رفتن به محتوا رفتن به نوار کناری رفتن به فوتر

برگه نویسنده: امیدی سرور

تصویر زن در ادبیات کهن فارسی و رمان معاصر ایرانی (بخش اول)

رمان شهرنوش پارسی پور، طوبا و معنای شب، با چند تصویر گیرا شروع می‎شود. آغاز رمان مقارن با پایان سلسله قاجار است، وقتی که اندیشه غرب و شیوه‎‎های جدید زندگی مستقیما شروع به تأثیر نهادن با جامعه بسته سنتی ایران و تغییر آن می‎کنند. پدر قهرمان داستان ادیب است، اما مردی است ساده که ذهنش…

ادامه مطلب

خواننده‎ی خوب چگونه خواننده‎ای ست؟

اشاره: ولادیمیر نابوکف (۱۹۷۷-۱۸۹۹) در روسیه تزاری و در خانواده ای اشرافی و با فرهنگ متولد شد. پدرش از وزرای دولت کرنسکی بود و در ۱۹۱۹ مجبور به مهاجرت شدند. و تا ۱۹۴۰ در انگلستان و آلمان و فرانسه زیست. در این سال و به قصد تدریس در دانشگاه های آن سامان به امریکا رفت.…

ادامه مطلب

کهنه کتاب (۳): «سیاحت نامه ابراهیم بیک» اثر زین العابدین مراغه ای

اگر انقلاب مشروطه را سرآغاز یک دگرگونی سیاسی و اجتماعی در جامعه ایرانی بدانیم، در حوزه ادبیات نیز باید مقامی این‎چنین برای انقلاب مشروطه و پیامدهای فکری و فرهنگی اش، در نظر گرفت و آن را طلیعه‎بخش یک تجدید حیات ادبی در ایران دانست که هم در ادبیات منظوم و به‎ویژه در ادبیات منصور می‎توان…

ادامه مطلب

جاودانه ها (۸): «دوبلینی ها» اثر جیمز جویس

دوبلینی ها [Duvliners]. مجموعه داستان‎های کوتاه جیمز جویس(1) (1882-1941)، نویسنده‎ی ایرلندی، که در 1914 انتشار یافت. این نخستین کتابی است که، پس از انتشار اشعار دوران جوانی وی تحت عنوان موسیقی مجلسی (1907)، او را به مردم شناساند. جویس با این داستانهای کوتاه، که به هنگام اقامت در شهر تریست(2) نوشته است، شهرتی به دست…

ادامه مطلب

عقده‎ی ادیپی در بوف کور و «سه قطره خون»

یک اثر ادبی را از چند راه می‎توان مورد بررسی قرار داد. مثلا می‎توان از لحاظ واژه‎‎ها و کاربرد صناعات ادبی، یا ساختار جمله‎ها، یا از لحاظ مسائل اجتماعی که در آن منعکس شده آنرا مطالعه کرد؛ یا این‎که مانند پزشکی که ریشه‎‎های سرطانی را در بدن‎ بیماران دنبال می‎کند، تمام الگو‎های فرهنگی را در…

ادامه مطلب

نگاهی به آثار سینمایی و داستانی ابراهیم گلستان

مقدمه: هنرمند، حساس است. هنرمند، جوری می‎بیند که مختص خودش است. هنرمند با جهان گسترده و پیچیده هنر، ارتباط بر قرار می‎کند. هنرمند، دیگرگونه می‎بیند و دیگر گونه می‎اندیشد و دیگر گونه، گوش می‎کند. آن سان که صدای پرنده را از بالهایش تشخیص می‎دهد و آواز قمریان عاشق را زیبا‎تر از دیگران، می‎شنود. هنرمند، سایه…

ادامه مطلب

فلیپ مارلو؛ شمایلی جاودان در ادبیات و سینما

فیلپ مارلو مخلوق ریموند چندلر بزرگ، ازجمله شمایل‎های ماندگار و فراموش‎ناشدنی دنیای ادبیات  است. کاراگاهی تلخ‎اندیش و حاضر جواب که در زمان لازم با دیالوگ‎های طلایی چندلر، دیگران را متلک باران می‎کند، متلک‎هایی که اگر خنده ‎را بر لبان خواننده می‎نشاند صرفا برای خندیدن و گاه و بیگاه او را به فکر فرو می‎برد. چندلر…

ادامه مطلب

افق (۱): «شکلات مشکلات» داستانی از فاطیما فاطری

با دوستم توی کافی شاپ«پاتوق»نشسته‎ایم و از آن بحث‎‎های در پیتی می‎کنیم که هیچ‎وقت راه به‎جایی نمی‎برد. اصلا بعضی از این بحث‎ها قرار هم نیست راه به‎جایی ببرد. کافی شاب ازنوع مدرنش نیست. هرچیزی که دُمش وصل می‎شود به عهد عتیق توی آن ریخته‎اند تا حس نوستالژیک مشتری‎ها را تحریک کنند. کسی نیست بگوید، با…

ادامه مطلب

نگاهی به رمان «قارا چوبان» نوشته‎ی مرتضی کربلایی‎لو

قارا چوپان روایتی نو در به تصویر کشیدن انسانی گرفتار تردید است، شخصیتی به نام عیار که در ذهنش به‎دنبال چرا‎‎های برای اتفاقات در حال وقوع است. این مرا یاد نهنگ می‎انداخت به رغم غول پیکرش، صدایی ناله‎ای و زنانه داشت. ص-25 تودورف در کتاب ساختارگرا می‎گوید : رابطه تاویل و بوطیقا رابطه‎ای مثبت و…

ادامه مطلب

نگاهی به «دنیا در آغوش من است» اثر میثم نبی

تمام هفت داستان این کتاب مضمونی عاشقانه دارند. عشقی که در تار و پود کلمات نهفته است و به رگ‎‎های جملات تزریق می‎شود. داستان اول، سولیلوگ‎‎های آقای هنرپیشه: آدم‎ها همیشه آن چیزی را در ذهنشان به تصویر می‎کشند، در موردش حرف می‎زنند و یا می‎نویسند که آن چیز جزیی از زندگی خودشان و یا آدم‎‎های…

ادامه مطلب

خالقان ادبیات سیاه(۱): سر آرتور کنان دویل

کمتر پیش می‌آید که مخلوقی از خالق خود مشهورتر شود. شرلوک هلمز نمونه‌ خوبی از این مورد است. کارآگاه برجسته‌ ادبیات جهان که مرگش نامه‌های خشم‌آلود فراوانی را برای نویسنده‌اش به همراه داشت: مردی به نام سر آرتور کانن دویل. اگر آگاتا کریستی علاقه‌ وافری به قهرمانان دست‌پرورده‌اش، هرکول پوآرو یا خانم مارپل داشت، در…

ادامه مطلب

جاودانه ها (۷): «صد سال تنهایی» اثر گابریل گارسیا مارکز

صد سال تنهایی[Cien anos de soledad]. رمانی از گابریل گارسیا مارکز (1) (1928- )، نویسنده کلمبیایی، که در 1967 منتشر شد. این شاهکار، که با نبوغ غریبی رمانهای بزرگ ادبیات امریکای لاتین را از آغاز تاکنون با طنز تقلید می-کند، با شعر و قدرت ابداعی بی‎نظیر همه مسائل این قاره غنی و آشفته را باهم…

ادامه مطلب

هیولای نویسنده نقش اضطراب در معماری درون

ادگار آلن‎پو، برام استوکر، ویلیام‎ هوپ هاجسن، استفن کینگ‎ خواه نام‎آور خواه گمنام؛ نویسندگان خارق العاده‎ای‎ هستند که هریک به نوبهء خود از اضطراب و انواع آن نگرانی، وحشت و ترس با بازی القاء و نمایش بهره جسته‎اند. نوشته زیر می کوشد تصویری این گونه از ادبیات را پیش روی شما قرار دهد. *** فانتزی‎‎های…

ادامه مطلب

نگاهی به «امروز شنبه» اثر یوسف انصاری

«به حرف‎های منتقدین گوش ندهید؛ تاکنون تندیس هیچ منتقدی ساخته نشده است.» ژان سیبلیوس (آهنگساز فنلاندی) از هشت داستان مجموعه‎ی «امروز شنبه» وقتی خواندن‎شان را به پایان می‎برم، هفت تا را از همان دم دیگر چندان به یاد نمی‌آورم اما برعکس در آن میان، استثنائاً یکی به‎شدت رشک مرا برمی‎انگیزد؛ چنان‎که برمی‎گردم و آن را برای بار…

ادامه مطلب

رمان‎تان را از همین امروز شروع کنید!

19- از حجم رمان نترسید: فقدان استعداد، مهارت، اراده یا وقت، نویسنده را از نوشتن رمان باز نمی دارد. بلکه وقتی وی به کل رمانی که می خواهد بنویسد فکر می کند، ترس وجودش را می گیرد. و وقتی به خط طرح ها، شخصیتها، پس زمینه ها، انگیزه ها و درگیریهایی که باید به نحوی…

ادامه مطلب

جاودانه ها (۶): «ژرمینال» اثر امیل زولا

ژرمینال[Germinal] رمانی از امیل زولا(1)(1840-1902)، نویسنده‎ی فرانسوی، که در 1885 منتشر شد. این سیزدهمین کتاب از دوره‎ی خانواده‎ی روگون ماکار، یکی از مشهورترین آثار نویسنده است. زولا خود چنین اظهار می‎دارد که ماجرا بر سر یک اعتصاب است، «قیام حقوق بگیران و فشار به جامعه‎ای که یک لحظه از هم می‎پاشد و، در یک کلام،…

ادامه مطلب

داستان امروز ایران (۵): جنگل ابر

داشت ریش‌اش را جلوی آینه هتل می‌تراشید كه دوباره احساس كرد حامله است. با حوله‌ی پیچیده به دور خود بیرون آمد، قوطی نوشیدنی را كه توی جا یخی یخچال گذاشته بود، برداشت و روی مبل راحتی كنار پنجره لمید. از نرمی حوله‌ی سفید و بزرگ در نور سپیده‌دم، خوش‌اش آمد. بی‌قراری حمل چیزی را درون…

ادامه مطلب

نگاهی به «برۀ گمشدۀ راعی» اثر هوشنگ گلشیری

«برۀ گمشدۀ راعی» بعد از «کریستین و کید» در اوایل دهه پنجاه منتشر شد، با عنوان «تدفین زندگان»، بخش اول از سه‎گانه‎ای که هیچ‎گاه بخش‎های دیگر آن منتشر نشد. ناشر کتاب هم انتشارات زمان بود، ناشر کارهای گلشیری تاپیش از انقلاب و البته ناشرخیلی از آثار شایسته ادبیات داستانی آن روزگار. «برۀ گمشدۀ راعی» غمنامه‎ی…

ادامه مطلب

داستان آدینه (۴۳): «بچه مردم» اثر جلال آل احمد

درباره کم و کیف آثار آل احمد و جایگاه ادبی‎اش، نظر‎ها ضد و نقیض‎اند، و عمده این اختلاف نظرها هم دلایل برون متنی دارند. اما اگر منصفانه درباره او قضاوت کنیم نامی‎ست که نمی‎توان از کنارش به سادگی گذشت، هم در کسوت نویسنده‎ای با آثاری میان‎مایه و هم روشنفکری که نقشی پررنگ در روزگار خود…

ادامه مطلب

هستی و گریز از نیستی در ادبیات پلیسی

برای کتابخوان‎ها، خواندن داستان‎‎های پلیسی ـ کارآگاهی همواره تجربه متفاوتی به‎همراه داشته است. چه، این موضوع در مورد کسانی که خواندن داستان را به سایر خواندنی‎ها ترجیح می‎دهند مصداق بیشتری دارد. نمی‎توان برای اثبات این تجربه متفاوت به‎دنبال دلایل و شواهد گشت. اشخاصی که حشر و نشری با عالم داستان دارند می‎دانند که سخن گفتن…

ادامه مطلب

در حاشیه و متن مراسم نکوداشت چهلمین چاپ «دالان بهشت» اثر نازی صفوی

عصر دیروز مراسمی بود در گرامی‎داشت کتاب «دالان بهشت» نوشته نازی صفوی که در نشر ققنوس برگزار ‎شد، علت برگزاری این مراسم هم انتشار چاپ چهلم این کتاب بود در 11هزار نسخه. البته غرض من در این نوشته صرفا گزارش چند و چون این مراسم نیست که احتمالا خبرگزاری‎ها شرح مفصل و بهتر آن را…

ادامه مطلب

ادبیات ناسره برآورنده نیاز ذوق های مبتذل است!

متن زیر روایت‎گر آخرین دریافت‎‎های احمد شاملو درباره شعر امروز ایران (در دومین دهه بعد از انقلاب) است. احمد شاملو در این گفت‎وگو، مثل همیشه تحلیلی عمیق و هوشمندانه از اوضاع و احوال شر فارسی به مخاطب عرضه می‎کند. این گفت‎وگو به مناسبت سالمرگ بزرگترین شاعر معاصر ایران منتشر می شود. یادش گرامی و جاودان…

ادامه مطلب

نگاهی به رمان «نوشیدن مه در باغ نارنج » اثر مرتضی کربلایی لو

نمی‎دانم کجا و از چه‎کسی چنین عبارتی را خوانده‎ام: «سرگرمی برای تخلیه ذهن است، حال آن‎که ادبیات جدیت دارد و می‎خواهد ذهن را از تهی‎شدن نجات دهد و حتی به دغدغه‎‎های ما می‎افزاید.» در یکی از نقدهایم نیز روی یکی از رمان‎ها، عنوان کردم که اگر نویسنده‎ای دست به یک سوژه تکراری زد، زمانی موفق…

ادامه مطلب

ضرورت تحقیق در داستان نویسی

16- تحقیق: نویسندگان معمولا ساعت‎ها دباره لباسها، مصنوعات، غذاها، سلاح‎‎ها و امکانات ثابت خانه‎‎های رمان تاریخی‎شان تحقیق می‎کنند. اما استفاده از همه این تحقیق‎ها صرفا به این دلیل که اطلاعات لازم در اختیارشان است، کار درستی نیست. نویسندگان ماهر باید ایثار کردن را بیاموزند. مثال (استفاده بد از تحقیقات): سر گالاوانت با شمشیر ایرانی اش:…

ادامه مطلب

داستان آدینه (۴۲): «چاه» اثر ناصر تقوایی

ناصر تقوایی را اغلب به‎عنوان فیلمساز می‎شناسیم اما او در میانه‎ی دهه چهل، پیش از ورود به دنیای سینما، مدتی به ادبیات داستانی پرداخت و مجموعه داستان «تابستان همان سال» وچند داستان کوتاه دیگر که درنشریات و جنگ‎های آن روزگار منتشر کرد و به اعتبار همین کارنامه‎ی کوچک اما در عین حال ارزنده، هنوز هربار…

ادامه مطلب

چرا می نویسم؟!

یادداشت زیر را یکی از خوانندگان مد و مه فرستاده‎است، کسی که از قضا با نوشتن و خواندن بیگانه نیست و تاکنون چند اثر داستانی در شهرستان مشهد منتشر کرده است و متاسفانه آثار او مثل اغلب نویسندگان شهرستانی آنگونه که باید دیده نشده. از جمله آثار مهناز پارسا رمان «کابوس آبی» ست که در…

ادامه مطلب

نگاهی به رمان «پایان یک مرد» اثر فریبا کلهر

فریبا کلهر را همه می‎شناسند چهره‎ای  که ما او را به‎عنوان نویسنده ادبیات کودکان می‎شناسیم، اما اکنون برای بزرگسالان رمانی نوشته است که وجهی دیگر از فعالیت او در عرصه داستان نویسی را به نمایش گذاشته است. «پایان یک مرد» در یک جریان چند بخشی سیر می‎کند و دارای زمان خطی گسسته است که رویداد‎ها…

ادامه مطلب

«روزی یک پاراگراف» داستانی از فریبا منتظر ظهور

قبل از اين كه از جا بلند شوم یک فحش نثار باجناقم می‌کنم. اگر قرار نبود به  خانه‌ی ما بیاید این همه توی زحمت و خرج نمی‌افتادم. یک هفته است مثل سگ دارم کار می‌کنم. غلط نکنم پنج کیلو وزن کم کرده‌ام. از کله ی صبح زنم شروع می‌کند به غرغر کردن تا بوق شب.…

ادامه مطلب

چگونه باید داستان را شروع کرد؟

14- ایجاد محدودیتهای غلط برای من راوی: برخی چارچوب غلطی برای استفاده از راوی اول شخص: «من» گذاشته اند. به نویسندگان توصیه می کنند که از زاویه دید اول شخص مفرد فقط در داستانها و رمانهای کوتاه استفاده کنند. می گویند که دیدگاه فردی «من راوی» اجازه ی رسوخ به ذهن شخصیتهای دیگر را نمی دهد. اما…

ادامه مطلب

نگاهی به رمان «چه‎کسی از دیوانه‎ها نمی‎ترسد؟» اثر مهدی رضایی

مهدی رضایی در پرداخت شخصیت‎‎های رمان «چه‎کسی از دیوانه‎ها نمی‎ترسد؟»، بویژه شخصیت محوری داستان یعنی  «آرمان» موفق بوده، ولی به‎نظر می‎رسد دیگر شخصیت‎ها را در دل داستان به‎صورت یک طرح خام ر‎ها کرده است. جوری که بیشتر، شباهت به مِه دارند در یک هوای کاملا صاف و بی‎آلایش. برای همین، بقیه شخصیت‎ها در کنار شخصیت…

ادامه مطلب