بعد از قیصر، من به جای او صحبت کردم البته من به خاطر احترامی که به فردین داشتم، نمی‎خواستم صدای شبیه به خود فردین روی قادری باشد، آن زمان قبول نکردم که به جای قادری حرف بزنم چون دوست داشتم جای کسانی حرف بزنم که فرهنگ ایرانی را در پوشش‎شان رعایت کنند اما از کارگردانانش خواستم که فقط در صورتی که او این موضوع را رعایت کند من دوبله‎اش را انجام دهم که این اتفاق افتاد.

 می دانستم فردین دلخور می شود

 این دوبلور پیش کسوت درادامه به نکته جالبی اشاره می کند: فیلم‎هایی که این دو، ایرج قادری و فردین، با هم بودند من فقط فردین را دوبله می‎کردم چون می‎دانستم که او دلخور می‎شود اگر من هر دو را انجام بدهم. فردین روی صدایش خیلی تعصب داشت برایش مهم بود که چه کسی جای صدایش حرف می‎زند، البته خودش را هم از سکه نمی‎انداخت و مثلا به من می‎گفت: «جلیل‎جون! صحبت کن، اگه حرف نزنی مجبوریم بدیم به یکی دیگه»، اما من وقتی به جایش حرف می‎زدم چک سفید برایم می‎گذاشت و به من می‎گفت هرقدر می‎خواهی بنویس!

 آقای قرن بیست ویکم  

 من وقتی به جای پل نیومن و بعد از آن ۲ تا فیلم دیگر را حرف زده بودم جلیلوند شده بودم. «آقای قرن بیست و یکم» نخستین فیلمی بود که من به جای فردین حرف زدم و بعد از آن هم بلافاصله «گنج قارون» را دوبله کردم و گفتم که دستمزد من ۱۰ هزار تومان است یعنی یکدفعه از ۲ هزار تومان، ۱۰ هزار تومان دستمزد خواستم. چون می‎دانستم آن فیلم‎ فروش می‎کند و بازار تمام فیلم‎هندی‎ها را کساد می‎کند.

 فیلمهای هندی  

 من در فیلم‎های هندی زیاد دوست ندارم حرف بزنم. مثلا من فقط جای سلمان‎خان، آن هم گاهی برای «مؤسسه قرن بیست و یکم» دوبله می‎کنم چرا که حس می‎کنم سلمان‎خان شبیه فردین حرف می‎زند، بگذریم بعد از اینکه «گنج قارون» اینقدر فروش کرد تمام فیلم‎های قبلی فردین را هم خواستند که من دوبله کنم و آن موقع بود که این فیلم‎ها با یک فروش عجیب و غریبی روبه رو شد.

 من و بهروز وثوقی

 من و بهروز با هم دوبلور بودیم اما او دوبلور درجه یک نبود درجه ۳ یا ۴ بود. بهروز یک فیلم به نام «دزد سیاه‎پوش» را بازی کرد که خودش هم صحبت می‎کرد.

آن زمان آنقدر سرم شلوغ شده بود که نمی‎توانستم به جای همه حرف بزنم که بهروز وثوقی هم در آن زمان نخستین فیلمش را با ساموئل خاچیکیان کار کرده بود که منوچهر زمانی به جای او حرف زد. گوینده بسیار خوب و قدر و استاد دیالوگ‎های پشت کردنی بود. به قدری این دیالوگ‎ها را خنده‎دار می‎گفت که موقع ضبط نمی‎توانستیم خودمان را کنترل کنیم و بعد هم که فیلم‎های مسعود کیمیایی بعد از قیصر را منوچهر اسماعیلی حرف زد تا آخرین آن که «بلوچ» بود. «گوزن‎ها» را من خودم قرار بود حرف بزنم اما به دلیل ورود آن فیلم به جشنواره از صدای دوبلور جلوگیری می‎کردند.

 دوبله کندو

  درباره دوبله فیلم کندوباید بگویم فیلم را که دیدم از کار بهروز وثوقی خیلی خوشم آمد، اما دیالوگ‎ها مشکل داشت. برای مثال لانگ‎شات‎هایی که بهروز از زندان آزاد شده و با دوستش حرف می‎زند را چندبار نگاه کردیم و خودمان برایش دیالوگ نوشتیم. در آن صحنه‎ها آنها فقط راه رفتند، حرف نزدند یعنی خود هنرپیشه چیزی نگفته است و در جریان نیستند اما من با فریدون گله که خدا رحمتش کند، نشستیم و او دیالوگ می‎گفت و من می‎نوشتم. چندین صفحه شد. من نسبت به کاراکتر شناخت کامل پیدا کردم، می‎دانستم باید چطور شروع کنم و با چه دیالوگی به پایان برسانم. من وقتی در قالب «کندو» فرومی‎رفتم تبدیل به بهروز وثوقی می‎شدم؛ گوینده نبودم، بازیگر بودم. وقتی بهروز کتک می‎خورد در استودیو گویی من کتک می‎خوردم، دنده‎ام درد می‎گرفت.

  جلیلوند و سعید راد

 اتفاقا خیلی سعید راد دوست داشت به جایش حرف بزنم که به این آرزو هم رسید و من در «سفر سنگ» به جای او حرف زدم.

 بهروز وثوقی قدر شناس نبود

 من همه کار‎های بهروز را دوست داشتم و خوب صداگذاری کردم اما او هیچ‎وقت در رابطه با این مسائل قدر‎شناس نبود. نمی‎دانم شاید به خودش می‎گفت اگر هر کس دیگری هم به جای چنگیز حرف می‎زد همین می‎شد.

من هیچ‎وقت از هیچ‎یک از این هنرپیشه‎هایی که به جایشان صحبت کردم راضی نبودم. یعنی هیچ‎کدام ارزش کار من را نفهمیدند و نشان ندادند و قدر‎دان زحماتم نبودند. مثلا بهروز وثوقی در کتابش حتی نامی از من نبرده است. به خاطر همین من از هیچ کدامشان رضایت ندارم. حاضر بودند که کسی دیگر به جای آنها حرف بزند اما به واسطه من شهرت به دست نیاورند. مثلا بهروز وثوقی در فیلم «ماه عسل»‎ خودش حرف زد ولی در نهایت همه گفتند چقدر مزخرف شده است. در روزنامه‎ها هم حرفی از من به میان نمی‎آمد چون از آنها پول می‎گرفتند و نمی‎خواستند مردم بفهمند آنها گوینده دارند چون مخاطبانشان کم می‎شد.

 تشکر هم نکردند

 من در همین سریالی که اخیرا کار کردم هیچکس قدردان زحماتم نبود حتی یک نفر هم تلفن نکرد تشکر کوچکی کند. این از حسادت اطرافیان است. آدم‎های اطراف ما فقط حرف می‎زنند. هیچکس هوای هیچکس را ندارد بویژه در دوبله و من متاسفم از این اتفاق، گاهی بخاطر این مساله گریه می‎کنم. فاجعه است که ما ۷۰ میلیون جمعیت داریم با ۷۰ گوینده، این یعنی هر یک‎میلیون یک گوینده! واقعیت تلخی است اما باید بپذیریم کسی حاضر نیست شاگرد کس دیگری شود. در همین تلویزیون یک بار مرا برای تدریس دعوت نکردند و من شنیدم که می‎گویند اگر جلیلوند بیاید ما نیستیم.در صورتی که من می‎دانم چطور یک گوینده بپرورانم.

هدیه تهرانی سوپر استار

 جلیلوند درادامه این مصاحبه درباره بازیگران فعلی سینمای ایران می گوید :جوان‎ها خیلی پیشرفت کردند و کارهای خوبی انجام می‎دهند، منتها ضعف دیالوگ بازی آنها را کمرنگ کرده است. این بازی‎ها، یعنی دیالوگ و دکوپاژ خوب اگر به حقیقت نزدیک‎تر بود جذاب‎تر هم می‎شد. ما در آن موقع بازیگر زیادی نداشتیم تمام سینما را ۴ نفر قبضه کرده بودند اما الان جوانان زیاد شده‎اند چه دختر و چه پسر. کیفیت بازی‎ خانم‎ها خیلی بهتر شده اما همه آنها قدشان کوتاه و یکدست است. مثلا خانم هدیه تهرانی یک چیز دیگر است چون قواره یک سوپراستار را دارد.

 براندو محبوبتر از همه  

 بهداد در ادامه می پرسد : کدام بازیگر شما را ازخود بیخود می‎کرد و بازی‎اش تعجب‎تان را برمی‎انگیخت؟

و جلیلوند پاسخ می دهد :براندو را بیشتر از همه دوست دارم اما بعدی را نمی‎توانم بگویم چون واقعا نمی‎دانم چه کسی را بگویم پل نیومن را بگویم یا لنکستر را؟

 صدای تو دماغی براندو  

 اینها را من سعی می‎کنم برای هر کدامشان یک شاخصه داشته باشم صدای تودماغی مخصوص براندوست. من در حنجره‎ام می‎دانم کدام تار صوتی مخصوص چه نوع صدایی است و همه اینها تحت کنترل خودم است اما به هر حال بین مارلون براندو و پل نیومن می‎توانم بگویم براندو خیلی تودار است حتی با چشمانش حرف می‎زند. بهداد در اینجا می گوید: اما بازی‎اش بسیار بیرونی و انفجاری است. یک جوششی در بازی‎اش است.و جلیلوند برایش توضیح میدهد : دقیقا، آدم نمی‎داند که پشت حس بعدی‎اش چیست، و خیلی سخت است و با پل نیومن متفاوت است.

 انتقاد شدید از تلویزیون وجومونگ

 جلیلوند درادامه باانتقاد شدید از تلویزیون می گوید : در تلویزیون هیچ کیفیتی وجود ندارد هر کسی جای هر کسی حرف می‎زند. یک پسر بچه را برای یک مرد می‎گذارند. شما الان نگاه کنید جومونگ مشهور شده در حالی که صداها اصلا به آنها نمی‎خورد و این از بدبختی و بی‎کیفیتی صداگذاری‎هاست که مردم از این جومونگ خوش‎شان آمده به نظرم دوبله‎اش صفر است.

بهدادهم در تایید حرفهای جلیلوند می گوید : سریالش هم صفر است. بازیگر بی‎ارزش آنجا را می‎آورند اینجا و میلیون‎ها تومان خرجش می‎کنند. بعد به ما بازیگرانی که از دل ایران به دنیا آمدیم هیچ اهمیتی نمی‎دهند.

 جلیلوند و دین مارتین

این دوبلور محبوب درادامه با کنایه درباره برخی دوبلورها سخن می گوید :آنهایی که می‎گویند بازیگران خارجی صدایشان را شنیده‎اند دروغ می‎گویند و غلو می‎کنند. من یک بار لاس‎وگاس رفته بودم آقای دین مارتین را ببینم و با او عکس بگیرم که اجازه نمی‎دادند و بالاخره با مکافات به یکی از افراد آنجا پیغام دادم که از طرف من بگویند که من دوبلور ایشان هستم و گویا آقای مارتین جواب پیغام مرا اینطور به آن آقا داده بودند که به ایشان بگویید در ۵۰ تا از کشورهای دنیا ۵۰ تا گوینده به جای من حرف زدند و ایشان هم یکی از آنهاست و من گفتم به ایشان بگویید من صدای ایشان را جور دیگری دوبله کردم به‎طور‎‎ی که اگر ایشان صدای مرا در فیلم‎هایشان بشنوند فکر می‎کنند به فارسی حرف زده‎اند و اصرار کردم که این پیغام را به گوششان برسانند و بعد از آن منشی ارشد مارتین آمد و پیغام آورد که آقای مارتین خیلی گرفتار هستند و نمی‎توانند شما را ببینند اما برای شما یک بلیت کنسرت فرستاده‎اند. حالا اگر هر کس دیگری جای من بود می‎گفت که من با مارتین حرف زدم و او به من گفت آفرین عجب صدایی داری، نکند یک موقع جواب نامه‎هایم را ندهی! (باخنده) مثل آقای… که می‎گفت من با آلن دلون رفیقم و برایم ۲ تا عکس فرستاد که من به او گفتم ۲ تا عکس خوب بفرست. من با تمام شهرتم در دوبله نتوانستم هیچکدام از اینها را ببینم.

 من و شکیبایی

خسرو شکیبایی در اوایل انقلاب با من در فیلم «شعله» حرف می‎زد، من با صراحت به او گفتم خسرو صدای تو به درد دوبله نمی‎خورد تو اگر هنرپیشه شوی موفق می‎شوی. به او گفتم تو با صدایت می‎توانی تیپ بگیری، پس تو باید هنرپیشه شوی که در نهایت او به من گفت شما راجع به این حرفت به من معتقد هستی، من گفتم صددرصد.او رفت دنبال بازیگری و یادم هست یک بار بعد از

۱۰ سال در استودیو مشغول دوبله فیلم دوستان بودم، پای میز، مشغول گویندگی که یک دفعه یک نفر آمد و پای مرا محکم گرفت؛ استاد نوکرتم. دست کشیدم به موهایش و دیدم بلند است اما سر و صورتش معلوم نیست وقتی سرش را تا سینه‎ام بالا آورد لباسم خیس شده بود دیدم خسرو است، به من گفت استاد اونی که می‎خواستی شدم!

وطن امروز (این گفتگوی طولانی خلاصه شده) انتشار در مد و مه: بهمن ۱۳۹۱