این مقاله را به اشتراک بگذارید
«داریو فو» درگذشت
مرگ ناگهانی یک آنارشیست
داریو فو، نویسنده بنام ایتالیایی، چهارشنبه ٢١ مهر (١٢ اکتبر) در ۹۰ سالگی بر اثر اختلالات ریوی درگذشت. به گزارش خبرگزاری‌ها، داریو فو (زاده ۲۴ مارس ١٩٢۶) برنده نوبل ادبی در سال ١٩٩٧ از تأثیرگذارترین نویسندگان معاصر ایتالیا بود که علاوه بر نویسندگی، به کارگردانی، طراحی صحنه و لباس، بازیگری و آهنگ‌سازی نیز می‌پرداخت. «ماتئو رنتسی»، نخست‌وزیر ایتالیا صبح ۲۲ مهر، ۱۳ اکتبر، در پیامی، درگذشت نویسنده نمایش‌نامه معروف «مرگ ناگهانی یک آنارشیست» را تسلیت گفت. در این پیام آمده: با مرگ «داریو فو»، ایتالیا یکی از بزرگ‌ترین قهرمانان عرصه تئاتر، فرهنگ و زندگی اجتماعی خود را از دست داد. طنز تلخ او، تحقیقات و کارهای او در طراحی صحنه و فعالیت‌های هنری متنوعش، میراث یکی از بزرگ‌ترین ایتالیایی‌های جهان است. نمایش‌نامه‌های داریو فو اغلب مضمون سیاسی و اجتماعی دارند که همواره دو جزء جداناشدنی در آثار این نویسنده هستند و او بر این مهم که نمایش نگاهی جدلی به سیاست‌ها دارد، نه‌اینکه به خودی‌خود سیاست باشد، تأکید داشت؛ همین هم موجب شده بود تا بسیاری هنر فو را متأخر بر ایدئولوژی‌اش بدانند. به گفته او، اینکه هنر را در برابر سیاست، فلسفه، ایدئولوژی و… قرار دهیم، خطرناک است، همان‌قدر که اگر هنر را بی‌طرف و رهاشده از چیزهای دیگر تصور کنیم؛ خالص و آلوده‌نشده. هنر با چیزهای دیگر آمیخته شده است. اصلا هنر خالص نمی‌تواند وجود داشته باشد، چون هنر باید ارتباطی قوی با عوامل زندگی داشته باشد و در تبیین این مفهوم، توجه شکسپیر به سیاست دوره خودش را مثال می‌زد که از هملت یک منتقد سرسخت سیاست الیزابت ساخت.
به گفته او، لایه‌های هنری هستند که مسائل سیاسی و اجتماعی را سبک‌سنگین می‌کنند و به سرگرمی ختم می‌شوند.
داریو فو علاوه بر علاقه فراوان به شکسپیر، به نمایش‌نامه‌نویسان کلاسیک دیگر به‌ویژه هنرمندان کمدیا دل‌آرته سده‌های میانی ایتالیا توجه خاصی دارد و برتولت برشت از جایگاه ویژه‌ای برایش برخوردار است و در بیشتر آثارش از آنان به‌ویژه برشت تأثیراتی گرفته است.
داریو فو به‌همراه فرانکا رامه در سال‌های ۱۹۵۲ تا ۵۴، اولین نمونه کارهای مشترکشان را (پوئرکوتوله، انگشت در چشم و زندانی‌های سالم) انجام دادند و بعد همکاری‌های مشترک به طور جدی در زمینه نمایش‌های کوتاه تحت عنوان شرکت داریو فو- فرانکا رامه برای زنده‌نگه‌داشتن و احیای دوباره کمدی سنتی ایتالیا کمدی دل‌آرته صورت می‌گیرد و نمایش‌نامه‌های: «دزدان»، «مانکن‌ها و زنان برهنه»، «سه جوان زرنگ» و «کمیک نهایی» شکل می‌گیرد.
در سال‌های ۱۹۵۹ تا ١٩۶٧ کمدی‌های «فرشتگان فیلیپر بازی نمی‌کنند»، «کسی که یک پا بدزدد، در عشق خوش‌شانس است» و «خانم دورانداختنی» ساخته شدند و در این آثار طنز و استهزای نوشتاری داریو فو تبدیل به سلاحی می‌شود علیه بوروکراسی و دولت بورژوایی امپریالیسم آمریکایی. نگاه طنز داریو فو که به فرهنگ و زبان مردم جامعه‌اش آمیخته، با دو شیوه کمدی فارس و دل آرته تلفیق می‌شود و این یکی از دلایل عمده موفقیت این نویسنده است و همین هم موجب شد تا نمایش‌نامه‌هایش را در بازارهای تره‌بار، میدان‌های ورزشی نزدیک کارخانه‌ها و مناطق محروم به اجرا دربیاورد و گاه از میان مخاطبان همین مکان‌ها بازیگران آثارش را پیدا کند.
او پس از مدتی کمونیسم را هم مورد انتقاد قرار داد و موجب تحریم نمایش‌هایش از سوی این حزب شد. قلم تیز و تندروی‌های او تا جایی پیش رفت که نزدیکان و زندگی شخصی او را هم تحت‌الشعاع قرار داد؛ در ۸ مارس ۱۹۸۰ یک گروه فاشیستی که به‌وسیله پلیس فدرال ایتالیا مأمور شده بودند، فرانکا رامه، همسرش، را دزدیدند، شکنجه‌اش دادند و او را آزار و اذیت کردند، اما رامه دو ماه بعد با یک مونولوگ ضدفاشیستی به کارگردانی فو باز هم به صحنه رفت. در ایران نیز برخی از هنرمندان مانند شادروان مصطفی عبداللهی، منیژه محامدی و هادی عامل به‌درستی آثاری از این نمایش‌نامه‌نویس برجسته را به صحنه آورده‌‌اند و همواره از سوی دانشجویان به‌عنوان پایان‌نامه و کار کلاسی و حضور در دانشجوها به آثار فو توجه نشان داده شده است.