در حاشیه اهدای جایزه گام اول به «پرتره مرد ناتمام» اثر امیر حسین یزدان بد

همیشه کشف یک نویسنده باقریحه و خوش آتیه لذت بخش است، مخصوصا اگر وقتی که مشغول خواندن کار او هستی و یکباره با خبری روبرو شوی که تاییدی‎ست بر نظری که نسبت به این نویسنده و کارش داری. این دقیقا اتفاقی‎ست که برای نگارنده این سطور به هنگام خواندن مجموعه داستان «پرتره مرد ناتمام» افتاده، کتابی که نشر چشمه (ناشری که در سالهای اخیر اهتمام ویژه‎ای در انتشار آثار داستان نویسان این نسل و خاصه آنها که نخستین کارشان را عرضه کرده‎اند، داشته) سال پیش تقریبا همین موقع‎ به بازار داده و خوشبختانه نویسنده آن هم (امیر حسین یزدان بد) رفته رفته دارد نتیجه زحمتی که پای نوشتن این داستانها گذاشته و همچنین ذوق بکار رفته در آنها را می‎بیند. و این برگزیده شدن در جایزه گام اول را باید گام اول در توفیق‎های بعدی او به حساب آورد.

امیر حسین یزدان بد را پیشتر به عنوان وبلاگ‎نویس و منتقد می‎شناختیم و البته کسی که گاهی اوقات داستانهایی هم در فضای مجازی منتشر کرده که در نوع خود در خور اعتنا هم هستند. او نمونه بارز نویسنده‎هایی‎ست که وب‎نویسی تاثیر به‎سزایی در روند کارش در داستان نویسی داشته. هرچند که به شخصه لااقل هنوز که هنوز است نمی توانم به داستانی که در فضای مجازی منتشر می‎شود، آنگونه که باید متمرکز شوم، انگار انتشار داستان روی صفحات کاغذی که شیرازه‎ی آنها چسب خورده ! جادوی خاص خودش را دارد، شأنیتی به اثر می‎دهد که فضای مجازی امکان بخشیدن آن را به اثر ندارد، یعنی همین که نمی‎توانی آن‎ها را در دست بگیری و وجودشان را لمس و احساس کنی یکجور فاصله می‎اندازد میان تو و اثر، حالا این داستان حتی می‎تواند نسخه الکترونیکی اثر شناخته شده‎ای باشد که بارها هم چاپ شده…و البته همه این‎ها مشکلات حقیر است که هنوز نتوانسته خود را با روزگار وفق دهد و ترجیح می‎دهد داستان را در همان  شکل و  بسته‎بندی سنتی و متعارفش بخواند، حالا اگر روی ورق کاهی باشد که چه بهتر!

یزدان بد خوشبختانه همانطور که در وبلاگ نویسی آدمی جدی‎ست، در داستان نویسی‎اش هم آدمی جدی‎ از کار درآمده. یعنی اینکه در میان نوشته‎های او در فضای مجازی و وب‎سایت خودش (تیله باز) کمتر می توان نوشته ای پیدا کرد که جنبه شخصی داشته باشد، از قبیل یکسری درد دلها و بیان احساسات درونی که این روزها خیلی هم باب شده و یک زمانی خاص وبلاگ‎نویسان معمولی بود و نه آنها که یکجور نگاه و تشخص انتقادی و ادبی را با خود یدک می‎کشد، اما امروز می‎بینیم که به بسیاری از وبسایت‎های ادبی هم سرایت کرده… که خب شاید ایرادی نداشته باشد، برخی هم این گونه می‎پسندد، اما مشکل زمانی‎ست که این رویکرد و شیوه آن قدر مسری و شایع می شود  که کم مانده آدم را خفه  ‎کند و هرچه در وبسایت‎های ادبی می‎گردی دنبال یک مطلب درست درمان که چیزی به تو یاد بدهد و نکته جدیدی داشته باشد،  پیدا نمی‎کنی و یا کمتر بدان بر می‎خوری… هر چند که به نظر برخی در این میان به خوبی توانسته‎اند ساحت ادبیات را با بیان یکسری دغدغه‎ها و احساسات شخصی پیوند بزنند که خواندنی باشد.

بگذریم، در ارتباط با این نظر که یزدان بد در داستان نویسی جدی‎ست، دلایل خود را هم در نقدی که برکتابش در آینده خواهم نوشت، به شکل مبسوطی عنوان می‎کنم، اما خلاصه‎اش این که او عرصه داستان‎نویسی را خیلی ساده و آسان ندیده، مثل بسیاری از نویسندگان جوان این سالها که چون بازار داستان‎های فارسی بهتر شده و ناشران به مراتب راحت‎تر از گذشته زیر بار چاپ چنین کتابهایی می‎روند، سیاه مشق‎های خود را هم می‎دهند برای چاپ و حاصلش هم ناگفته پیداست.

اما یزدان بد سالهاست که کار کرده، اگر سیاه مشقی هم داشته نهایتا در همین فضای مجازی در معرض دید مخاطبان گذاشته و حالا در زمانی که باید، پا به میدان گذاشته، زمانی که شاید به زعم برخی کمی‎هم دیر شده است، اما چه باک که حتی اگر دیر آمده باشد، راه رادرست آمده و قدم‎ها را در گام اول استوار برداشته و به همین خاطر نوش جانش اگر جایزه گام اول را هم نصیب او کرده اند!

«پرتره مرد ناتمام» مجموعه هشت داستان کوتاه است که  که در عین استقلال، پیوستگی‎هایی هم با هم دارند، البته نه تنها از این منظر که در همه  آنها یک شخصیت مشترک وجود دارد، بلکه به دلیل ارتباط درونی‎ای که بین این داستانها وجود دارد. بخشی از این ارتباط حاصل رویکرد پازل وار یزدان بد است برای کامل کردن پرتره (تصویر داستانها از این شخصیت) مرد ناتمام این کتاب، به گونه‎ای که در دل هر یک از این داستانها تکه‎هایی از این پازل دست مخاطب را می‎گیرد تا رفته رفته به آن دریافت نهایی مورد نظر برسد و بخش دیگر آن را هم  می‎توان حاصل شیوه کار تمرکزی به حساب آورد که نویسنده روی یکسری مایه‎های دورونی داستانها داشته، مایه هایی که در لایه های زیرین اثر می‎توان آنها راجست.

بنابراین در این کتاب (لااقل تا میانه کتاب که خوانده‎ام)، یزدان بد را نویسنده‎ای با شاخک‎هایی حساس یافته‎ام، که آنقدر هوشیاری دارد که چطور دریافت‎های خود را از زندگی جاری در دنیای پیرامون خود، با تخیل آمیخته و با جزئی‎نگری و ظرافت به ساحت داستان بیاورد، آن هم با رویکردی نو و کم و بیش تجربه گرایانه که گویی نمی‎تواند خود را به روایتی ساده و سر راست از ماجرا قانع کند، پس در هر داستان تغییری در زاویه دید به وجود می آورد که علاوه بر تنوع روایی امکان برخورداری از ظرفیت‎هایی دیگر را در اختیار او قرار می دهد.

در این مختصر قصد نقد این مجموعه در میان نیست و اگر اشاراتی هم شد برای روشن شدن آن بود که درباره چه اثری داریم صحبت می‎کنیم. و سخن آخر اینکه در مورد تنوع جایزه‎های ادبی و سلایق حاکم بر آنها که اغلب  از زمین تا آسمان با هم فرق می‎کند، حرف و سخن بسیار است و پرداختن درست به آنها مجال خاص خود را می‎طلبد. مخصوصا اینکه گاه می بینیم کتابی که در جایزه‎ای در همان  مرحله اول کنار گذاشته شده، در جایزه‎ای دیگری به عنوان اثر برگزیده انتخاب شده است، چنان که با وجود پذیرش تفاوت سلیقه‎ها آدم از خود می‎پرسد: آیا واقعا میان ذوق هنری داوران جوایز می‎تواند چنین فاصله‎ای بعید وجود داشته باشد؟!  به تجربه می توان گفت  کمتر اتفاق می‎افتد که یک اجماع در مورد ارزش  یا عدم ارزش‎ اثری وجود داشته باشد، اما لااقل از محدوده جوایز که پا بیرون بگذاریم، اغلب آنها که این کتاب را خوانده‎اند، انتخاب داوران جایزه گام اول را یک خوش‎سلیقگی و انتخاب درست ارزیابی کرده‎اند.