به مناسبت سالروز درگذشت میرزا فتحعلی آخوندزاده، پیشگام ادبیات نمایشی و روشنفکری ایران در قرن نوزدهم، این مطلب به بررسی زندگی، آثار و تأثیرگذاری او بر تئاتر و فرهنگ ایران اختصاص یافته است.
استدلال من در این نوشته این است که رویارویی روشنفکری ایران با مدرنیته در نیمه دوم سدة نوزدهم ، با اقتباس دو جنبة متنافر ولی کاملاً وابستة مدرنیته مشخص می‌شود :یکی پذیرش عنصر بالقوه رهایی‌بخش مدرنیته، و دیگری بخش “تاریک‌تر” مدرنیته، یعنی جنبه‌ای از جهان مدرن که بیشتر به سلطه و شئی وارگی هدایت‌گر است.…
در اوایل قرن بیست و یکم، هنوز میرزا فتحعلی آخوندزاده با ما معاصر است؛ اندیشه‌هایش رهایی بخش و آثارش قابل تأمل و تجربه آموز است. ایده‌های مدرن اندیشانه او، گشاینده بازبینی در مدرن گرایی و گسست از سنت قدمایی بوده و روزآمد کردن خردمندی برای دموکراسی، آزادی و برابری حقوقی زنان و مردان است
نقد ادبی نوین در ایران، در اواخر دوران حکومت سلسله قاجار ( اوایل سده سیزده خورشیدی) به وجود آمد، و ریشه اصلی پیدایش آن ، گذشته از ضرورت های زمانه و تحولات اجتماعی در آستانه انقلاب مشروطیت، آشنایی با مبادی فرهنگ و تمدن و ادبیات و علوم ادبی اروپایی، از جمله نقد ادبی اروپایی…
در خیزابه های اصلاح طلبانه و ترقی خواهانه یک صد و پنجاه سال اخیر ایران، نام میرزا آخوندزاده (1295-1228 ه) پیوسته در صدر موج آفرینان اجتماعی و سیاسی قرار داشته است.گروهی او را اندیشمند و ادیبی دوراندیش میدانند که سعادت ملل اسلام و کشورهای اسلامی را مد نظر داشته است و مظهر کامل کنشگر روشنفکر…
بازخوانی اندیشه ی روشنفكران و روشنگران عهد مشروطه برای ما در دورانی كه زندگی می كنیم و با توجه به وضعیت اسفباری سیاسی و اجتماعی موجود از چند نظر حائز اهمیت است. ما هنوز پس از یك قرن و نیم درگیر توضیح و تفسیر و تلاش برای درك همان مفاهیم و خواسته ها هستیم كه…
در نقد و بررسی چگونگی مواضع و رویارویی های فکری پیشگامان روشنفکری و تجددطلبی در تاریخ معاصر ایران درباره غرب، به اعتبار میزان تاثیر گذاری روشنفکران بر مواضع فکری، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی فعالان سیاسی و تجددطلبان ایرانی عصر مشروطه و ادوار بعدی تاریخ معاصر ایران، میرزا فتحعلی آخوندزاده، میرزا ملکم خان ناظم الدوله…
روشنفکران مشروطه‌خواه استبداد سلطنتی را دشمن ذاتی آزادی، برابری و برادری، جزم‌اندیشی مذهبی را مخالف طبیعی تفکر عقلانی و عملی، امپریالیسم را استثمارگر سیری‌ناپذیر ممالک ناتوانی چون ایران، می‌دانستند. بنابراین روشنفکران مشروطیت، سکولاریسم و ناسیونالیسم را به عنوان سه ابزار کلیدی برای گسستن زنجیرهای سه‌گانه و ساختن جامعه‌ای نوین، قدرتمند و توسعه‌یافته به شمار می‌آورند.…