این مقاله را به اشتراک بگذارید
تاریخی که به گذشته ما پیوند خورده است
احمد راسخی لنگرودی
موجی موسوم به نفت که تا چند دهه اوضاع سیاسی، اقتصادی و بعضا اجتماعی ایران را متاثر از خود ساخت. پدیدآورندگان این موج را سه قدرت خارجی آن روزگار یعنی انگلستان، روسیه و آمریکا تشکیل داده و هر یک از آنها برحسب ظرفیت و توان خود به نوبت در مسیر سهم‌خواهی از خوان گسترده نفت، موج‌آفرینی کردند و در فرصت‌های ممکن ترفندها در جهت دستیابی بر منافع نفتی ایران به کار بستند و توان خود را در این میدان آزمودند که هر یک منشا و خاستگاه رویدادهای تاریخی در جغرافیای ایران شد.
به یقین اگر خطه خوزستان با فوران شگفتی‌آور ماده حیاتی نفت مواجه نمی‌شد و نخستین بهره جذاب خود را به جهانیان عرضه نمی‌داشت، هیچگاه موجی اینچنین بلند و دامنه‌دار در تاریخ سیاسی و بعضا اجتماعی ایران در نمی‌گرفت و فصل بلندی از تاریخ ایران را رقم نمی‌زد. خاک تفتیده جنوب از آن هنگام که مایع سیاه‌رنگش را همچون مایده‌ای زمینی به شیفتگانش ارزانی داشت، خود را برای مدت‌ها در چنگال بیگانگان گرفتار دید. به موجب چنین دارایی بود که این سرزمین در چند دهه، کانون حوادث شد و از جانب شرق و غرب در معرض تهدید و فشار قرار گرفت و مجبور به اعطای امتیاز شد. اما خوشبختانه ایران در میان آن همه گرانباری، راه کمال خود را یافت و در آن مسیر کوشا و پرتوان به پویه برخاست.
«موج نفت» عنوان کتاب پژوهشی- تاریخی است به قلم احمد راسخی لنگرودی که به تازگی چاپ چهارم آن از سوی انتشارات اطلاعات در تیراژ ۱۰۵۰ نسخه راهی بازار کتاب شده است. نویسنده که پیش از این نیز کتاب‌های تاریخی دیگری را در حوزه نفت از جمله: «مردان نفت»، «طنزهای نفتی»، و «نفت و قلم» به چاپ رسانده است، با این رویکرد می‌کوشد با نظری گذرا بر بیش از نیم قرن از حوادث تلخ و شیرین صنعت نفت، در حد توان دریچه‌ای هرچند باریک به صحنه‌های درس‌آموز اما فروخفته تاریخ بازگشاید و دیروز این صنعت را با تمام فراز و نشیب‌های آن بازشناسد تا معلوم گردد چه سان این صنعت از میان حوادث و مرارت‌های نفس‌گیر دوران سربرافراشت و خود را به امروز ما رساند. از نخستین حرکت نفوذی بیگانگان در سفره‌های زیرزمینی ایران در سال ۱۲۶۳ تا اعطای امتیاز دارسی در سال ۱۲۸۹ که برای چند دهه موضوع بحث محافل سیاسی جهان شد، از عقد قرارداد با شرکت نفت انگلیس و ایران در سال ۱۳۱۲ تا سرود استقلال این صنعت در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ که برای همیشه در خاطره ایران و ایرانی باقی مانده است، و نیز از وقوع کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و انعقاد قرارداد کنسرسیوم در سال بعد تا تصویب نخستین قانون نفت در ۱۳۳۶ و آزمون تجربه‌های نوین در قراردادهای نفتی تحت عنوان مشارکت و خدمات از جمله سرفصل‌های مهم رویدادهای تاریخ نفت ایران را تشکیل می‌دهد که شرح هر یک از آنها در این کتاب آورده شده است.
کتاب «موج نفت» در یازده فصل و با عناوینی همچون: «نخستین امتیاز نفتی»، «امتیازی که موضوع بحث محافل سیاسی جهان شد»، «ورود قدرت‌های دیگر به عرصه نفت ایران»، «تجدید نظر در قرارداد ۱۳۱۲»، «چند گام تا ملی شدن صنعت نفت ایران»، «قانون ملی شدن نفت و سرگذشت آن»، «زمامداری مصدق و اجرای قانون خلع ید»، «کناره‌گیری مصدق از قدرت و بازگشت مجدد وی»، «کودتای ۲۸ مرداد»، «آغازی دوباره…» و «قانون نفت، قراردادهای نفتی و پیشنهادات عاشقانه» آمده است. پایان‌بخش کتاب نیز منابع و مآخذ مورد استفاده نویسنده است.
به نقل از الف کتاب
****
«موج نفت»
(تاریخ نفت ایران، از امتیاز تا قرارداد)
نویسنده: احمد راسخی لنگرودی
ناشر: اطلاعات؛ چاپ چهارم ۱۳۹۶
۲۸۸ صفحه؛ ۱۳ هزار تومان