نقد فیلم « امکان مینا» ساخته کمال تبریزی / به همراه نشست نقد و بررسی و گفتگو با فیلمساز

‘

درباره « امکان مینا» ساخته کمال تبریزی

به نحوی عجیب غیرمنطقی

  ونداد الوندی پور / اعتماد

برخی فیلمسازان، متاسفانه، هرچه از تجربه کاری‌شان می‌گذرد، به جای اینکه آثارشان سیر تکاملی داشته باشد، گاهی برعکس می‌شود. در میان فیلمسازان ایرانی چنین افرادی کم نیستند. فیلمسازی که آثار موفق و تحسین‌برانگیزی مثل «پایان کودکی»، «مهر مادری»، «لیلی با من است» و به ویژه «مارمولک» را می‌سازد، مسلما انتظارات از خودش را بالا می‌برد؛ به همین دلیل است که منتقدان و اهالی رسانه مشتاقانه دو سالن اصلی و فرعی سینمای میلاد را پر کردند و منتظر شدند آخرین ساخته تبریزی یعنی «امکان مینا» را ببینند؛ اما آنچه اکثر آنها در پایان فیلم حس می‌کردند، با حس اولیه‌شان کاملا متفاوت بود و این از واکنش‌های منفی مختلف این تماشاگران در طول نمایش فیلم و پایان آن، مشهود بود…

به نظر من ضعف اصلی این فیلم، فیلمنامه آن است؛ چیزی که چشم اسفندیار اکثر فیلم‌های ایرانی است و فیلم تبریزی را نیز قربانی کرده است. اگر بخواهیم با جزییات به ایرادات اساسی فیلمنامه، که نوشته آقای فرهاد توحیدی است ، بپردازیم باید داستان را لو بدهیم که این کار درستی نیست. فقط تا همین حد می‌گویم که ماجرای فیلم در اوایل دوران جنگ ایران و عراق می‌گذرد و درباره شوهری عاشق است که به شکلی تصادفی متوجه می‌شود همسر جوانش مخفیانه عضو یکی از سازمان‌های اصلی شبه‌نظامی ضد نظام است.

 اکنون به شکل گذرا به برخی ایرادات اصلی فیلمنامه که کل کیفیت فیلم را ضایع کرده اشاره می‌کنم؛ ایراداتی که متوجه منطق روایی اثر است: ماموران اطلاعات چرا به مهران که شدیدا دلشکسته است و در یک وضعیت عاطفی به‌شدت تخریب‌شده قرار گرفته، موضوعی را که آنقدر برای‌شان از نظر امنیتی مهم است بازگو می‌کنند و او را در جریان امور می‌گذارند؟ آیا در دنیای واقعی، چنین صداقت مخاطره‌برانگیزی، یا درست‌تر بگوییم، چنین ساده‌انگاری از یک تیم اطلاعاتی که طعمه را تقریبا در دام انداخته‌اند، سر می‌زند؟ آیا آنها نمی‌توانستند به طریقی دیگر، مثلا فرستادن مهران به سفری کاری که صحبتش هم می‌شود و قصد اولیه آنها نیز بود ولی به شکلی ناگهانی کنسل می‌شود (!) یا طرقی دیگر که البته شک‌برانگیز نباشد، موقتا مانع پیگیری‌های او شوند؟ نکته مهم‌تر و غیرمنطقی‌تر اما به سکانس اکشن اواخر فیلم مربوط می‌شود… مهران خبرنگار است یا کماندو؟ اصولا حرکت تهاجمی عجیب او به خانه تیمی، چه توجیهی از نظر منطقی دارد؟ مگر هدف او نجات دادن مینا نبود؟ آیا آنچه در انتهای فیلم می‌بینیم، یعنی عملی که مینا انجام داد و طعمه مورد نظر را به دام انداخت و عملا خود او را هم از مجازات نجات داد، نمی‌توانست بدون عمل قهرمانانه و البته عجیب و غریب مهران عملی شود؟!

فیلم در اجرا هم نواقص واضحی داشت که مهم‌ترینش به نظرم همان سکانس اکشن پایانی است که آماتورگونه از کار در آمده و با آن حرکات اسلوموشن، بیشتر حالتی طنزآمیز پیدا کرده تا اکشن و رزمی…
فیلم قبلی تبریزی، «طبقه حساس»، فیلمی بود با فیلمنامه‌ای خوب که در اجرا چندان خوب از کار درنیامد، ولی «امکان مینا» اساسا فیلم خوبی نیست. شاید بتوان امیدوار بود که آقای تبریزی با آثار بعدی، سیر نزولی کیفیت آثارش را معکوس کند.

*****

نشست نقد و بررسی «امکان مینا» به کارگردانی کمال تبریزی

کمال تبریزی با تاکید بر لزوم ساخت فیلم های متنوع در سینما، گفت: در جشنواره امسال با فیلم های متفاوتی با ساختارها و نگاه های متنوع مواجهیم که دستاورد خوبی برای سینمای ایران به شمار می رود که در باغ سینمای ایران گلهای مختلفی روییده است.

به گزارش ارتباطات و اطلاع رسانی سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر، نشست نقد و بررسی سینمایی «امکان مینا» به کارگردانی کمال تبریزی ۱۷ بهمن ماه برگزار شد.

کمال تبریزی کارگردان فیلم در خصوص ساخت«امکان مینا» اظهار کرد: پس از فیلم نظر دوستی را پرسیدم و جمله ای گفت که بسیار آن را دوست داشتم وی از این فیلم به عنوان نگاهی نو از کمال تبریزی یاد کرد و من نیز فکر می کنم فیلمی ساخته ام که به هیچ یک از فیلمهای کارنامه ام شبیه نیست و شاید بتوان گفت در سینمای ایران هم در این ژانر کار نشده و به شخصه این موضوع را خیلی دوست داشتم.

وی ادامه داد: «امکان مینا»از این منظر برای من فیلمی آموزنده بود که از شاید بتوان آن را از آثار شاخص کارنامه ام دانست. تبریزی در بخش دیگری از صحبت های خود در پاسخ به علت پرداخت به چنین موضوعی افزود: اصلی ترین انگیزه من برای ساخت این فیلم اشاره به موقعیتی است که اکنون هم دنیا درگیر آن است.این روزها جریانات سیاسی خاصی با روش حرکت و رفتار خود، مردم و خانواده ها را هدف گرفته اند.

وی ادامه داد: به عنوان مثال جریانی مثل داعش که همه آن را مترادف با کشتار و نابودی خانواده ها می دانند از این جمله است. زمانی که طرح این فیلم ارائه شد یاد دهه ۶۰ افتادم که شاید هیچ کدام از مردم دنیا نمی دانستند ما با چنین مشکلی مواجه بودیم اما اکنون این نوع نگرش یک نمونه بارز مانند داعش دارد اما همه مردم جهان باید بدانند مردم ما نوعی از جریان داعش را در آن دهه تجربه کردند و اتفاقات آن دهه مشابه آنچه اکنون در کشورهای همسایه یا گاه حتی شاید کشورهای اروپایی رخ می دهد است.

کارگردان «امکان مینا» در عین حال عنوان کرد: در واقع می خواستم بگویم ما این دوره را پشت سر گذاشتیم و آرامش امروز ما نتیجه تجربیاتی است که طی این سی سال آموختیم.این مهم ترین انگیزه من در ساخت این فیلم بود و فکر می کردم لازم است این مضمون در سینما مطرح شود البته ساختار داستان هم به من انگیزه می داد و تمایل من برای حضور در این کار را بیشتر می کرد.

این کارگردان همچنین گفت: احساس می کنم امسال در جشنواره با فیلم های متفاوتی با ساختارها و نگاه های متنوع مواجهیم که دستاورد خوبی برای سینمای ایران است که در باغ سینمای ایران گلهای مختلفی روییده که هر یک شکل و شمایل خود را دارند.این اتفاق خوبی است که نشانگر رشد و بالندگی این سینما را دارد.تبریزی در عین حال گفت: از سوی دیگر حس می کنم استقبال مردم هم در این دوره بیشتر شده و باید تلاش کنیم این تنوع و استقبال را حفظ کرده و از اینکه بخواهیم بگوئیم یک شیوه خاص بهترین رویکرد ممکن است اجتناب کنیم.

کارگردان «مارمولک» همچنین اظهار کرد: ما به ژانرهای مختلف در سینما نیاز داریم این را باید دوستان منتقد و رسانه ای درک کرده و حتی به آن دامن بزنند.نمی توان گفت همیشه نیاز به یک مدل فیلم است سینما نیاز به تجربه های مختلف دارد و تا زمانی که این شرایط وجود داشته باشد می توان به آینده این صنعت امید داشت.

منوچهر محمدی:می گویند چرا حالا این فیلم را ساختید؟

منوچهر محمدی، تهیه کننده سینما نیز متذکر شد: دهه ۶۰ پر از اتفاقات و حوادث است که شاید برای نسل جوان باور برخی موضوعات و اتفاقات آن دوان خیلی عجیب باشد.

وی ادامه داد: رجوع به آن دهه پر التهاب بخصوص از دریچه سینمای قصه گو امر جالبی بود و اینکه فیلمی غیر آپارتمانی ساخته شود تا تاثیر مسائل سیاسی بر زندگی افراد دیده شود،از دیگر مسائلی بود که برای من جذابیت داشت.این مسائل از موارد جذابی بود که مرا برای رفتن به سراغ این موضوع ترغیب می کرد و در نهایت ما تلاش کردیم اثری بسازیم که به شناخت یک دوره تاریخی کمک میکند.

این تهیه کننده در بخش دیگری از صحبت های خود با اشاره به خاطرات و توضیحاتی در خصوص وضعیت فعالیت گروهک های سیاسی دهه ۶۰، اظهار کرد:عده ای این طور مطرح کردند که چرا حالا این فیلم را ساخته ایم اما به هرحال جریان فرقه گرایی مربوط به هیچ دوره خاصی نمی شود.چه کسی فکر می کرد در این دهه جریانی مانند داعش ایجاد شود؟واقعا شاید اگر در آن دهه در برابر این جریانات مقاومت نمی شد ما اکنون با چنین پدیده ای در سطح گسترده مواجه بودیم.

فرهاد توحیدی: تنوع طلبم

فرهاد توحیدی نویسنده فیلمنامه نیز در این نشست عنوان کرد:طرح این فیلم از سوی منوچهر محمدی و کمال تبریزی ارائه شد. منوچهر محمدی تهیه کننده ای است که همواره طرح و ایده دارد و طبیعی است داشتن طرح و ایده با اعتقادات و زیبایی شناسی او گره خورده و کارنامه او را سرشار از ایده های متعدد ساخته است.

وی ادامه داد:از زمانی که طرح را خواندم برای من هم جذاب شد چراکه اصولا فرد تنوع طلبی هستم و کار در ژانرهای مختلف برایم جذابیت دارد.آنچه مرا جذب کرد آنکه جوانی ما هم در همان دوره ۶۰ گذشته و زندگی ما هم با ملاحظات قبل از انقلاب،انقلاب و جنگ و این دست مسائل گذشته است.

این فیلمنامه نویس در عین حال حالت معماگونه طرح این فیلم را از دیگر مواردی دانست که موجب ترغیب او برای حضور در این فیلم شده است.

سورپرایز میلاد کی مرام برای خبرنگاران میلاد کی مرام-بازیگر این فیلم-نیز نقش مهران را به خبرنگاران کشور تقدیم کرده و کار با کمال تبریزی را کاری جذاب دانست و از جذابیت شخصیت مهران و فیلمنامه این اثر گفت.

وی ادامه داد:این نقش برایم بسیار جذاب بود چراکه جدیدا برای جذب مخاطب دست به هر تلاشی می زنیم اما این فیلمنامه و این نقش برای من اینگونه نبود.این بازیگر در ادامه نشست در اقدامی غیر منتظره به اعطای شاخه گل هایی به خبرنگاران و اهالی رسانه پرداخت.

 سلطان محمدی:جمعه روز اقتدار نطام در سینما بود

سلطان محمدی منتقد حاضر در جلسه نیز گفت:به نظر می رسد روز گذشته با نمایش فیلم هایی مانند «بادیگارد» ،«من» و« امکان مینا» روز اقتدار نظام در سینما بود که البته حضور دوستان رسانه ای نیز نشانه دیگری از اقتدار نظام است.

این منتقد سینما همچنین عنوان کرد:این فیلم از نشانه های مرسوم این نوع فیلم ها اجتناب کرده و صحنه پردازی بسیاری خوبی داشته و توانسته بود فضای دهه ۶۰ را با کمترین اشتباه به تصویر کشد.

وی ادامه داد:علاوه براین موارد کارگردان دراین اثر با بهره گیری از برخی نشانه های گل درشت به بیان منظور خود نمی پردازد.البته ممکن است در برخی قسمت ها حس کنیم کمی روند فیم طولانی شده اما در بخش های مختلف صحنه پردازی های بسیار خوبی صورت گرفته و مواردی از این دست نشانه زحمت بسیاری است که برای این فیلم کشیده شده است.

سلطان محمدی همچنین عنوان کرد:«امکان مینا»در قیاس با فیلمی که چند شب پیش پخش شد و موضوعات انقلاب و جنگ را به شکل نادرستی روایت می کرد،روایت بهتری دارد.

اما در پایان این جلسه خبرنگاران از این موضوع که در نشست فرصتی برای طرح سئوالات رسانه ای در نظر گرفته نشده،گلایه کردند که کمال تبریزی و منوچهر محمدی تاکید کردند خبرنگاران می توانند بمانند تا آنها به تمام سئوالات مربوطه پاسخ دهند.در نهایت نیز کمال تبریزی و عوامل فیلم او سالن نشست را ترک نکرده و به پاسخگویی به خبرنگارانی که سئوال داشتند پرداخت.

****

میزبان فیلمی به تهیه کنندگی منوچهر محمدی

گفتگو  با کمال تبریزی/ «امکان مینا» یک عاشقانه اجتماعی است نه سیاسی

از وزارت اطلاعات پولی نگرفته ام

 کمال تبریزی کارگردان سینما که فیلم جدیدش با عنوان «امکان مینا» امروز جمعه در برج میلاد به نمایش در می آید گفت: برخلاف آنچه که در برخی رسانه ها منتشر شده است «امکان مینا» یک عاشقانه اجتماعی است و به هیچ عنوان یک فیلم سیاسی محسوب نمی شود.

کارگردان فیلم سینمایی «لیلی با من است»  افزود: در امکان مینا بخشی از تاریخ سیاسی معاصر کشور روایت می شود اما این بدان معنا نیست که بتوان این فیلم را در جرگه فیلم های سیاسی به شمار آورد.

وی ادامه داد: بخشی از داستان این فیلم به اعضای سازمان مجاهدین خلق در زمان جنگ باز می گردد و شاید همین امر این شائبه را به وجود آورده است که «امکان مینا» فیلمی سیاسی است. ما در این فیلم بیشتر با یک فضای جنگی روبرو خواهیم بود.

تبریزی سپس در پاسخ به این سوال که آیا حمایت گسترده مالی وزارت اطلاعات از این فیلم سینمایی صحت دارد اظهار داشت: من برای ساخت این فیلم هیچ بودجه ای از وزارت اطلاعات نگرفته ام و تمامی این حرف ها شایعه است؛ تنها کمکی که این وزارتخانه برای تولید این فیلم به ما کرد این بود که تعدادی از کارشناسانش را به عنوان مشاور در اختیار ما گذاشت تا این فیلم به بهترین شکل ممکن بتواند به ثمر بنشیند.

این فیلمساز خاطرنشان کرد: دوستان مشاور ما را راهنمایی کردند که از چه حرکاتی و موقعیتی و اشیایی استفاده کنیم تا به حقیقت نزدیک تر باشند و بتوانند احساس باورپذیری را در مخاطبان به وجود بیاورند.

وی ادامه داد: این رویه پیش از این هم در سینمای کشور ما باب بوده و همانطور که ما برای تولید فیلم های جنگی از نظرات مشاوران نظامی و یا برای فیلم های اجتماعی از مشاوران روانشناس و یا کارشناسان علوم اجتماعی بهره می بریم این بار هم این اتفاق با وزارت اطلاعات رخ داده است.

کارگردان فیلم سینمایی «طعم شیرین خیال» در بخش دیگری از این گفتگو خاطرنشان کرد: ما تحقیقات بسیار زیادی برای نگارش فیلمنامه انجام دادیم، البته زمانی که من به این پروژه اضافه شدم بخش اعظمی از تحقیقات فیلم توسط آقای فرهاد توحیدی انجام شده بود اما بعد از آن هم ما تحقیقات زیادی را تا زمان کلید خوردن فیلم انجام دادیم.

وی سپس به ویژگی های ساختاری جدیدترین فیلمش اشاره کرد. و گفت: با فرشاد محمدی که مدیریت فیلمبرداری «امکان مینا» را بر عهده دارد جلسات بسیاری داشتیم و تمامی تلاش مان را به کار بردیم تا این فیلم بتواند ویژگی های سی سال گذشته را داشته باشد و خوشبختانه با استفاده از لنزهای متنوع و همچنین نورپردازی های کم نظیر این اتفاق محقق شد؛ البته ما در زمینه طراحی صحنه و لباس هم دقت و وسواس زیادی داشتیم تا فیلم مان بتواند حس و حال همان دوران را برای مخاطبان زنده کند.

تبریزی در این باره افزود: من اطمینان دارم که این ساختارهای متفاوت فیلم می تواند نظرات مثبت منتقدان و اهالی رسانه و کارشناسان سینما را به سوی خود جلب کند اما هیچ گونه پیش بینی برای اینکه «امکان مینا» تا چه اندازه می تواند مورد توجه هیات داوران قرار بگیرد ندارم چرا که اصولا تجربه ثابت کرده که هیچ چیز در جشنواره فجر قابل پیش بینی نیست.

وی در خاتمه این گفتگو متذکر شد: «امکان مینا» فیلم جذابی است که می تواند مخاطبان جدی سینما را با خود همراه سازد؛ خوشبختانه مسئولان وزارت ارشاد هم نهایت همکاری را با ما داشتند و امیدوارم که هیچ اتفاق خاصی برای فیلمم نیفتد و ما بتوانیم به همین شکل این فیلم را به اکران عمومی برسانیم.

گفتنی است؛ فیلم سینمایی «امکان مینا» شانزدهمین ساخته کمال تبریزی در بخش سودای سیمرغ سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر است.

در خلاصه این فیلم آمده تردید، شک و سر انجام خیانت، زندگی عاشقانه مهران و مینا را به مسیر تازه‌ای می‌کشاند.

عوامل این فیلم عبارتند از کارگردان: کمال تبریزی/ نویسنده: فرهاد توحیدی/ تهیه کننده: منوچهر محمدی/ مدیر فیلمبرداری: فرشاد محمدی/ طراح صحنه و لباس: بهزاد کزازی/ مدیر صدابرداری: مهران ملکوتی/ طراح چهره پردازی: سعید ملکان/ مدیر تولید : مجید کریمی/ صداگذار: بهمن اردلان/ موسیقی: محمدرضا علی قلی/ دستیار کارگردان: محمد ثقفی/ مدیر تدارکات: سید رسول حاتمی/ برنامه ریز و دستیار اول کارگردان: علی مردانه/ تدوین: محمد رضا موئینی، هدی موئینی/ جلوه‌های ویژه بصری: بهنام خاکسار/ عکاس: زهرا مصفا

بازیگران: میلاد کی مرام، مینا ساداتی، شاهرخ فروتنیان، بهرنگ علوی، شایسته ایرانی، سیامک صفری، فرزاد باقری، سیامک احصایی، بهادر مالکی، علی مردانه.

‘