این مقاله را به اشتراک بگذارید
مدیر انتشارات قدیمی توس درگذشت
یکی از فرعی‌های انقلاب
پیام حیدری قزوینی
محسن باقرزاده، مدیر انتشارات توس روز سه‌شنبه ١۴ بهمن درگذشت و صبح پنجشنبه ١۶ بهمن یکی از فرعی‌های انقلاب شلوغ شد، این‌بار اما به خاطر تشییع کسی که سال‌ها پیش کتابفروشی‌اش را اول خیابان دانشگاه تاسیس کرد. ناشری که بسیاری از بزرگان اهل قلم و کسانی که در روزگار تاسیس این نشر دستی بر قلم داشتند، کار و چاپ کتاب‌هاشان را با این نشر شروع کردند؛ از بزرگ علوی و غزاله علیزاده و عبدالله توکل و محمد مختاری و بسیاران دیگر که امروز نیستند و کتاب‌هاشان هنوز در این نشر تجدید چاپ می‌شود، تا جلال ستاری و شفیعی کدکنی و قاسم صنوی و بسیاری دیگر از نویسندگان و مترجمان که هنوز می‌نویسند و اولین کتاب‌هایشان در این نشر مانده است.
در راسته کتابفروشی‌های انقلاب، غالبا کتابفروشی‌هایی که در خیابان اصلی هستند بیشتر دیده می‌شوند. اما کتابفروشی‌هایی هم در فرعی‌های انقلاب هستند که مسیر راست خیابان را منحرف می‌کنند و جمعیت را به سمت خود می‌کشند. این کتابفروشی‌ها، فرعی‌های خیابان را به اندازه خود آن حایز اهمیت می‌کند. خیابان «دانشگاه» در راسته انقلاب یکی از این فرعی‌هاست که به‌واسطه حضور چند کتابفروشی اهمیت زیادی دارد. در ابتدای این فرعی، کتابفروشی‌ای حضور دارد که امروز بیش از چهاردهه از عمرش می‌گذرد و اگرچه در طول این سال‌ها تغییرات زیادی کرده اما همچنان رد گذشته را بر خود دارد. «انتشارات توس» در سال ١٣۴٠ از شمال شرق ایران، مشهد، پاگرفت و شاید به همین خاطر توس نام گرفت. اولین اثری که توسط توس منتشر شد هم به همان جغرافیا مربوط بود: «شعر امروز خراسان» که برآمده از حضور مدیر آن، محسن باقرزاده، در انجمن‌های ادبی مشهد در آن سال‌ها بود. باقرزاده درباره فعالیت‌هایش در آن سال‌ها نوشته: «من پس از انتشاردادن سه کتاب دیگر در مشهد، به اضطرار و به لحاظ پاره‌ای مشکلات و مصالح کار، فعالیت فرهنگی خود را در ١٣۴٣ ضمن همکاری با زنده‌نام دکتر پرویز ناتل خانلری در انتشارات بنیاد فرهنگ ایران در تهران پی گرفتم. فعالیت در بنیاد فرهنگ ایران، مرا بیش از پیش به تاریخ و فرهنگ ایران‌زمین آشنا و علاقه‌مند کرد و زمینه‌ای شد برای دیدار و آشنایی با فضلا و نویسندگان طراز اول و مستشرقین در کنگره‌های سالیانه ایران‌شناسی.» بعد از این بود که کتابفروشی توس در سال ١٣۵٠ در راسته کتابفروشی‌های انقلاب و مقابل دانشگاه تهران شروع به کار کرد. از آن سال‌ها تا امروز فعالیت غالب توس در حوزه‌های ادبیات، ایران‌شناسی، تاریخ و فرهنگ ایران بوده است. اگرچه توس در سال‌های اخیر حضور کمتری در عرصه نشر داشت و غالبا به تجدیدچاپ آثار قدیمی‌اش می‌پرداخت، اما برخی از همان آثار قدیمی هنوز هم از اهمیت زیادی برخوردارند. «شبهای تهران»، «خانه ادریسی‌ها» و «با غزاله تا ناکجا» از غزاله علیزاده، برخی دفترهای شعر و پژوهش‌های محمد مختاری، «مجموعه آثار چخوف» با ترجمه سروژ استپانیان و ناهید کاشی‌چی، «مردی که حرف می‌زند» یوسا و «ژوزف بالسامو» الکساندر دوما هر دو با ترجمه قاسم صنعوی، برخی ترجمه‌ها و پژوهش‌های جلال ستاری و بخشی مهم از ادبیات کلاسیک فارسی از جمله آثار منتشرشده توس در حوزه ادبیات است. توس در حوزه‌های تاریخ و فرهنگ ایران نیز آثار مهمی منتشر کرده و با مترجمان و مولفان مهمی مثل ایرج افشار، عباس اقبال‌آشتیانی و پرویز رجبی کار کرده است. تجدید چاپ کتاب‌های «اسطوره زال» و «انسان در شعر معاصر» از مختاری از آخرین کتاب‌هایی است که در نشر توس و با حضور محسن باقرزاده منتشر شد و حالا خبر بازنشرشان در صفحه اول سایت این نشر، ذیل خبر درگذشت این ناشر، دیده می‌شود. مدیر انتشارات قدیمی و باسابقه توس قرار است پنجشنبه ١۶بهمن ساعت ٩صبح از مقابل کتابفروشی‌ای که سال‌ها پیش تاسیس کرده بود تشییع شود. مراسم ترحیم این ناشر روز جمعه ١٧بهمن از ساعت ١٢ تا تا ١٣:٣٠ در مسجد جامع شهرک غرب برگزار خواهد شد./ شرق