این مقاله را به اشتراک بگذارید
نگاهی به فیلم جشن تولد ساخته عباس لاجوردی
نشد که نشد!
نیره رحمانی
همین که یکی از مهمترین دغدغه های یک فیلمساز اشاره به سفارشی نبودن فیلمش باشد خود بازگو کننده این است که اگرهم واقعا سفارشی نباشد شیوه نزدیک شدن او به موضوع به گونه ای ست که چنین شائبه ای را به وجود بیاورد. ما هم خوش بینانه به ماجرا نگاه می کنیم و می پذیریم که این فیلم سفارشی نیست اما حقیقتا از تعارف که بگذریم آیا می توان فیلیمی در این شکل و شمایل و تا این اندازه شعار زده را سفارشی فرض نکرد.
بیست دقیقه اول فیلم چنان تخت و بی حس و حال در یک مراسم جشن تولد کاملا مصنوعی می گذرد چیزی که به فراری دادن و احتمالا قطع ارتباط تماشاگر با فیلم می انجامد.چنان که حتی از راه رسیدن غولهای بی شاخ و دمی مثل مزدوران داعش و سپس گروه نجات دهنده ایرانی آن هم درست سر بزنگاه نمی تواند مشکل فیلم را حل کرده و تمایلی برای ادامه تماشای آن به وجود آورد.
فکر کنید تیغ دشنه تروریست داعشی زیر گلوی مرد سوری ست که قرار است جلوی چشمان همسرو فرزندانش کشته شود که یکباره نیروهای ایرانی از راه می رسند و آنها را نجات می دهند. فصلی کاملا شعاری برای نشان دادن دادن نجات مردم زیر تیغ سوری توسط نیروهای کمکی ایران در قالب مدافعان حرم. ساختن فیلم درباره مظلومیت مردم سوریه که گوشت قربانی شده اند در میان منافع کشورهای فرصت طلب حرکت بسیار خوبی است اما چرا وقتی قرار است این حرکت انجام شود، با هزینه دولت هم انجام شود کاری قابل دفاع ارائه نمی شود.
مهمترین مشکل فیلم گذشته از شعاری بودنش عدم توانایی فیلمساز در ارائه لحظاتی ست که چنان تماشاگر را به شخصیتها نزدیک کند که قربانی شدن آنها آنها را تحت تاثیر قرار دهد اما در این فیلم باوجود نمایش کشت و کشتار زنان و بچگان بی گناه درغ از اندکی تحت تاثیر واقع شدن از سوی مخاطب.
عباس لاجوردی تجربه ساخت فیلم مستند را در کارنامه خود دارد حتی اگر ضعف های عدم برخورداری از باردراماتیک فیلم را به پای مستند ساز بودن او بگذاریم، عدم برخوردرای از لحظاتی مستند آن هم در فیلمی که تا این اندازه می تواند مستند به وقایعی ملموس که در این روزها باشد قدری عجیب به نظر می رسد.
تجربه نشان داده برای همراه کردن تماشاگر مهمترین اصل ارائه تصویری خاکستری از آدمها و همچنین تصویر غیر تکبعدی به موقعیت هاست. حتی اگر سوژه درباره حیواناتی از قبیل داعش و امثال آنها (با معذرت از حیوانات) باشد. نکته آنجاست که آنچه امثال مزدوران داعش را به چنین رذائلی دچار کرده خشک مغزی و تحجری ست که ما نشانه های درستی از آن در فیلم نمی بینیم.
ژشت بازیگری که نقش فرمانده مهاجمان به خانه را بازی می کند، گشاد گشاد راه رفتن او و چشمانی که سعی می کند به شکلی دریده به روبه رو نگاه کند بش از این تماشاگر را در لحضات خشن فیلم منأثر کند بیشتر به خنده می اندازد. (عکسی از همین شخصیت را برای ابتدای مطلب انتخاب کردیم)
متاسفم از نوشتن این سطور باهمه وجود دست داشتم فیلم خوبی در باره مظلومیت مردم سوریه ببینم اما نشد که نشد!
سرمایه گذاران: نصرت نوری، عباس فاتح و انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس، کارگردان: عباس لاجوردی، تهیه کننده و مشاور کارگردان: مهدی فیوضی، فیلمنامه نویس: محسن زمانی (براساس ایده ای از عباس لاجوردی)، بازیگردان: احمد کاوری، مدیر تولید: حسّان الموحد، مدیر فیلمبرداری: فرهاد محمودی، تدوین گر: یعقوب غفاری، آهنگساز: سعید ذهنی، صداگذاری و میکس: محمد امامی، صدابردار: اغید الصیداوی، طراح صحنه و لباس: علی مربی، طراح چهره پردازی: داریوش صالحیان، مدیر ارتباطات: ولید درویش، مدیر تدارکات: حسن درویش، جلوه های ویژه میدانی: عظیم محمدی، جلوه های ویژه بصری: محمدرضا امامی، برنامه ریز و سرپرست گروه کارگردانی: سعید سعید پور، دستیار اول کارگردان: محمد خیر دریب، دستیار دوم کارگردان: مسعود مبعثی، منشی صحنه: فرحناز خسرو آبادی، دستیار اول فیلمبردار: اسماعیل واشقانی، عکاس و تصویربردار پشت صحنه: محمد نور. بازیگران: علیرام نورایی ـ احمد کاوری ـ نادین خوری ـ علی صطوف ـ امیه ملص ـ ریمی سرمین ـ اوجا ابوالذهب ـ عبود عبدالله ـ ماسا زاهر ـ ولید درویش ـ نایا علّوش ـ شهِد عباس و بازیگر خوردسال: عبدالله لبابیدی
«جشن تولد» داستان خانواده ای اهل سوریه را روایت می کند که شب جشن تولد فرزندشان (رقیه) با حمله تکفیری ها به دمشق و حرم حضرت زینب (س) مواجه می شند و این باعث می شود تا به مقصد حرم حضرت زینب (س) به عنوان یک محل امن فرار کنند؛ آن ها در این مسیر با دو ایرانی که برای زیارت به اتفاق خانواده آمده‌اند آشنا می‌شوند، اینان که زمانی در جنگ ایران و عراق در خرمشهر از شهرشان دفاع می‌کردند در مسیر رسیدن به حرم در بین راه به یک کلیسا پناه می‌برند و در مسیر اتفاقاتی برای این گروه رخ می‌دهد.
صحبت های کارگردان:
«جشن تولد» عنوان یکی از فیلم اولی های سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر است که به تهیه کنندگی مهدی فیوضی ساخته شده است. عباس لاجوردی کارگردان این فیلم که تجربه ساخت مستند ایران هراسی را نیز در کارنامه دارد درباره فیلم تازه خود به سینما پرس گفته است: «جشن تولد»ابعاد جنایات تکفیری ها را در سوریه برای مردم بیش از پیش افشا کرده و نمایش می دهد. من به دلیل آنکه مدت ها در سوریه زندگی کرده و از نزدیک با زندگی مردم مظلوم این کشور آشنا بودم، تلاش کردم در این فیلم ظلمی که ظرف این چند سال بر ملت این سرزمین توسط گروههای تکفیری رفته است را در بستر یک فیلم سینمایی به تصویر بکشم. بحران و فجایع انسانی در سوریه بیش از آن چیزی است که در رسانه ها عنوان می شود؛ این کشور در واقع تبدیل به کشور اموات شده و در بخش های گسترده ای از آن جز سنگ و کلوخ و آهن های باقی مانده از بمباران های فراوان چیزی دیده نمی شود.
وی ادامه داد: متأسفانه اغلب مردم سوریه در ناخوشی زندگی می کنند و مشکلات متعددی دارند. من سعی کردم این اتفاقات را به ساده ترین شکل ممکن در این فیلم به تصویر بکشم و اطمینان دارم که مخاطبان می توانند با فیلم «جشن تولد» ارتباط تنگاتنگی برقرار کرده و با شخصیت های این فیلم همذات پنداری کنند.
لاجوردی سپس با بیان اینکه همواره دغدغه تولید آثار این چنینی را داشته است اظهار داشت: من پیش از ساخت «جشن تولد» آثار متعدد مستندی را در رابطه با موضوعات مشابهی ساخته بودم و به دلیل آنکه فضای بحرانی و تکان دهنده سوریه را از نزدیک می شناختم به این فکر رسیدم که باید برای اطلاع بیشتر مخاطبان و مردم، دست به تولید اثری سینمایی بزنم تا بتوانم مخاطبان بیشتری با شرایط دشوار برادران و خواهران مسلمانشان در سوریه آشنا کنم.
کارگرداندر ادامه خاطرنشان کرد: شرایط تولید «جشن تولد» بسیار دشوار بود و ما در واقع رسماً در منطقه ای جنگی و زیر بمباران های آزار دهنده تکفیری ها این فیلم را به سرانجام رساندیم و همواره در طول کار ترس زیادی در دل عوامل فیلم بود؛ اما با توکل به خداوند و ارادت و اتکا به حضرت زینب (س) پای این کار ایستادیم و خوشبختانه کوچکترین مشکلی هم برای ما در زمان فیلمبرداری به وجود نیامد.
وی افزود: قبل از شروع فیلمبرداری، بخشی از عوامل با اصرار از من می خواستند که کل این فیلم را در ایران فیلمبرداری کنیم و با طراحی صحنه و بهره مندی از جلوه های بصری فضای جنگی سوریه را در یک استودیو بازسازی کنیم، اما این اصرار برای من قابل هضم نبود و تأکید داشتم که این فیلم حتماً باید در سوریه ساخته شود.
لاجوردی خاطرنشان کرد: حضور بازیگران ایرانی در این فیلم برای من مهم بود هر چند که می بایست به زبان عربی آشنایی کامل داشته باشند. در هر حال پس از تحقیق فراوان احمد کاوری را برای بازی در این فیلم انتخاب کردیم و در کنار وی علیرام نورایی دیگر بازیگر جوان و توانمند سینما و تلویزیون را قرار دادیم که با همکاری کاوری و البته استعداد خود زبان عربی را در مواقع لزوم به خوبی بیان می کرد. مابقی بازیگران نیز بر اساس فراخور داستان از میان بازیگران سینمای سوریه انتخاب شدند.
این فیلمساز سپس با اشاره به داستان این فیلم گفت: جشن تولد» داستان خانواده ای اهل سوریه را روایت می کند که شب جشن تولد فرزندشان (رقیه) با حمله تکفیری ها به دمشق و حرم حضرت زینب (س) مواجه می شند و این باعث می شود تا به مقصد حرم حضرت زینب (س) به عنوان یک محل امن فرار کنند؛ آن ها در این مسیر با دو ایرانی که برای زیارت به اتفاق خانواده آمده‌اند آشنا می‌شوند، اینان که زمانی در جنگ ایران و عراق در خرمشهر از شهرشان دفاع می‌کردند در مسیر رسیدن به حرم در بین راه به یک کلیسا پناه می‌برند و در مسیر اتفاقاتی برای این گروه رخ می‌دهد.
وی در خاتمه این گفتگو متذکر شد: این فیلم اثری مذهبی و انسانی است و ما آن را بر اساس اعتقادات قلبی مان ساختیم و امیدواریم که بتواند به بهترین شکل ممکن در مهمترین رویداد سینمایی کشور دیده شود و از سوی دیگر بتواند مخاطبان را با خود همراه و همدل سازد.