تورج اتابکی، پژوهشگر ارشد در پژوهشکده بینالمللی تاریخ اجتماعی وابسته به آکادمی سلطنتی هلند و استاد کرسی تاریخ اجتماعی خاورمیانه و آسیای مرکزی در دانشگاه لیدن هلند است. حوزه مطالعات او تاریخ اجتماعی، تاریخ کار و کارگری و تجدد و نوسازی در قلمرو جغرافیایی خاورمیانه، قفقاز و آسیای مرکزی است
این جملۀ سیدحسن مدرس به یکی از معروفترین گزینگویههای سیاسی ایران تبدیل شد: «سیاست ما عین دیانت ماست». البته اگر از نقلکنندگان این جمله بپرسید این جمله به چه معناست، بعید است بتوانند دقیق برای شما توضیح دهند منظور مدرس چه بوده است. به همین دلیل، این جمله معنایی پیدا کرده و جایی به کار…
عصر ساسانی را باید زمان اصلی شکلگیری هندسۀ جامعه شناختی ایران و خاورمیانه دانست. این عصر شامل رخدادهایی اجتماعی است که تار و پود جغرافیای سیاسی منطقه پیچیده است. هرچند با کشفهای باستان شناختی اخیر، به ویژه در زمان پهلوی هخامنشیان و شاهانی چون کوروش و داریوش ارزشی اسطورهای یافتهاند، اما برای ما ایرانیان آنچه…
بسیاری در امروز ایران مشروطه را یک انقلاب شکست خورده می دانند و گونه ای سخن می گویند که انگار ما هنوز درگیر ِ مسائلی چون جدال سنت و تجددیم. این حرفها پوچ و بی موردند. انقلاب مشروطه تغییراتی در هندسه اجتماعی ایران خلق کرد که بازگشت ناپذیرند. همچنین این تغییرات صورت معادلات اجتماعی تازه…
سایه بلند مرد بر خانواده ایرانی
از خدا بخواهید پدرتان ١٢٠ سال عمر کند
نقش مرد و پدر در گستره تاریخی خانواده ایرانی، وضعیتی ویژه در حوزه اجتماع پدید آورده که بسیاری از دیگر گسترهها همچون سیاست و اقتصاد را نیز از خود متاثر ساخته است. ستاره فرمانفرماییان، دختر عبدالحسین میرزا فرمانفرماییان شاهزاده قاجاری در…
قرارداد ترکمنچای چرا باید یک ماده اش تضمین سلطنت عباس میرزا باشد؟ (در حالی که اگر هدف تضمین سلطنت در خاندان فتحعلی شاه بود باید از خاندان نام برده می شد نه فرد مشخصی به نام عباس میرزا). پس این نام آوردن، دادن پاداش خیانت به آقای عباس میرزا است.
در این مطلب به زندگی دوگانه محمدعلی فروغی پرداخته ایم که یک پا در سیاست و قدرت و پای دیگر در فرهنگ و روشنفکری داشت.
روایت جهانگردان از حسن رفتار و آدابدانی ویژه ایرانیان
جان من است این میهمان
روزبه رهنما
شاردن، جهانگرد مشهور فرانسوی در دوره صفوی در سفرنامه خود مینویسد «در سراسر آبادیهای واقع در دامنهی این کوهستانها نه کاروانسرا هست نه مسافرخانه، مسافران باید مهمان صاحبخانهها باشند. در آنجا از نظر خوردنی و آشامیدنی به ایشان…
ثریا اسفندیاری بختیاری در روز اول تیر ۱۳۱۱ در شهر فارسان چهارمحال بختیاری از مادری آلمانی بنام اوا کارل متولد شد. ثریا پس از ازدواج با محمدرضا پهلوی، شاه وقت ایران به «ملکهای با چشمان زمردین» معروف شد.
«روز بیست و پنجم از شوسهای که شاه عباس کبیر ساخته و هنوز بعضی از قسمتهای آن خوب مانده است به راه افتاده به جانب قافلانکوه پیش رفتیم». با این توصیف کوتاه، پای در جادهای میگذاریم که دویست سال پیش مسافر آلمانی، موریس دوکوتزبوئه در آن روانه شده است.
«موقعی که به شهر قم وارد شدیم شب بود و نمیتوانستیم شهر را تماشا کنیم. پس از عبور از چند کوچه به کاروانسرای بزرگی رسیدیم. قسمت عمده شهر در طرف چپ ما واقع شده و چراغها در مناره بلند مقبره مانند ستارگان در فضا درخشان بود». تاکنون اندیشیدهاید ایران و مناطق گوناگون آن به ویژه…
مروری بر پیدایش و زوال منصب «داروغگی»
«داروغه>؛ حاکمی کوچک
گروه تاریخ / در تاریخ اجتماعی ایران، مناصب و مشاغل دولتی و غیر دولتی بسیاری وجود داشتند که در گذر زمان جایگاه و تعاریف خود را به واژگان جدیدی داده یا در میان صفحات تقویم تاریخ…
ده سال پیش در روز ۲۸ مرداد ۸۵ شعبان جعفری یکی از بازیگران کودتای ۲۸ مرداد در آمریکا درگذشت.شعبان جعفری که به القابی چون شعبان بیمخ و شعبان تاجبخش ملقب شده بود، از جمله افرادی است که در تاریخ سیاسی معاصر بارها نامش برده شده است
اسدالله علم در کتاب خاطراتش مینویسد: «در روز هفتم آبان سال ۱۳۵۰، به خدمت شاه میرود. در لابهلای گفتوگوهایی که آن روز شاه و علم با هم داشتند شاه به علم میگوید امروز روز شهادت حضرت علی(ع) است و بهطوریکه میبینی کراوات سیاه بستهام نهفقط به منظور رعایت ظواهر امر، بلکه به دلیل ایمان عمیقی…
این مقاله نگاه یک استاد غربی (دکتر مایک زرینسکی) به دوران تاریخی به قدرت رسیدن رضاخان در ایران و تحلیل اوضاع ایران در آن زمان را در بر میگیرد. دکتر زرینسکی استاد تاریخ در دانشگاه ایالتی آیداهو امریکاست و بهزعم خود در این مقاله دیدگاهها و تحلیلهایش را بیطرف و براساس اسناد تاریخی دورۀ زمانی…
درباره کنفرانس گوادلوپ گذشت حرف و حدیث و نقاط مبهم فراوان است، اما به تازگی اسنادی از این واقعه منتشر شده که برای تفسیر مجدد این واقعه در خور توجه هستند
قومی آن چنان مشغول به خود بودند که گویی به خواب رفته اند. همه چیز به همین منوال سپری می شد. مشکل خاصی هم وجود نداشت. رعایا با مقدار بخور و نمیری که از خراج سالانه¬شان می ماند، زندگی می کردند یا زنده می ماندند. پادشاه نیز خوشبخت ترین مرد جهان بود.
معرفیکتاب
بیژن تلیانی
سفرنامه ناصرالدین شاه به مازندران
ناصرالدین شاه چهارمین پادشاه سلسله قاجار میباشد که در ماه صفر۱۲۴۷ ه –ق در تبریز چشم به جهان گشود. او فرزند محمدشاه و نوه فتحعلی شاه بود. مادرش مهد علیا نام داشت. وی بعد از وفات محمد شاه در سال۱۲۶۴ ه-ق به سلطنت رسید و نزدیک به…
نوشته کروسینسکی گزارشی تاریخی و روایی است که از پیروی او از اندیشه سیاسی در تاریخ نویسی جدید حکایت دارد، چیزی که تا آن زمان در ایران سابقه نداشته است. بنابراین در عین روایت های تکان دهنده ای که اوضاع و احوال مردم اصفهان در آن زمان منعکس کرده، تحلیلی نیز از اوضاع و احوال…
اين نامها تاريخ را تغيير دادند
سیری در تاثیر گذارترین مطبوعات عصر مشروطه
نگاهي به تاثيرگذارترين مطبوعات عصر مشروطه مطبوعات ايراني پيش، در هنگامه و پس از رويدادي كه در تاريخ معاصر ايران، انقلاب مشروطه نام گرفته، نقشي بيبديل و تعيينكننده را در رويدادهاي سياسي، فرهنگي و اجتماعي جامعه ايراني ايفا كرده است.…
اشرف پهلوی روز ۱۷ دی ۹۴ در ۹۶ سالگی درگذشت؛ در مونتکارلوی فرانسه، پس از سالها سکوت و درحالی که روایتهای زیادی درباره نفوذ و فساد او بر سر زبانها بود. اشرف پهلوی ۳۰ سال قبل از مرگ در ۱۵ خرداد و ۲۴ آبان ۱۳۶۴ گفتوگویی با احمد قریشی، از «بنیاد مطالعات ایران» داشت که…
'در روزگاری که زنان از ترس برخوردهای حکومتی، سواد دار بودنشان را پنهان می کردند، «مزین السلطنه» اولین نشریه زنانه ایران را راه اندازی کرد. هفته نامهای هشت صفحه ای که در داخل و خارج از کشور منتشر می شد و اگرچه عمر کوتاهی داشت اما تحول بزرگی در دوران مشروطه به حساب می آمد.…
انتشار نوار جلسه شورای امنیت؛ نقشه بختیار برای ربودن هواپیمای حامل امام
موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی نوار مربوط به جلسه شورای امنیت کشور در اوایل بهمن ۱۳۵۷ را در اختیار پژوهشگران تاریخ معاصر قرار داده است. در فایلهای صوتی که منتشر شده، گفتوگوهای اعضای شورای امنیت کشور را به ریاست شاپور بختیار میشنویم.…
بررسی سهل انگارانه تاریخ ایران در روزگار قدرتمداری قاجاریان ممکن است به سادگی کاوشگر تاریخ را دچار اشتباه فاحش کند و موجب شود که جوینده تاریخ چنین گمان دارد که جامعه ایران عهد قاجار جامعه ای بسته، ایستا و عقب مانده به شمار میآمد که از سیر قهقرایی رو به تزایدی نیز برخوردار بوده است.
کتاب سید ضیاء، عامل کودتا اثر صدرالدین الهی به همت انتشارات فردوس وارد بازار شده به همین مناسیت علاوه نوشته ای در معرفی این کتابِ مقاله ای قدیمی از صدرالدین الهی درباره سید ضیا را که در هفته نامه خوشه سال ۱۳۴۵ منتشر شده به شما تقدیم می کنی؛ نوشته که بازگو کننده…
نمیشود به بازرگان با آن ریش سفید و یک عمر مبارزه، لفظ خیانت را چسبانداین جمله را نه یکی از همفکران مهندس مهدی بازرگان، بلکه حجتالاسلام جعفر شجونی میگوید که بسیاری او را منتقد سرسخت ملیگراها در دوران مبارزات انقلابی میدانند.
مد و مه: نزدیک به چهار دهه از آن ایام می گذرد، دوران نخست وزیری دکتر شاپور بختیار یکی از مقاطع بحث برانگیز تاریخ معاصر محسوب می شود، برخی معتقدند این دوره یک فرصت تاریخی برای کشور ما بود و برخی هم براین عقیده اند که یک تهدید برای متوقف کردن انقلابی که با قدرت…
28 مرداد 1393 نزدیک است، سالگرد تلخ ترین اتفاق تاریخ معاصر که داغ آن هنوز برای بسیاری از ایرانیان وطن دوست تازه است. به همین مناسبت در مد ومه مطالبی را منتشر می کنیم از سالهای دور نزدیک، از افرادی که با دیدگاه های مختلف ماجرای 28 مرداد را بررسی کرده اند. انتشار این مطالب…
سوم اسفند، کودتای ایرانی یا انگلیسی/
14سال بیشتر از انقلاب مشروطه نگذشته بود که صبح روز سوم اسفند سال 1299 و درحالی که هنوز سپیده نزده بود، هنگ قزاق از قزوین وارد تهران شد. رضاخان معروف به «میرپنج» فرمانده تیپ همدان جلودار بود. قزاقها بلافاصله نظمیه، وزارتخانهها، پستخانه و ادارات دولتی و مراکز حساس تهران را…
پیدایش و پویش نخستین اندیشهها و تکاپوهای تجددطلبانه در ایران عصر قاجار، از پیوند تنگاتنگی با اندیشه ترقی و اصلاحات در ایران برخوردار است.
وجود حکومت استبداد مطلقه داخلی، افزایش نفوذ و سلطه استعمارگران خارجی در ایران، انباشت عقبماندگی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و ناکارآمدی ساختار سنتی حکومت و جامعه به افزایش نارضایتی از وضع موجود…