این مقاله را به اشتراک بگذارید
بزرگانی که در سال ۲۰۲۴ دنیای ادبیات را ترک کردند
ادبیات جهان در سال ۲۰۲۴ شاهد از دست دادن چهره‌های بزرگی بود که هر یک با قلم خود تأثیری عمیق بر هنر و فرهنگ گذاشته بودند. از پل آستر، نویسنده برجسته آمریکایی که با سه‌گانه نیویورک به شهرتی جهانی رسید، تا آلیس مونرو، نویسنده برنده نوبل که زندگی روزمره را به زبانی ساده و در عین حال عمیق روایت می‌کرد. نویسندگانی مانند اسماعیل کاداره، غول ادبیات آلبانی، و ماریز کُنده، صدای استعمارزدایی و مبارزات کارائیب نیز در این سال دنیای ادبیات را ترک کردند و میراثی گرانبها برای نسل‌های آینده به جای گذاشتند.
در ادامه مروری خواهیم داشت بر مهم‌ترین چهره‌های ادبی که در سال ۲۰۲۴ درگذشتند:
– «پُل آستر » –
پل آستر، نویسنده آمریکایی سه‌گانه «نیویورک» یکی از مهم‌ترین چهره‌های ادبی بود که در سال ۲۰۲۴ در سن ۷۷ سالگی درگذشت. داستان‌های او مملو از مضامین اتفاقات تصادفی، شانس و سرنوشت نوشته شده‌اند. بسیاری از قهرمانان داستان‌ها، خود نویسنده هستند و مجموعه آثار او خودارجاعی است و شخصیت‌هایی از رمان‌های اولیه دوباره در رمان‌های بعدی ظاهر می‌شوند.
آستر در سال ۱۹۴۷ میلادی در نیوجرسی متولد شد و در دانشگاه کلمبیا تحصیل کرد و در اوایل دهه ۷۰ میلادی به پاریس مهاجرت کرد و به فعالیت‌های مختلفی از جمله ترجمه پرداخت. او در سال ۱۹۷۴ میلادی به ایالات متحده آمریکا بازگشت و در ژانویه سال ۱۹۷۹ میلادی پدرش درگذشت و این رویداد به دلیلی برای نگارش نخستین کتاب خاطرات این نویسنده تبدیل شد و «اختراع انزواء» در سال ۱۹۸۲ میلادی منتشر شد.
پل آستر با انتشار «شهر شیشه» در سال ۱۹۸۵ که نخستین جلد از سه‌گانه «نیویورک» بود به موفقیت چشمگیری دست یافت. این نویسنده به طور مرتب در دهه ۸۰، ۹۰ و ۲۰۰۰ میلادی بیش از ده‌ها رمان از جمله «قصر ماه»(۱۹۸۹)، «موسیقی شانس»(۱۹۹۰)، «کتاب توهم» (۲۰۰۲) و «شب پیشگویی»(۲۰۰۳) منتشر کرد.
– «آلیس مونرو» –
آلیس مونرو، نویسنده کانادایی برنده جایزه نوبل ادبیات و از بزرگترین نویسندگان داستان کوتاه بود که در سال ۲۰۲۴ در سن ۹۲ سالگی درگذشت. او که برای بیش از ۶۰ سال، زندگی روزمره را از دریچه داستان کوتاه بررسی می‌کرد، بیش از یک دهه از زوال عقل رنج می‌برد.
مجموعه آثار مونرو که زمانی با لقب «چخوف کانادایی» نامیده می‌شد، بر اساس فرم‌ها و موضوعاتی بود که به‌طور سنتی توسط جریان اصلی ادبی نادیده گرفته می‌شد. سال‌ها بعد که شهرت مونرو رو به افزایش رفت، داستان‌های کمتر دیده شده‌اش از افراد ظاهراً ساده در شهر کوچک کانادایی، تعداد زیادی جوایز بین‌المللی از جمله جایزه نوبل ادبیات ۲۰۱۳ را برای او به ارمغان آورد.
مونرو سپس در سال ۱۹۶۸ با اولین جلد از مجموعه داستان کوتاه «رقص لاله‌های خوشحال» موفق به کسب جایزه گاورنر جنرال کانادا شد. این روند موفقیت با انتشار کتاب «زندگی‌های دختران و زنان» در سال ۱۹۷۱ و کتاب «فکر می‌کنی چه کسی هستی؟» در سال ۱۹۷۸ ادامه یافت که این کتاب دومین جایزه گاورنر جنرال را برایش به ارمغان آورد.
بیشتر کتاب‌های وی در نشریات و روزنامه‌های معتبری چون نیویورکر، گرند استریت، آتلانتیک مانسلی و پاریس ریویو منتشر شده و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته‌اند. او سپس رمان «خرسی که کوه را به تسخیر درآورد» را نوشت که دست‌مایه ساخت فیلمی به کارگردانی «سارا پولی» شد که در جشنواره تورنتو ۲۰۰۶ مورد تمجید قرار گرفت.
پس از آن در سال ۲۰۰۶ کتاب «دورنمای کاسل راک» را منتشر کرد و در سال‌های بعد نیز رمان «شادی فراوان» را به رشته تحریر درآورد.
آخرین داستان بلند وی در سال ۲۰۱۲ تحت عنوان «زندگی عزیز» منتشر شد و آخرین مجموعه داستانی وی نیز در سال ۲۰۱۱ انتشار یافت.
آلیس مونرو که گاه همپای آنتوان چخوف روس محسوب می‌شود، در سال ۲۰۰۹ جایزه بین‌المللی من بوکر را دریافت کرد.
این نویسنده کانادایی همچنین در سال ۲۰۰۵ مدال افتخار ادبیات را از انجمن ملی هنرهای آمریکا گرفت و در سال ۲۰۱۰ نشان شوالیه فرانسه را به گردن آویخت.
– «اسماعیل کاداره» –
اسماعیل کاداره که از او با عنوان غول ادبیات آلبانی یاد می‌شود و بیش از ۶۰ سال در حوزه شعر و ادبیات داستانی فعالیت داشت، در سن ۸۸ سالگی درگذشت.
کاداره در رمان‌هایی از جمله «ژنرال ارتش مرده»، «محاصره» و «قصر رویاها» به جامعه معاصر از دریچه تمثیل و اسطوره‌شناسی پرداخت. پس از فرار او به پاریس، یعنی تنها چند ماه قبل از فروپاشی دولت کمونیستی آلبانی در سال ۱۹۹۰، شهرت وی همچنان رو به افزایش بود چراکه در داستان‌هایش به مردم این منطقه رجوع می‌کرد.
او نخستین مجموعه شعر خود را در سن ۱۷سالگی منتشر کرد. پس از تحصیل در دانشگاه تیرانا برنده بورسیه دولتی برای تحصیل به موسسه گورکی در مسکو رفت. او در سال ۱۹۶۰ میلادی با رمانی درباره دو دانش‌آموز که یک متن گمشده را بازیابی کردند به تیرانا بازگشت. زمانی که چکیده‌ای از این رمان را در مجله‌ای منتشر کرد، بلافاصله توقیف شد.
سه سال بعد او با «ژنرال ارتش مرده»، رمانی درباره یک ژنرال ایتالیایی که در دهه ۱۹۶۰ به سراسر آلبانی سفر می‌کند تا بقایای سربازان ایتالیایی را که در طول جنگ جهانی دوم جان باختند، به دست آورد، از سانسور گذر کرد.
سال گذشته، امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه، در جریان سفرش به پایتخت آلبانی، نشان افتخار لژیون دونور را به وی اعطا کرد. فرانسه پیش از این نیز او را به عنوان دستیار خارجی آکادمی علوم اخلاقی و سیاسی و همچنین فرمانده لژیون انتخاب کرده بود.
کاداره برای آثارش که شامل بیش از ۸۰ رمان، نمایشنامه، فیلمنامه، شعر، مقاله و مجموعه داستان می‌شود، جوایز بین المللی متعددی از جمله جایزه بوکر بین‌الملل را دریافت کرده است. آثار او به ۴۵ زبان ترجمه شده است.
– «نیکی جیووانی » –
نیکی جیووانی، شاعر برجسته آمریکایی و یکی از صداهای پیشگام جنبش هنر سیاه‌پوستان دهه ۱۹۶۰ بود که در سن ۸۱ سالگی درگذشت.
او در سال ۱۹۶۸ دو مجموعه شعر نخست خود را با نام‌های «احساس سیاه، صحبت سیاه» و «قضاوت سیاه» منتشر کرد و حرفه‌ای را آغاز کرد که شامل بیش از ۳۰ کتاب، از جمله «کسانی که بر بادهای شب سوارند» و «دوچرخه‌ها: عاشقانه‌های نیکی جیووانی» می‌شد.
در دهه ۱۹۷۰، جیووانی با نوشتن اشعاری درباره آزادی سیاه‌پوستان و همچنین عشق، جنسیت و لذت‌های کوچک زندگی خانوادگی، به یک شخصیت عمومی تبدیل شد.
جیووانی در زمان مرگ در حال کار روی مجموعه شعری نهایی و همچنین خاطراتی با عنوان «خیابانی به نام مولوینی» بود.
– «جان بارت» –
جان بارت، نویسنده مطرح و پست‌مدرنیست آمریکایی بود که در سن ۹۳ سالگی درگذشت، نویسنده‌ای شوخ و باهوش که رمان‌های تاریک کمیک و پیچیده‌اش حول هنر ادبیات می‌چرخید و بحث‌های بی‌شماری را بر سر هنر داستان‌نویسی به راه انداخت.
بارت به همراه با ویلیام گس، استنلی الکینز و سایر همتایان، بخشی از موجی از نویسندگان در دهه ۱۹۶۰ بود که استانداردهای زبان و طرح داستان را به چالش کشیدند. بارت نویسنده ۲۰ کتاب از جمله «عامل سات-وید» و «گیلز گوت بوی» و یک مربی نویسندگی کالج بود که از پست‌مدرنیسم در ادبیات دفاع می‌کرد و معتقد بود که زمان استفاده از اشکال قدیمی به سر آمده و رویکردهای جدیدی مورد نیاز است.
او در سال ۱۹۶۶ با رمان پرفروش «گیلز گوت بوی» را نوشت و سال بعد، او یک مانیفست پست‌مدرن به نام «ادبیات فرسودگی» نوشت که استدلال می‌کرد رمان سنتی از «استفاده از فرم‌های خاص» رنج می‌برد.
بارت ۱۳ سال بعد در مقاله دیگری با عنوان «ادبیات پُر کردن» توضیح داد که منظورش این نبوده که رمان مرده است؛ بلکه فقط به شدت به رویکردی جدید نیاز دارد. او به طور مکرر رابطه بین داستان‌نویس و مخاطب را در هجو و طنز بررسی می‌کرد.
اولین رمان جان بارت با عنوان «اُپرای شناور» نامزد جایزه کتاب ملی آمریکا شد. او مجدداً در سال ۱۹۶۸ با مجموعه داستان کوتاهی به نام «گمشده در شهر بازی» نامزد این جایزه شد و نهایتا در سال ۱۹۷۳ برای مجموعه داستان «شیمرا» برنده جایزه کتاب ملی آمریکا شد.
بارت همچنین در سال ۱۹۷۹ در رمانی با عنوان «نامه‌ها» که در آن شخصیت‌های شش رمان اول او برای یکدیگر می‌نوشتند، قراردادهای ادبی را به چالش کشید. آخرین کتاب او، مجموعه‌ای از قطعات غیرداستانی با عنوان «پس‌نوشته‌ها: چند خط‌نوشت نهایی» در سال ۲۰۲۲ منتشر شد.
– «ماریز کُنده» –
ماریز کُنده، نویسنده اهل گوادلوپ، که درباره استعمار و برده‌داری می‌نوشت، در سن ۹۰ سالگی در جنوب فرانسه درگذشت. او که اغلب به عنوان یکی از شانس‌های دریافت جایزه نوبل ادبیات نام برده می‌شد، در سال ۲۰۱۸ موفق به کسب تنها جایزه جایگزین نوبل ادبیات شده بود.
در پی برگزار نشدن جایزه نوبل به دلیل حواشی مربوط به رسوایی اخلاقی در آکادمی سوئد (مرجع انتخاب برنده نوبل ادبیات)، جایزه نوبل ادبیات در سال ۲۰۱۸ برگزار نشد و عده‌ای از چهره‌های شاخص فرهنگی سوئد دست به کار شدند و جایزه‌ای را به عنوان جایگزین نوبل به راه انداختند تا جای خالی نوبل اصلی ادبیات را در آن سال پر کنند و این جایزه به این نویسنده اهل گوادلوپ، یکی از مناطق فرادریایی فرانسه اعطا شد.
این نویسنده با داستان حماسی پرفروش خود در سال ۱۹۸۴ با نام «سِگو» و دنباله آن «فرزندان سگو»، که زندگی یک خانواده در دربار سلطنتی مالی را در طول چندین نسل به تصویر می‌کشد، مورد تحسین بین‌المللی قرار گرفت. رمان «سگو» چندین جایزه برای او به ارمغان آورد.
ماریز کُنده پس از آن به تدریس ادبیات در دانشگاه کلمبیا در نیویورک، چندین دانشگاه دیگر ایالات متحده و دانشگاه سوربن پاریس ادامه داد. او در رمان‌های بعدی خود جمله «من، تیتوبا: جادوگر سیاه سالم» و «کریول زیبا» به بررسی روابط نژادی، فمینیسم و مبارزات مهاجران سیاه‌پوست کارائیب در جهان غرب پرداخت.
این نویسنده در سال ۲۰۰۱ با دریافت نشان هنر و ادب فرانسه مورد تقدیر قرار گرفت.
– «چیونگ یائو» –
چیونگ یائو، یکی از محبوب‌ترین نویسندگان رمان‌های عاشقانه به زبان چینی در جهان و تهیه کننده تایوانی تبار در سن ۸۶ سالگی و به دلیل خودکشی درگذشت.
چیونگ یائو نویسندگی را از ۱۸ سالگی آغاز کرد و بیش از ۶۰ رمان منتشر کرد که بسیاری از آنها به فیلم و سریال تلویزیونی تبدیل شدند و دهه‌ها محبوب ماندند. او همچنین فیلمنامه‌نویس و تهیه‌کننده‌ای موفق بود. یکی از آثار مشهور او، سریال تلویزیونی «شاهزاده زیبای من» بود که سکوی پرتاب بسیاری از ستارگان مشهور شد.
اولین رمان چیونگ یائو به نام «بیرون از پنجره» که از داستان عاشقانه او با معلم دبیرستانش الهام گرفته شده بود، بسیار محبوب شد.
سریال تلویزیونی «شاهزاده زیبای من» که داستانی شبیه سیندرلا در دوران دودمان چینگ در قرن هجدهم را روایت می‌کند، یکی از محبوب‌ترین سریال‌های درام به زبان چینی محسوب می‌شود.
این سریال حرفه بازیگرانی چون فن بینگ‌بینگ، ستاره مشهور چینی، را آغاز کرد. فن بعدها یکی از بزرگترین ستارگان چین شد. بازیگران اصلی این سریال، روبی لین و ژائو وی، به چهره‌هایی شناخته‌شده در میان مخاطبان چینی تبدیل شدند.
بین سال‌های ۱۹۶۴ تا ۱۹۸۳، آثار چیونگ یائو در ۵۰ فیلم اقتباس شدند و به همین دلیل اصطلاح «فیلم چیونگ یائو» به عنوان یک ژانر مستقل شکل گرفت. رمان‌های چیونگ یائو و اقتباس‌های سینمایی آن موجی به نام «تب چیونگ یائو» در هنگ‌کنگ و تایوان به وجود آوردند.
– «الیاس خوری» –
الیاس خوری، رمان‌نویس لبنانی بود و به عنوان یکی از برجسته‌ترین روشنفکران لبنان شناخته می شد، هم در سال گذشته میلادی در ۷۶ سالگی درگذشت.
خوری که ۱۲ ژوئیه ۱۹۴۸ در بیروت به دنیا آمد و همواره از حامیان فلسطینیان بود. او نخستین رمان خود را در سال ۱۹۷۵ منتشر شد، اما دومین رمان وی که با عنوان «کوه کوچک» سال ۱۹۷۷ منتشر شد و درباره جنگ داخلی ویرانگر لبنان بود، موفقیت زیادی کسب کرد. «باب الشمس» یا «دروازه خورشید» که سال ۲۰۰۰ منتشر شد، درباره پناهندگان فلسطینی در لبنان از سال ۱۹۴۸ بود. فیلمی با اقتباس از این رمان در مصر ساخته شد. «سفر گاندی کوچک» ۱۹۸۹، «سرزمین غریبان» ۱۹۹۳، «یال و»۲۰۰۲ و «سینالکول» از دیگر رمان‌های وی هستند.
رمان‌های او به چندین زبان از جمله فرانسوی، انگلیسی، آلمانی، ایتالیایی، سوئدی، نروژی، هلندی و عبری ترجمه شده است . خوری استاد دانشگاه‌های مختلف از جمله نیویورک، کلمبیا، پرینستون و هیوستون و همچنین دانشگاه لندن بود.
– «ژاک روبو» –
ژاک روبو، شاعر مهم فرانسوی بود که در ۹۲ سالگی درگذشت. وی برنده جایزه گنکور برای شعر در سال ۲۰۲۱ بود و مجموعه‌ای غنی و منحصر به فرد از خود به جای گذاشته که در سراسر جهان منتشر شده است.
این شاعر آخرین مجموعه مهم خود را در سال ۲۰۲۱ با عنوان «سقوط، پرش و دیگر شعرهای ساده» منتشر کرده بود.
ژاک روبو، نخستین مجموعه شعرش را در ۱۲ سالگی منتشر کرد. او پس از آن سه گانه «هورتنس ربوده شده»، «هورتنس در تبعید» را در قالب یک پروژه رمان نویسی گسترده در قالب یک سه‌گانه، که در سال ۱۹۹۰ تکمیل شد، خلق کرد و در همان زمان در اقدامی بلندپروازانه‌تر با الهام از سبک زندگینامه «آتش سوزی بزرگ لندن» را در ۵ جلد، جمع آوری کرد که با حدود ۲۰۰۰ صفحه سال ۲۰۰۹ منتشر شد.
– «اسکات مومدی » –
اسکات مومدی، داستان‌نویس برنده جایزه پولیتزر که اولین رمانش «خانه ساخته‌شده از سپیده‌دم» به‌عنوان نقطه شروع ادبیات معاصر بومیان آمریکا شناخته می‌شود، در ۸۹ سالگی درگذشت.
رمان «خانه‌ای ساخته‌شده از سپیده‌دم» که در سال ۱۹۶۸ منتشر شد، درباره سربازی از جنگ جهانی دوم است که به خانه بازمی‌گردد و تلاش می‌کند تا دوباره خود را با شرایط وفق دهد، داستانی به قدمت خود جنگ و در این مورد، خانه یک جامعه بومی در روستایی در نیومکزیکوست. بیشتر این کتاب برگرفته از دوران کودکی نویسنده در نیومکزیکو و درگیری‌های او بین شیوه‌های اجدادش و خطرات و احتمالات دنیای بیرون است.
اسکات مومدی نخستین بومی آمریکایی بود که برنده پولیتزر در بخش داستانی شد و رمان او به ظهور و معرفی نسلی از نویسندگان از جمله لزلی مارمون سیلکو، جیمز ولش و لوئیز اردریچ کمک کرد.
– «رابرت تاون» –
رابرت تاون، فیلمنامه نویس برنده اسکار فیلم «محله چینی‌ها» بود که به عنوان یکی از بهترین فیلمنامه‌های تمام دوران به شمار می‌رفت. او در سن ۸۹ سالگی درگذشت. او بیشتر برای نگارش فیلمنامه درخشان «محله چینی‌ها» ساخته رومن پولانسکی شناخته می‌شود که برای آن موفق به کسب جایزه اسکار بهترین فیلمنامه اصلی شد و سه بار دیگر برای فیلم‌های «آخرین مارمویت»، «شامپو» و «گریستروک» نامزد دریافت جایزه شد. او در سال ۱۹۹۷ جایزه یک عمر دستاورد را از انجمن نویسندگان آمریکا دریافت کرد.
او به نگارش فیلمنامه فیلم معروف «بانی و کلاید» بدون ذکر کمک کرد و چند سال به عنوان یک سایه‌نویس محبوب در هالیوود فعالیت می‌کرد و حتی در نگارش فیلمنامه ««پدرخوانده» ساخته فرانسیس فورد کاپولا و «بهشت می‌تواند صبر کند» از وارن بینی نیز مشارکت داشت. اما در نهایت نام او به عنوان فیلمنامه‌نویس برای فیلم «آخرین ماموریت» ساخته هال اشبی و فیلم کمدی «شامپو » ساخته وارن بیتی شناخته شد و برای فیلم «محله چینی‌ها»، فیلم هیجان‌انگیز ۱۹۷۴ که در دوران رکود بزرگ اتفاق می‌افتد، به اوج شهرت رسید.
از آن زمان تا به امروز، فیلمنامه رابرت تاون برای فیلم «محله چینی‌ها» به عنوان یکی از اصلی‌ترین مدل‌ها در کلاس‌های فیلم‌نویسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تاون بعدها با تام کروز در فیلم «شرکت» ساخته «سیدنی پولاک» و دو فیلم اول «ماموریت غیرممکن» همکاری کرد. آخرین فیلم او با عنوان «از غبار بپرس» در سال ۲۰۰۶ بود که نگارش فیلمنامه و کارگردانی آن را بر عهده داشت.
ایسنا