این مقاله را به اشتراک بگذارید
در ستایش تجربه
نگاهی به کتاب «چگونه مرور کتاب بنویسیم؟» اثر برد هوپر/ ترجمه‌ی علیرضا شفیعی‌نسب
حمیدرضا امیدی‌سرور
احتمالا برای شما هم پیش آمده که حرفی نوک زبانتان باشد اما همان موقع بر زبان کسی دیگر که پهلوی شماست جاری شود، و یا فکری به سرتان بزند و یکباره ببیند همان ایده توسط فردی دیگر مطرح شده. کتاب«چگونه مرور کتاب بنویسیم?» اثر برد هوپر با ترجمه علیرضا شفیعی‌نسب که به همت نشر ترجمان به بازار کتاب آمده، چنین احساسی را در من زنده کرد.
خب چطور? خیلی ساده! چون توسط کسی نوشته شده که به نوعی شغل مرا داشته و درباره کاری نوشته که چند سالی است حرفه و عشق من محسوب می‌شود؛ افزون بر این از ایدهای در آن سخن گفته شده که از قضا مدتی ذهن من و یکی از دوستان را سخت به خود مشغول کرده بود.
چند وقت پیش یکی از عزیزان تازه شاعرِ تازهِ منتقدِ نه اصلا معروف، اما بسیار پر مدعا برای تحقیر مرور نویسی، خطاب به ما نوشته بود کار من نه ریویونویسی که نقد ادبی‌ست، آن هم از نوع تئوریک و نظره پردازانه‌اش! اما من می‌خواهم اعترافی بکنم: کار من ریویو (یا مرور) نویسی است و نه تنها از این نظر احساس حقارت به من دست نمی‌دهد، بلکه از آن بسیار هم لذت می‌برم! از قضا در فضای رسانه‌ای نشر، منتقد اگر نگوییم زیاد داریم، اما به قدر نیاز هست، آنچه خلاءاش را در شرایط کنونی می‌توان احساس کرد، همین مرورنویسی یا ریویونویسی به صورت حرفه‌ای است. چیزی که در فضای رسانه‌ای ما مغفول مانده، بنابراین چون تلقی درستی درباره آن وجود ندارد، هنوز آنگونه که باید جایگاه و ضرورتش روشن نشده است.
این مهم یکی از چند ماموریتی است که این کتاب برای به انجام رساندن آن نوشته شده است. نویسنده کتاب، برد هوپر، ویراستار نشریه بوک‌لیست است؛ نشریه‌ای که کارش مرورنویسی برای کتابداران عمومی و آموزشگاهی است و انجمن کتابخانه‌ها در شیکاگو آن را منتشر می‌کند. برد هوپر سال‌هاست که برای مخاطبان بزرگسال معرفی کتاب می‌نویسد، به واسطه این تجربه از او برای ایراد سخنرانی و برگزاری کارگاه‌هایی آموزشی برای کتابداران و کتاب‌فروشان دعوت شده است. کتاب «چگونه مرور کتاب بنویسیم?» را می‌توان دستاورد چنین تجربیاتی دانست که از او چهره‌ای منحصر به فرد و صاحب نظر در این حوزه ساخته است: «ناشران و کتابداران از مرورها برای فروش کتاب‌ها استفاده می‌کنند. نخستین سوالی که همیشه در این مورد از من می‌پرسند این است که “چگونه کسی مرورنویس می‌شود?”. مدرکی برای مرورنویسی وجود ندارد. برای اشتغال به مرورنویسی لزوماً به مدرک زبان و ادبیات، روزنامه‌نگاری یا نویسندگی خلاق نیاز نیست. همه‌چیز در تجربه خلاصه می‌شود. به قول یکی از شخصیت‌های نمایشنامه گلن‌گری، گلن راس فروش ملک یعنی موقعیت ملک، موقعیت ملک، موقعیت ملک. مرورنویسی هم یعنی تجربه، تجربه، تجربه. هدف این کتاب این است که به خوانندگان بیاموزد چگونه به یک کتاب و به مرورهای دیگران از کتاب‌ها بنگرند تا بیاموزند مولفه‌های اصلی یک مرور خوب کدامند و چگونه باید مرور بنویسند. فصلی نیز درباره مرور کتاب گویا به قلم جویس ساریکس، نویسنده و کتابدار خبره آمده است»
افزون بر این پیشگفتار که نویسنده در آن از تجربیات خود و انگیزه‌هایش برای نوشتن کتاب حاضر گفته است، متن اصلی کتاب در هشت فصل نوشته شده است که عناوین آنها بدین قرارند: بازاریابی از طریق مرورنویسی، تفاوت‌های مرور و نقد، دو نوع مرور: قبل از انتشار و بعد از انتشار، مرور کتاب چه محتوایی دارد?، مرور خوب چه ویژگی‌هایی دارد?، مرورنویس خوب چه ویژگی‌هایی دارد?، برگزاری کارگاه‌های مرورنویسی، نوشتن مرور کتاب گویا.
کاری که برد هوپر سال‌ها تجربه انجام آن را دارد، از منظر محتوایی، بسیار شبیه آن کاری است که ما به طور متمرکز چند سالی است در الف کتاب مشغول انجام آن هستیم و جالب آنکه نه تنها نوشتن کتابی مشابه مدتی ذهن مرا به خود درگیر کرده بود بلکه ایده استفاده از کتابداران به عنوان گزینه‌های بسیار مناسب برای آموزش مرورنویسی نیز مدت‌ها ذهن ما را قلقلک می‌داد. اما خب برد هوپر پیش‌دستی کرده و پیش از آنکه ما بجنبیم، کتابش را بیرون داده است! از این منظر باید به او تبریک گفت، چون بسیار خوب از عهده انجام آن برآمده است.
کتاب ساختاری حساب شده دارد و به دلیل اشراف نویسنده با این حوزه، همه آنچه یک مخاطب علاقمند در ابتدای راه مرورنویسی بدان نیاز دارد با صورتبندی درست به او ارائه شده است. کتاب از دو ویژگی مهم برخوردار است. نخست اینکه نویسنده با رویکردی آموزشی به این حوزه پرداخته است، بنابراین قصد او تنها تبیین چیستی مرورنویسی و بر شمردن کارکردهای آن نیست، بلکه بخش مهمی از کتاب به آموزش مرور نویسی اختصاص یافته است و برای جا افتادن بحث از مثال‌ها و همچنین نمونه مطالب گوناگون در جای جای کتاب استفاده شده است.
دیگر ویژگی مهم کتاب به روز بودن آن است، برد هوپر برای نوشتن این کتاب به اقتضای این روزگار و تغییر و تحولی که در مخاطب امروز کتاب به وجود آورده توجه داشته و از کتاب گویا نیز غافل نشده است و با لحاظ کردن تفاوت های این مدیوم (کتاب گویا) با شکل معمول کتاب، فصلی را نیز به نوشتن مرور برای کتاب‌های گویا اختصاص داده است. بخصوص که در کتاب‌های گویا علاوه بر خود اثر نحوه ارائه متن به مخاطب نیز دارای اهمیت می‌شود که در فصل هشتم کتاب به جنبه‌های مختلف آن پرداخته شده است.
برد هوپر برای کامل کردن کتاب، دو پیوست نیز به انتهای کتابش افزوده است، در پیوست نخست با عنوان گذارمان‌نویسی، به تعریف «گذارمان» و بازگو کردن تفاوت‌های آن با مرور پرداخته است و در پیوست دوم کتاب تحت عنوان مرورنویسان مورد علاقه من؛ به معرفی کوتاه چهره‌هایی همانند: جان آپدایک، یودورا ولتی، نونا بالاکیان، والتر کرن، میچیکو کاکوتانی و آنتونی لین پرداخته است. در این رهگذر نه تنها سلیقه خود را به شکلی عینی‌تر معرفی کرده، بلکه مخاطب را با نام‌هایی که خواندن نوشته‌های آنها می‌تواند از جنبه‌های بسیاری در مرورنویسی آموزنده باشد، آشنا ساخته است.
«چگونه مرور کتاب بنویسیم?» نخستین کتاب در نوع خود محسوب می‌شود که به زبان‌فارسی در اختیار خوانندگان فارسی زبان قرار گفته است. به حوزه‌ای می‌پردازد که در کشور ما تاکنون بسیار مغفول مانده است از همین روست که بدنه سنتی نشر کشور نه آگاهی چندانی در این زمینه دارد و نه اصلا ضرورتی برای آن احساس می‌کند. برد هوپر در کتاب خود، تجربیاتی از دنیای امروز کتاب و کتابخوانی در اختیار خواننده قرار می‌دهد، نگاه او تنها محدود به مرورنویسی برای مشاوره به مراجعه کنندگان به کتابخانه‌ها نیست، او در این کتاب به تبیین جایگاه مرور کتاب در صنعت نشر نیز توجه دارد. از همین روست که آگاهانه میان مرورنویسی قبل از انتشار کتاب و مرورنویسی بعد از انتشار کتاب تفاوت قائل می‌شود و همچنین به اهمیت مرورنویسی در بازاریابی برای کتاب می‌پردازد.
هوپر با استفاده از بیانی موجز و زبانی روان در این کتاب تمام آنچه را که برای نوشتن مرور کتاب باید بدانیم به شکلی کاملا دسته‌بندی شده و در قالبی آموزشی ارائه کرده ست، از تفاوت مرور و نقد می‌گوید، به چیستی مرور کتاب می‌رسد، ویژگی‌های آن را می‌شمرد، از آنچه برای نوشتن مرور باید در کتاب مورد توجه قرارداد سخن می‌گوید، میان مرور خوب و ضعیف فاصله‌گذاری می‌کند، ماموریت‌های آن را تبیین می‌کند، برای یادگیری مرورنویسی تمرین می‌دهد، مرور نویس‌های موفق را نام می‌برد، آدرس وب سایت‌هایی را که خوانندگان می‌توانند از آنها سود ببرند معرفی می‌کند و…. خلاصه اینکه همه آنچه را که مخاطب علاقمند لازم دارد در اختیارش قرار می‌دهد، غیر از یک چیز! و آن چیزی نیست جر تجربه، تجربه؛ تمرین مرورنویسی کمک می‌کند فرد کم کم به تدریج بر مهارت‌های خود در این زمینه بفزایید و این نکته ای است که باید مخاطب کتاب از آن غافل نشود و در کنار یادگیری چند و چون مرور نویسی به تجربه عملی در این زمینه نیز بپردازند.
به نقل از الف کتاب
****
«چگونه مرور کتاب بنویسیم?»
(مرورنویسی برای مشاوره خوانندگان)
نویسنده: برد هوپر
مترجم: علیرضا شفیعی‌نسب
ناشر: ترجمان، چاپ اول ۱۳۹۶
۱۶۶صفحه، ۱۳۰۰۰ تومان