این مقاله را به اشتراک بگذارید
درآمدی بر داستان‌نویسی عربی
«رمان عربی» با عنوان فرعی درآمدی تحلیلی-انتقادی، عنوان کتابی است از حمدی سکوت که به‌تازگی با ترجمه عظیم طهماسبی در نشر نیلوفر منتشر شده است. نویسنده این کتاب، حمدی سید احمد سکوت، از منتقدان و پژوهشگران مصری است و به‌طور مشخص از متخصصان ادبیات معاصر عربی به‌شمار می‌رود. سکوت، در سال ١٩۶۵ از پایان‌نامه دکتری خود با عنوان «رمان مصری و رویکردهای اصلی آن» در دانشگاه کمبریج دفاع کرد و سپس به مصر برگشت و در دانشگاه قاهره به تدریس پرداخت. او تاکنون آثار پژوهشی زیادی درباره ادبیات عرب منتشر کرده که ویژگی اصلی همه آنها «جنبه تحقیقی و دایره‌المعارفی و حجم گسترده استنادهای به‌کارگرفته» در آنهاست. مترجم کتاب در بخشی از مقدمه‌اش درباره اهمیت و ضرورت ترجمه این اثر نوشته: «رمان‌های متعددی از نویسندگان عرب به فارسی ترجمه شده‌اند، بااین‌حال تاکنون اثری مستقل که به تحلیل و بررسی رمان عربی بپردازد و شرحی کوتاه و دقیق از پیدایش و تحول آن در کشورهای گوناگون عربی ارائه دهد، در دسترس خوانندگان فارسی‌زبان قرار نگرفته است. ناقدان علاقه‌مند به رمان عربی همواره فقدان چنین اثری را درک می‌کردند و از نبودنش گله‌مند بودند. همچنین دانشجویان و پژوهشگران حوزه مطالعات تطبیقی رمان عربی و فارسی نیز از میزان اهمیت چنین اثری در زبان فارسی آگاه‌اند.» نویسنده این کتاب، کوشیده تا سیر رمان عربی در سرزمین‌های عربی از آغاز پیدایش تا امروز را بررسی کند. کتاب به دلیل تقدم ابتدا به رمان‌های مصری می‌پردازد و سپس به سیر رمان‌نویسی در لبنان، سوریه، فلسطین، اردن، عراق، عربستان، کشورهای حوزه خلیج‌فارس، یمن و سودان توجه کرده و در آخر به رمان‌نویسی در کشورهای مغرب عربی (شمال افریقا) پرداخته است. در این اثر، تنها رمان‌هایی بررسی شده‌اند که در اصل به زبان عربی نوشته شده‌اند و ازاین‌رو آثاری که رمان‌نویسان شمال آفریقا به زبان فرانسه نوشته‌اند و نیز رمان‌هایی که نویسندگان لبنانی و مصری به طور نمونه به زبان فرانسه یا دیگر زبان‌های اروپایی نوشته‌اند در چارچوب این اثر نمی‌گنجند. نویسنده در بخشی از مقدمه‌اش نوشته: «اثر پیش‌رو، در حد امکان و بنابر ویژگی کتاب‌های مرجع، می‌کوشد از اصول داوری‌های محکم نقدی که درباره آثار رمان‌نویسان و جایگاه آنها صورت گرفته و در دسترس خواننده است، فراتر نرود. باوجوداین، در موارد بسیاری برخلاف قاعده مذکور عمل کرده‌ایم. از سوی دیگر، آثار نویسندگانی که در مصر به نسل دهه شصت مشهورند، با درنگ و تامل بیشتری بررسی می‌شود.» نویسنده همچنین توضیح داده که در این اثر مجالی نیافته تا به رویکردهای نسبتا محدود رمان‌نویسی مثل رمان علمی-تخیلی، رمان فمینیستی، رمان مدرن و پسامدرن– که به‌طور نمونه در آثار ادوار خراط و الیاس خوری رواج دارد- بپردازد.