این مقاله را به اشتراک بگذارید
جنگ با نماد سرسختی طبیعت
بابک ونداد
کِی۲، دومین کوه مرتفع جهان (۸۶۱۱ متر از سطح دریا) بعد از اورست است. کی۲ تنها کمی از اورست کوتاه‌تر است ولی در برابر، از نظر پیچیدگی فنی و سختی صعود، مقام نخست را در میان ۱۴ کوه بالای ۸۰۰۰ متر جهان دارد. هرچند که اورست معروف‌تر و شناخته شده‌تر است ولی با وجود اکسپدیشن‌های تجاری (اکسپدیشن به برنامه‌های طولانی کوهنوردی برای قله‌های مرتفع گفته می‌شود)، دیگر اورست نماد مهمترین صعود کوهنوردی نیست. اکسپدیشن‌های تجاری به این معنی‌ست که کوهنوردانی که در حد صعود قله‌های ۸۰۰۰ متری نیستند (البته آن‌ها هم به نوبه خود ورزیده و کارآزموده هستند ولی نه در حد این صعودها) به کمک راهنمایان زبده (شبیه تورهای گردشگری) و هزینه‌های سنگین، موفق به صعود اورست می‌شوند. استفاده از کپسول اکسیژن، باربرهای ارتفاع که وسایل کوهنورد را تا آخرین کمپ‌ها و حتی تا قله حمل می‌کنند، استفاده از هلیکوپتر، کمپ‌های بسیار مجهز و … صعود به اورست را ساده‌تر از برخی ۸۰۰۰ متری‌های دیگر کرده است. اما کی۲ هنوز کوهی وحشی‌ست. کسانی که قدم در راه فتح قله‌ی آن می‌گذارند، این احتمال را در نظر می‌گیرند که ممکن است از آنجا هرگز باز نگردند. یا اگر هم بازگشتی در کار باشد، ممکن است با معلولیت یا نقص عضو در اثر ریزش بهمن، سقوط در شکاف‌های یخی، سرمازدگی، ورم ریوی یا مغزی یا … همراه باشد.با در نظر گرفتن این خطرات و سختی‌های فنی صعود، فتح کی۲ چیزی شبیه دفاع از پایان‌نامه کوهنوردی‌ست.
نویسنده‌ی کتاب کی ۲ (اد ویسترز) نخستین آمریکایی است که تمام ۱۴ قله‌ی بالای ۸۰۰۰ متر را صعود کرده، آن هم بدون کمک کپسول اکسیژن (در ارتفاعات با رقیق‌تر شدن هوا، تنفس مشکل‌تر می‌شود). در نتیجه او وقتی که دفتر خاطرات دیگر کوهنوردان را بررسی می‌کند به خوبی می‌داند که آن‌ها راجع به چه نوشته‌اند. وقتی از صعود سال ۱۹۳۹ می‌نویسد می‌داند که در آن زمان چه وسایلی وجود داشته و تفاوت آن‌ها با وسایل امروزی در چیست و ویسنر در آن لحظات با چه دشواری‌های روبرو بوده است؛ او خود آن محیط‌ها و آن سختی‌ها را تجربه کرده.
تقریباً همه کتاب از زبان اول شخص (اد ویسترز) نقل می‌شود و مشخص نیست که نویسنده دیگر کتاب (دیوید رابرتز) دقیقاً چه نقشی به عهده داشته است. البته از آنجایی که او یک روزنامه‌نگار است – و طبق موخره کتاب چندان هم از عالم کوهنوردی بی‌خبر نیست – به احتمال نقشی شبیه مصحح یا ویراستار داشته است که البته در کتاب به آن اشاره نشده است. در جلد کتاب انگلیسی نام رابرتز با قلمی ریزتر نوشته شده: with David Roberts
ویسترز سعی می‌کند همه صعودهای مهم تاریخ کی۲ را مرور کند. تلاش‌های نخستین که دوک ابروزی در اوایل قرن ۲۰ برای شناخت مسیرهای احتمالی صعود انجام داد. تلاش‌هایی که گروه‌های آمریکایی در ۱۹۳۸ و ۱۹۳۹ انجام دادند و تلاش مهم گروه ایتالیایی در ۱۹۵۴. همینطور اکسپدیشن سال ۱۹۹۲ که خود نویسنده تجربه شخصی‌اش را در آن با جزئیات کافی روایت می‌کند. همینطور اکسپدیشن‌های فاجعه آمیز مانند اکسپدیشن سال ۲۰۰۸ هم برای نویسندگان مهم بوده و جزئیات فنی و اخلاقی آن را به دقت واکاوی کرده‌اند. البته روایت کتاب به ترتیب زمانی یا به اصطلاح کرونولوژیک نیست؛ نویسندگان ترتیب خاص خودشان را برای روایت انتخاب کرده‌اند که به نظر من کتاب را خواندنی‌تر کرده است. ابتدا با مهیج‌ترین صحنه‌ها شروع می‌شود و در ادامه کتاب جزئیات فنی بیشتر بررسی می‌شوند و در ادامه لحظه‌های احساسی دشواری که انسان تنها در شرایط بسیار سخت می‌توان با آن‌ها روبرو شود، به تصویر کشیده شده است.
در کنار موضوعات فنی، نویسنده سعی دارد به اخلاقیات کوهنوردی هم بپردازد. کتاب راجع به کسانی‌ست که در ارتفاع بالای ۸۰۰۰ متر یک همنورد گروهشان و یک شرپا (باربر ارتفاع) را در تاریکی شب رها می‌کنند تا افتخار فتح قله را با آن‌ها سهیم نشوند و موفق می‌شوند. راجع به گروهی‌ست که با اینکه امید خوبی برای رسیدن به قله دارند، ولی همه با هم تلاش می‌کنند که همراه زخمی خود را به پایین کوه منتقل کنند ولی موفق نمی‌شوند و همه این‌ها صحنه‌هایی هستند از قهرمانی‌هایی ماندگار در تاریخ کوهنوردی و یا بدنامی‌هایی که باعث کدورت‌هایی دیرپا شده‌اند. نویسنده گاه سعی می‌کند همانند یک کاراگاه به واکاوی پرونده اتفاقاتی که سال‌ها بلکه دهه‌ها پیش افتاده بپردازد و با استفاده از اسناد، عکس‌ها، خاطرات، مصاحبه‌ها و البته تجارب شخصی خودش در ارتفاعات، به بازسازی صحنه‌ها و کشف حقیقت ماجرا دست می‌یابد.
در بیشتر فیلم‌هایی که راجع به کوهنوردی ساخته شده‌اند مانند فیلم معروف اورست (۲۰۱۵) یا برخی کتاب‌های دیگر و به‌خصوص در خاطرات کوهنوردان (که این از همه عجیب‌تر است)، صحبتی از شرپاها معمولاً نمی‌شود؛ یا اگر صحبتی هست محدود است به اشاره‌ای گذرا. شرپاها یا باربران ارتفاع، کسانی هستند که عمده بارهای اکسپدیشن را با خود حمل می‌کنند. باربر ارتفاع ممکن است بارها بین کمپ‌ها در حرکت باشد تا وسایل کمپ ۲ را از کمپ ۱ به آنجا و سپس وسایل کمپ ۳ را از کمپ۱ به ۲ و از آنجا به ۳ و … حمل کند. در نتیجه بخش عمده‌ای از زحمت صعود به عهده این باربران است و می‌شود گفت با بی‌انصافی از ادبیات روایی کوهستان دور مانده‌اند. ادویسترز سعی می‌کند در هر اکسپدیشن تا آنجا که مدارک یاری می‌کند به نام شرپاها اشاره کند، نقش‌شان را در صعود مشخص کند و به آن‌هایی که در نتیجه نهایی اکسپدیشن تأثیری سرنوشت‌ساز داشته‌اند بیشتر بها دهد.
اگر به دنبال داستان‌های هیجان انگیز کوهنوردی هستید و می‌خواهید شرح دلاوری مردانی افسانه‌ای را بخوانید – هرچند که کتاب راجع به موضوعاتی از این دست است، با این حال – این کتاب کاملاً مناسب شما نخواهد بود. چرا که نویسنده به شکلی واقعگرایانه به گزارش سفری ماجراجویانه برای مغلوب کردن یکی از نمادهای سرسختی طبیعت پرداخته است و در جای جای روایت پشت سرگذاشتن این مسیر به بررسی و تحلیل مسائل فنی کوهنوردی نیز توجه دارد. اینکه آیا در این شرایط ممکن بود بهتر از این عمل کرد یا نه؟ با وسایلی که در آن زمان کوهنورد در دسترس داشته چه می‌توانسته بکند؟ امروز چطور باید عمل کرد؟ و مانند این‌ها. به عبارت دیگر نویسنده در کنار روایتی نسبتاً هیجان‌انگیز برای علاقه‌مندان به کوهنوردی، سعی دارد پاسخگوی نیاز خواننده‌ی کوهنورد هم باشد.
عمده انتقاداتی که به کتاب شده است هم از همین منظر است. این احتمال وجود دارد که خواننده‌ی عادی، راوی کتاب را شخصی متظاهر و به اصطلاح همه-چیز-دان بپندارد در حالی که به نظر من نویسنده تنها سعی در تحلیل فنی وقایع و مقایسه آن‌ها با تجارب خودش دارد.
در نظر بسیاری از مردم، کوهنوردی – دست کم این شکل از کوهنوردی – نه تنها شایسته تقدیر نیست، بلکه کاری ماجراجویانه و شایسته نکوهش است. در نظر این عده کاری که «خطر جانی» در بر داشته باشد عاقلانه نیست و باید از آن حذر کرد. به‌خصوص وقتی که حادثه‌ای ناگوار در ارتفاعات خبرساز می‌شود این صداها بیشتر شنیده می‌شوند. نویسنده در فصل اول کتاب به این موضوع پرداخته و توضیح می‌دهد که کوهنوردی راجع به آزادی‌ست؛ راجع به پیدا کردن مرزهای توانایی؛ راجع به غلبه بر ناتوانی‌های ذاتی. و این کتاب راجع به دشواری‌های انتخاب است؛ راجع به این است که هرچه شرایط دشوارتر می‌شود، مرز کار درست و غلط به هم نزدیکتر می‌شوند؛ مرز فاجع و پیروزی؛ مرز قهرمانی و گمنامی. به نظر من تشخیص انتخاب درست در این شرایط دشوار باید سخت‌ترین بخش کوهنوردی حرفه‌ای باشد.
به نقل از الف کتاب
****
«کی ۲»
(زندگی و مرگ در خطرناکترین کوه دنیا)
نویسندگان: اد ویسترز – دیوید رابرتز
مترجم: گلبرگ درویشیان
ناشر: چشمه، چاپ اول ۱۳۹۶
۳۷۸صفحه، ۳۱۰۰۰ تومان