این مقاله را به اشتراک بگذارید
روایت حافظ موسوی از اخوان در کتاب «لولی‌وش مغموم»
ندا آل‌طیب
عنوان کتاب به خوبی روشن می‌کند موضوع کتاب تازه حافظ موسوی درباره اخوان‌ثالث است؛ «لولی‌وش مغموم» کتابی است که به تازگی از سوی انتشارات «نگاه» روانه بازار کتاب شده است.
حافظ موسوی در گفت‌وگویی با «اعتماد» ابتدا تاریخچه‌ای از نگارش این کتاب بیان می‌کند: «اواخر دهه هفتاد بابک تختی برنامه‌ریزی کرده بود که در نشر «قصه» مجموعه کتاب‌هایی درباره چهره‌های قرن بیستم ایران منتشر شوند با این هدف که شاعران، نویسندگان و هنرمندانی ایرانی که در قرن بیستم ظهور کرده‌اند، به واسطه این کتاب‌ها معرفی شوند. در آن زمان آقای شمس لنگرودی درباره نیما، امیرحسن چهلتن درباره محمود دولت‌آبادی، زنده‌یاد کورش اسدی درباره غلامحسین ساعدی و فرشته ساری درباره فروغ کتاب‌هایی را نوشتند و من نیز کتابی درباره مهدی اخوان‌ثالث نوشتم. تا جایی که به یاد دارم حدود ١٠ کتاب از این سلسله‌کتاب‌ها منتشر شد و کتاب من اوایل دهه ٨٠ به چاپ رسید ولی با مهاجرت بابک تختی، انتشارات غیرفعال شد و کتاب‌ها ماند و ما نیز به احترام ناشر، تجدید چاپ این کتاب‌ها را منتفی دانستیم تا اینکه چندی پیش انتشارات «نگاه» تصمیم گرفت این پروژه را دنبال کند و بر همین اساس، من کتاب «لولی‌وش مغموم» را بازنگری کردم و حدود ١٠ شعر اخوان را که هم خودم بر آنها تاکید داشتم و هم در متن کتاب از آنها صحبت شده بود، به کتاب اضافه کردم و ویرایش مختصری انجام دادم و با این تغییرات، کتاب تجدید چاپ شد.»
به گفته او، هدف این پروژه این است که با فاصله گرفتن از زمان زیست این چهره‌های فرهنگی و هنری احتمال می‌رود نسل جدیدی که می‌آیند کمتر آنان را بشناسند و با این وصف شاید بد نباشد کتاب‌هایی مختصر و مفید درباره آنها نوشته و ظاهرا قرار است این سری بیست کتاب منتشر شود.
موسوی در پاسخ به این پرسش که پرداختن به اخوان، بر اساس انتخاب خودش بوده یا ناشر نوشتن این کتاب را به او سپرده است، توضیح داد: «خود ناشر پیشنهاد کرد. ضمن اینکه قرار شد من و شمس مشترکا درباره شاملو کتابی بنویسیم که در آن دوره هم ما تاخیر کردیم و هم پروژه متوقف شد ولی مطمئنم درباره شاملو حتما کاری می‌کنیم.» این شاعر درباره مواجهه خودش با کتاب «لولی‌وش مغموم» دشواری‌‌های نوشتن کتاب درباره شخصیت‌های مشهور معاصر که ممکن است اطرافیان‌شان درباره آنها تعصباتی داشته باشند، گفت: « من و بسیاری از هم‌نسلان ما شعر معاصر را با شاعرانی مانند نیما، فروغ، شاملو و… شناختیم و یکی از شاعران برجسته این دوره اخوان است که خود من از نوجوانی بسیاری از شعرهای او را از حفظ بودم و از این نظر فکر کردن درباره اخوان و شعرهای او برایم مشکل نبود ولی نوشتن کتابی درباره او که هم به زبان ساده باشد و هم حقیقت مطلب را درباره او بیان کند، سختی خود را داشت چون باید به همه منابع مراجعه می‌کردم.» موسوی توضیحات بیشتری درباره شیوه نگارش این کتاب ارایه داد: «روش من برای نوشتن این کتاب، روش ابداعی خودم نبود و اطلاعات موجود را دفتر به دفتر تقسیم کردم. در این کتاب به رابطه اخوان با شعر کلاسیک و نیمایی و نسبت اخوان و شعرش با شرایط اجتماعی کشورمان توجه داشتم. علاوه بر این اندیشه‌های خاص او و نوع ایدئولوژی را که او برای خودش طراحی کرده بود، نیز مورد توجه قرار داده‌ام. این نگرش‌ها در شعر اخوان هست و تلاش کردم انتقادی به آن بپردازم.»
این شاعر برای نوشتن کتاب «لولی‌وش مغموم» اما تعمدا به زندگی خصوصی اخوان توجه چندانی نداشته است: «کوشیدم خیلی به زندگی خصوصی او نپردازم به جز آن بخش‌هایی که بر شعرش تاثیرگذار بوده است مانند مرگ دخترش که تاثیر عمیقی بر او گذاشته بود.»
موسوی که نام «لولی‌وش مغموم» را برای این کتاب انتخاب کرده است، درباره این نام نیز گفت: «این نام را انتخاب کردم چون بلافاصله شعر زمستان را به یاد می‌آورد.»
موسوی در ادامه از اهمیت شعر اخوان برای نسل جدید نیز سخن گفت: «نسل جوان ما از نظر سواد و دانش از نسل‌های قبلی بهتر هم هستند اما متاسفانه در این نسل، قدری توجه به میراث گذشته کم است و این کم‌توجهی هم به ادبیات کلاسیک بر‌می‌گردد و شاید آشنایی‌شان با شعر حافظ و نظامی و خیام و… کمتر از نسل‌های قبل باشد و از سوی دیگر شاید به نظر برسد این نسل کمتر از نسل‌های قبلی شعرهای مدرن فروغ و شاملو و اخوان و… را می‌خوانند.»
او به دیگر ویژگی‌های شعر اخوان هم توجه کرد: «با توجه به اینکه اخوان از زبان خراسانی بهره می‌گیرد زبانی ادبی که قابل تقلید و تکرار نیست، این ویژگی نیز بازخوانی شعر او را ضروری می‌کند. او میراثی را از خودش در زبان فارسی به جا گذاشته و هرچند زبانش در ادبیات خراسانی ریشه دارد ولی سازه جدیدی از زبان را آورده که برگی مستقل از زبان فارسی است و حتما تجربه‌های او به کار نسل بعدی می‌آید. همچنان‌که او در شعر روایی نیز تجربه‌هایی بکر و گرانمایه دارد. شعری مانند «آنگاه پس از تندر» از جمله تجربه‌های او در روایت شعر هنوز هم برای شاعران نسل بعدی قابل توجه است.»
موسوی در این کتاب نگاهی هم به مباحث نظری دارد که اخوان درباره شعر نیما عنوان کرده است که همین سرفصل می‌تواند دربردارنده اطلاعات خوبی در زمینه آشنایی با شعر و نظریه‌های نیما از دیدگاه اخوان باشد.
او که به جنبه‌های اجتماعی شعر اخوان باور دارد، معتقد است با بازخوانی شعر اخوان گویی دوباره داریم تاریخ معاصر را بررسی می‌کنیم به همین دلیل هنوز شعر اخوان کهنه نیست و کهنه هم نخواهد شد.
موسوی البته نگارش چند کتاب دیگر را هم در دست دارد و به تازگی مجوز چاپ کتاب دیگرش صادر شده است؛ کتاب آنتولوژی شعر سیاسی اجتماعی را که دو، سه سال بر آن کار کرده بود و آنگونه که خودش توضیح می‌دهد برای ناشر این کتاب مشکلی پیش آمد و خود ناشر، کتاب را به ناشری دیگر منتقل کرد و آقای شاعر امیدوار است تا دو، سه ماه آینده این کتاب منتشر شود: «این کتاب مقدمه‌ای بر سابقه شعر سیاسی و اجتماعی دارد و از قرن چهارم و پنجم تا دوره مشروطه و بعد را در بر می‌گیرد. و در همین مقدمه هم توضیح داده‌ام که این کتاب دستمایه‌ای است برای کسانی که بر مقوله نقد اجتماعی و مطالعات فرهنگی کار می‌کنند.
در این کتاب دستچینی از بهترین نمونه‌های شعر سیاسی و اجتماعی فارسی را آورده‌ام که نشان می‌دهد شاعران نسبت به مسائل سیاسی و اجتماعی کشور خود چه حساسیت‌هایی داشته‌اند.»
به جز اینها او انتشار مجموعه اشعار خود را به انتشارات «نگاه» سپرده است که آخرین نمونه‌خوانی آن انجام شده و در دو، سه ماه آینده منتشر خواهد شد. مجموعه شعر دیگری هم دارد به نام «واژه‌های من» که مجوز گرفته و این کتاب نیز همراه با کتاب دیگرش که مجموعه مقالاتی در باب مسائل ادبیات و فرهنگ است با نام «فرهنگ مدارا» نیز از سوی همین ناشر منتشر خواهد شد.
به نقل از اعتماد