اشتراک گذاری
نوبل و بی اعتنایی به بزرگان
نامدارانی که بی نوبل از دنیا رفتند
شاید یکی از جالب‌ترین نکته‌ها درباره برگزیدگان آکادمی نوبل ادبیات، اعطا نشدن آن به نویسندگان صاحب‌نام و تأثیرگذاری است که هریک نقطه عطفی در تاریخ ادبیات جهان به‌شمار می‌آیند. برخی از این نام‌های بزرگ که شاید در ذهن هر خواننده‌ای سؤال ایجاد کنند «تولستوی»، «ناباکوف»، «چخوف»، «ایبسن»، «جویس»، «بورخس» و «فوئنتس» هستند.
چند روز پیش برنده نوبل ادبیات ۲۰۱۶ معرفیشد و آکادمی نوبل دوباره دوستداران ادبیات را شگفت‌زده کرد البته اینبار با انتخاب فردی که البته ربطی به دنیا ادبیات جدی ندارد: باب دیلن، البته سال گذشته پس از معرفی «سوتلانا الکسی‌یویچ» بلاروسی به‌عنوان برنده این جایزه، نظرسنجی انجام شد و نشان داد نام این نویسنده به گوش ۶۵ درصد مردم روسیه آشنا نیست.اما به هر حال او نویسنده بود و صاحب قلم.
در طول سال‌های برگزاری این جایزه مهم ادبی، از این‌گونه اتفاق‌های تعجب‌برانگیز کم رخ نداده، یکی از آن‌ها جایزه ندادن به چهره‌های ماندگاری مانند «لئو تولستوی»، «جیمز جویس»، «آنتوان چخوف»، «مارسل پروست» و «کارلوس فوئنتس» بوده است. در این گزارش به چند نفر از این نام‌های بزرگ که جای‌شان در فهرست برندگان نوبل ادبیات خالی است، اشاره می‌کنیم.
لئو تولستوی
«لئو تولستوی» بزرگترین نماینده ادبیات واقع‌گرایانه و یکی برجسته‌ترین شخصیت‌های ادبی بود که موفق به دریافت جایزه نوبل نشد. به نظر می‌رسد «جنگ و صلح» و «آنا کارنینا» از این رمان‌نویس روس که تا ابد در تاریخ ادبیات جهان ماندگار می‌مانند، برای اعضای آکادمی سوئدی کافی نبوده‌اند. «تولستوی» در سال‌های ۱۹۰۱ و ۱۹۰۲ نامزد نوبل ادبیات شد، اما گفته می‌شود به‌دلیل عقاید مذهبی و تفکرات افراطی که با بالا رفتن سنش شدیدتر می‌شد، از دریافت این جایزه بازماند. یکی دیگر از گمانه‌زنی‌هایی درباره علت قربانی شدن بزرگترین رمان‌نویس تاریخ روسیه مطرح می‌شود، انزجار تاریخی سوئدی‌ها نسبت به روس‌هاست.
ولادیمیر ناباکوف
شاید باورکردنی نباشد، اما خالق «لولیتا» نیز موفق به دریافت جایزه نوبل ادبیات نشد. «ولادمیر ناباکوف» یکی از بزرگترین نویسندگان تاریخ ادبیات غیرانگلیسی است که مشهورترین آثارش را به این زبان ارائه کرده است. او در سال ۱۹۷۴ نامزد نوبل ادبیات شد، اما او این جایزه مهم را به «ایویند جانسون» و «هری مارتینسون» که هر دو از اعضای کمیته‌ی نوبل بودند واگذار کرد. «ناباکوف» جدا از آثار درخشانی که در زمینه ادبیات داستانی دارد، در حوزه نقد و ترجمه شعر نیز دست توانایی داشت.
مارسل پروست
«در جست‌وجوی زمان از دست رفته» را می‌توان یکی از بهترین آثار ادبی دانست که تکنیک جریان سیال ذهن را به اوج رسانده است، اما به‌یادماندنی‌ترین رمان چند جلدی قرن بیستم نیز نتوانست جایزه نوبل را برای آفریننده‌اش به ارمغان بیاورد. جایزه نوبل سال ۱۹۲۰ به «نوت هامسون»، نویسنده نروژی رسید. آیا آثار او از هفت جلدی «در جست‌وجوی زمان از دست رفته» مارسل پروست فرانسوی هم خواندنی‌تر بود؟
ازرا پاوند
«پاوند» شاعر و منتقد آمریکایی که نامش با شعر مدرنیسم گره خورده نیز از سوی اعضای تصمیم‌گیرنده بنیاد نوبل شایسته دریافت این جایزه شناخته نشد. او که با اشعار تصویرگرایانه‌اش انقلابی در دوران تسلط ادبیات مکانیکی ویکتوریایی به‌وجود آورد، از تاثیرگذارترین نویسندگان بر آثار «تی.اس. الیوت»، «دبلیو.بی. ییتس» و «رابرت فراست» محسوب می‌شود. «پاوند» جدا از توانمندی ادبی‌اش از دوستان نزدیک «ارنست همینگوی» و «جیمز جویس» بود. ناگفته نماند که این شاعر پیشگام به طرفداری از فاشیسم و اظهارت تند یهودی‌ستیزانه‌اش شهرت داشت.
توماس هاردی
«توماس هاردی» به‌عنوان نویسنده‌ای انقلابی شناخته می‌شود که در نقد ادبیات ویکتوریایی پیشگام بود. او که تا حدی تحت تاثیر رمانتیسیم قرار داشت، با رمان‌های معروفی مانند «تس»، «جود گمنام» و «به دور از اجتماع خشمگین» تا ابد در ذهن تاریخ ادبیات خواهد ماند. افسوس که هرگز موفق نشد مدال نوبل ادبیات را به گردن بیاویزد.
آنتوان چخوف
یکی دیگر از قربانیان تنگ‌نظری‌های سیاسی آکادمی نوبل، نویسنده نمایشنامه معروف «باغ آلبالو» است. این نویسنده روس نیز به‌دلیل خصومت دیرینه زادگاهش با سوئدی‌ها، نادیده گرفته شد. «آنتوان چخوف» که شاید شایسته عنوان بزرگترین نمایشنامه‌نویس روس باشد، در دنیا به‌عنوان پدر داستان کوتاه مدرن شناخته می‌شود.
مارک تواین
«مارک تواین» به‌عنوان مبدع رمان آمریکایی با حس طنز نایابی که در رمان‌های «هاکلبری فین» و «تام سایر» آفرید نیز نتوانست جایزه‌ی نوبل را از آن خود کند. او را به جرات می‌توان یکی از برترین رمان‌نویسان، مقاله‌نویسان و طنزپردازان ادبیات آمریکایی دانست. «تواین» نیز مانند «تولستوی» ۱۰ بار نامزد دریافت نوبل ادبیات شد و هربار به نویسندگانی مانند «سولی پرودوم»، «تئودور مامسن»، «فردریک میسترال»، «ژوزه اچراگی»، «رودیارد کیپلنگ» و «رادرلف کریستوف اوکن» باخت.
هنریک ایبسن
«هنریک ایبسن» بزرگترین نویسنده نروژی و یکی از برجسته‌ترین نویسندگان دراماتیک جهان شش‌بار شانس کسب نوبل ادبیات را بهدست آورد، اما هربار شکست خورد. به‌نظر می‌رسد اعضای آکادمی نوشته‌های «ایبسن» را مطابق با وصیت‌نامه آلفرد نوبل و «در راستای ادبیات ایده‌آل» ندیده‌اند.
جیمز جویس
«جیمز جویس» نیز از دیگر ناکام‌های بزرگ نوبل ادبیات محسوب می‌شود که برنده نشدنش عدالت اعضای آکادمی سوئد را زیر سوال می‌برد. برندگان بعدی این جایزه از جمله «سئول بکت» و «سول بیلو» تحت تاثیر قلم «جویس» شاهکارهای‌شان را آفریدند، اما خالق مهم‌ترین رمان قرن بیستم خود موفق به دریافت آن نشد. «جویس» که از پیشگامان ادبیات مدرنیستی محسوب می‌شود، آثار بی‌نظیری مانند «بیداری فینیگان‌ها»، «دوبلینی‌ها» و «پرتره مرد هنرمند در جوانی» را به دنیای ادبیات هدیه کرد. او به‌عنوان استاد تکنیک جریان سیال ذهن در دنیا شناخته می‌شود.
امیل زولا
«امیل زولا» را می‌توان سردمدار مکتب ادبی ناتورالیسم نامید، اما نام این نویسنده فرانسوی نیز در فهرست برندگان نوبل دیده نمی‌شود. «زولا» در طول عمرش ۳۰ رمان به نگارش درآورد که هریک از آن‌ها بدون هیچ رقیبی شایسته دریافت جایزه‌ی «پولیتزر» بودند. مدارکی که پس از ۵۰ سال از سوی آکادمی نوبل منتشر می‌شود، نشان داده خالق «ژرمینال» دوبار نامزد نوبل ادبیات شد، اما هربار با در بسته مواجه شد.
خورخه لوییس بورخس
اعطا نکردن نوبل به «خورخه لوییس بورخس» یکی از بارزترین مثال‌های جهت‌گیری سیاسی این آکادمی سوئدی است. بسیاری هواداران این نویسنده بزرگ ادبیات سورئال، دیکتاتور «آگوستو پینوشه» را دلیلی برای این اقدام می‌دانند. این در حالی است که جایزه نوبل به نویسندگانی اعطا شده که از «ژوزف استالین» دیگر دیکتاتور معروف دنیا طرفداری می‌کردند. او چندبار به‌عنوان نامزد دریافت معتبرترین جایزه ادبی جهان معرفی شد، اما کمیته نوبل دست رد به سینه‌اش زد. این شاعر و نویسنده آرژانتینی اولین جایزه بین‌المللی «پولیتزر» را بهدست آورد. او داستان‌های کوتاه خود را که نمونه برجسته‌ای از ادبیات سورئال محسوب می‌شوند، در کتابی با نام «باغ راه‌های منشعب» برجای گذاشت.
جی.آر.آر تالکین
خالق شاهکارهایی تخیلی مانند «ارباب حلقه‌ها» و «هابیت» نیز در حسرت به گردن آویختن جایزه‌ی نوبل از دنیا رفت. «جان رونالد روئل تاکلین» علاقه‌ی وافری به ساخت زبان‌های علمی یا فراساخته داشت و ۱۵ زبان ابداع کرد. تاکلین در سال ۱۹۶۱ توسط دوستش «سی.اس. لوییس» به هیات داوران جایزه نوبل معرفی شد، اما این آکادمی با عضویت افرادی مانند «گراهام گرین» و «ای.ام.فورستر»، «تالکین» را از دور رقابت حذف کردند و به جای او «ایوو آندریک» را شایسته دریافت نوبل ادبیات دانستند. طبق اسناد دریافت‌شده علت اعطا نشدن این جایزه مهم به این نویسنده انگلیسی، داستان‌گویی ضعیف او در سه‌گانه «ارباب حلقه‌ها» ذکر شده است.
کارلوس فوئنتس
«کارلوس فوئنتس» نویسنده بزرگ ادبیات آمریکای لاتین که ماه می ۲۰۱۲ در سن ۸۴ سالگی درگذشت، در سال‌های اخیر همیشه از سوی ادبیات‌دوستان به‌عنوان یکی از شانس‌های اصلی کسب نوبل ادبیات معرفی می‌شد، اما هرگز به این افتخار دست نیافت. در میان نویسندگان آمریکای لاتین «ماریو بارگاس یوسا»، «گارسیا مارکز» و «اوکتاویو پاز» برنده نوبل ادبیات شده‌اند، اما «فوئنتس» در رسیدن به آن ناکام ماند. او زمانی درباره این ناکامی خود گفت که هرگز به گرفتن جایزه فکر نمی‌کند و خوشحال است که «بارگاس یوسا» این جایزه را گرفته است. نویسنده «آئورا» و «مرگ آرتمیو کروز» هشتادمین سال‌روز تولدش را در حضور برندگان نوبل ادبیات «گارسیا مارکز» و «نادین گوردیمر» جشن گرفت.
ایسنا