در ادبیات و سیاست روسیه سه «چه باید کرد؟» از سه نویسنده، اندیشمند و سازمان‌دهنده انقلابی تاثیری اساسی به‌جا گذارد. این سه «چه باید کرد؟» در پاسخ به سوال‌های اساسی‌ای است که پیشاپیش در جامعه روسیه مطرح بود.
ترانه شبانه «کوچه‌ها باریکن، دکونا بسته‌س» از شاملو یک ترانه گلایه است، گو اینکه شاعر می‌گوید: «به خوب امید و از بد گله ندارد» اما این ظاهر قضیه است که برعکس، بی‌گلایگی شاعر نشان از گلایه‌ای عمیق دارد درواقع گلایه شاعر از ناهماهنگی میان نوعی از مردن با نوع دیگری از زندگی کردن است، گویی…
کامو به نقل از نیچه گفته بود: آن کس که طرح بزرگی در انداخته است باید با همان هم بزید. طرح بزرگ کامو نوشتن بود. نه نوشتن درباره جهان که از نظرش پیش‌بینی‌نشده و غیرقابل فهم بود بلکه نوشتن درباره انسان که گرچه او نیز غیرقابل درک اما لااقل ملموس بود. در روزهای پایانی عمرش…
1 «اتاقم یک پستوی تاریک و دو دریچه با خارج، با دنیای رجاله‌ها دارد یکی از آنها رو به حیاط خودمان باز می‌شود و دیگری رو به کوچه است و از آنجا مرا مربوط با شهرری می‌کند... شهری که بزرگ‌ترین شهر دنیا به شمار می‌آید.»1 «مکان» برای قهرمان داستان بوف‌کور چندان معنایی ندارد، او اگرچه…
«خانم نزهت‌الدوله قد بلندی دارد و این خودش کم چیزی نیست. دماغش گرچه خیلی باریک است ولی ... ای ... بفهمی نفهمی میلی به سمت راست دارد. البته نه خیال کنید کج است. ابدا ... فقط یک کمی نمی‌شود گفت عیب بلکه همان کمی میل به سمت راست دارد.1»
داستان‌های آل‌احمد با آیرونی همراه است، آیرونی…
1 «چقدر واژه نقب زدن را دوست دارم! همچنین خزینه را که سال‌هاست ندیده‌ام و این اواخر ناخودآگاه به یادم می‌آید... آیا... وقت می‌کنم راهی به درون خود بیابم؟»1 نقب زدن برای رسیدن به آب اما درواقع برای دستیابی به راه تاریک زیرزمینی به منظور پیدا کردن نیمه‌های گمشده اما دگرسان‌شده خویش در اعماق تاریخ،…