این مقاله را به اشتراک بگذارید
٢٠ سال جاسوسی «امآی۵» در زندگی «دوریس لسینگ»
بهار سرلک
روز جمعه طی پرده‌برداری از اسناد و مدارکی مشخص شد سازمان جاسوسی انگلستان «MI۵» حدود ٢٠ سال زندگی نویسنده برنده نوبل «دوریس لسینگ» را زیرنظر داشته است. پرونده‌هایی که سابق بر این فوق سری محسوب می‌شدند، نشان می‌دهند این سازمان مکالمه‌های تلفنی لسینگ را شنود می‌کرد، نامه‌های او را بررسی می‌کرد و تمامی اعمال و حرکات او را زیرنظر گرفته بود. همچنین این پرونده‌ها فاش کردند چه میزان امآی۵ از بخش ویژه پلیس متروپولیتن کمک گرفته تا مدت‌ها بعد از کناره‌گیری لسینگ از حزب کمونیسم، زندگی این نویسنده، دوستانش و دستیارانش را جاسوسی کند. دوریس لسینگ پس از سرکوب قیام مردم مجارستان به وسیله ارتش سرخ در سال ١٩۵۶ ضدکمونیست شد.
این پرونده‌ها که روز جمعه در «آرشیوهای ملی» منتشر شده، ثابت می‌کند امآی۵ نگران مخالفت سرسختانه لسینگ با استعمارگرایی بود.
«دوریس می‌تایلر» نویسنده و شاعر انگلیسی اوایل دهه ١٩۴٠ بود که متوجه شد امآی۵ او را زیرنظر دارد؛ درست زمانی که با «گاتفرید لسینگ» ازدواج کرد. گاتفرید فعال حزب کمونیست و یکی از رهبران «باشگاه کتاب چپ» (Left Book Club) بود. دوریس ازدواجش با گاتفرید را یک «وظیفه انقلابی» می‌دانست. دوریس بعد از جدا شدن از گاتفرید، نام خانوادگی لسینگ را از اسمش حذف نکرد و در سال ١٩۴٩ رودزیای جنوبی را (زیمبابوه کنونی)، ترک کرد و به بریتانیا رفت.
زمانی که امآی۵ مثل همیشه مکالمات سران حزب کمونیست بریتانیا در خیابان کینگ، کاونت گاردن، را شنود می‌کرد اسم لسینگ را، که ابتدا اشتباها «لیسی» شنیده می‌شد، در مکالمه‌های آنها شنید.
پس از پرده برداشتن از این پرونده‌ها و مدارک مشخص شد سال ١٩۵٢ سازمان اطلاعات مخفی بریتانیا «امآی۶» پرونده‌های شخصیت‌هایی که جزو اعضای ملاقات به مسکو و همگی نویسندگان بریتانیایی بودند را به امآی۵ تحویل داده بود. در ذیل نام «دوریس لسینگ» نوشته شده: «هم‌فکری‌ها و دلسوزی‌های کمونیستی لسینگ تعصبش را تقویت کرده است که بیشتر آن به دلیل گذراندن کودکی‌اش در رودزیا است، جایی که سبب شده او تنفر شدیدی نسبت به سرکوب رنگین‌پوست‌‌ها داشته باشد…»
دو سال بعد امآی۵ خاطرنشان می‌کند که لسینگ «رهبر گروه نویسندگان» حزب کمونیست بریتانیا است. سال ١٩۵۶ بخش ویژه، امآی۵ را از نقل‌مکان لسینگ باخبر می‌کند. در این گزارش آمده: «افرادی که ملیت‌های مختلفی دارند از جمله امریکایی، هندی، چینی و سیاه‌پوست مدام در رفت‌وآمد به آپارتمان او هستند. ممکن است استفاده این آپارتمان برای اهداف غیراخلاقی باشد.»
اما سال ١٩۵۶ برای لسینگ سالی پرآشوب بود. آفریقای جنوبی و رودزیا نام لسینگ را در فهرست افراد ممنوع‌الورود قرار دادند. پس از آن مسکو قیام مجارستان را سرکوب کرد. امآی۵ نیز گزارش جلسه‌ای از سران حزب کمونیست داد که در آن لسینگ نامه‌ای را امضا کرده بود. این نامه «جنایت‌های سنگین و سوءاستفاده از اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی و شورش اخیر کارگران و روشنفکران علیه بروکراسی‌های شبه کمونیست و دستگاه‌های پلیس» را افشا کرده بود.
امآی۵ به زیرنظر گرفتن حرکات، صحبت‌ها و نوشته‌های لسینگ ادامه داد و مشتاقانه پلیس آفریقای جنوبی را از این اطلاعات باخبر می‌کرد. در یکی از مدارک مقام‌های امآی۵ به وضوح اعلام کردند نمی‌خواهند جدایی کامل لسینگ از حزب کمونیست را باور کنند. نوامبر سال ١٩۶٢، شش سال پس از اینکه لسینگ از حزب کمونیست کناره می‌گیرد، افسر امآی۵ در پرونده‌ای که روی آن مهر «محرمانه و شخصی» خورده است، می‌نویسد: «لسینگ دید‌گاه‌های چپ‌گرایانه خود را حفظ و اعلام کرده یکی از مخالفان قسم‌خورده تبعیض نژادی در آفریقا است. در سال‌های اخیر، لسینگ خود را حامی کمپین خلع سلاح اتمی معرفی کرده است.»
این آخرین پوشه لسینگ است که در پرونده‌های سازمان جاسوسی که روز جمعه فاش شد، وجود دارد. برای حمایت از اسامی مخبران، برخی صفحات و متن‌ها از این پرونده‌ها حذف شده است. ممکن است این اطلاعات در تاریخی دیگر منتشر شوند.
«دوریس می‌تایلر» اکتبر ١٩١٩ در کرمانشاه ایران‌زاده شد. «آلفرد تیلور» کارمند بانک و مادرش «امیلی ماد تیلور» پرستار بود. وقتی دوریس شش ساله بود، این خانواده به مستعمره بریتانیایی رودزیای جنوبی مهاجرت کردند. لسینگ نوشتن را از سال ١٩۴٩ آغاز کرد و آثار او معمولا حاوی تم‌های کمونیستی، تم روانشناسانه و تم صوفیانه است. سال ٢٠٠٧، در ٨٨ سالگی برنده جایزه نوبل ادبیات شد. دوریس لسینگ نوامبر ٢٠١٣ در ٩۴ سالگی دیده از جهان فروبست.
اعتماد