با دست‎های خالی…

چندی پیش هفته‎نامه چلچراغ در تدارک پرونده‎ای در رابطه با وب‎سایت‎های ادبی، از من خواست تا درباره مسائل و مشکلات این حوزه بنویسم. جالب اینکه در آستانه یک‎سالگی «مد و مه» بودیم و از قضا مدتی بود در فکر تهییه مطالبی ویژه برای این منظور بودم.

اما این فکر زیاد در ذهنم دوام نیاورد، ترسیدم حاصل کار مجموعه‎ای از اظهار نظرها و تعارفاتی شود که در مناسبت‎های مشابه شاهد آنها هستیم.

بنابراین از کل ماجرا صرف نظر کردم. و تنها یادداشت کوتاهی نوشتم برای «چلچراغ» درباره راهی که در «مد و مه» پیموده‎ایم. البته از منظر مسائل و مشکلاتی که داشتیم. به همین مناسبت آن یادداشت را در «مد و مه» هم می خوانیم.

***

«مدومه» حاصل یک میل و کشش قدیمی برای داشتن یک نشریه در حوزه‎ی ادبیات و هنر بود، نشریه‎ای که  در آن به سراغ سوژه‎هایی رفت که کمتر در این سالها امکان پرداختن به آنها وجود داشته، البته نه از منظر ممیزی (چون در «مدومه» سعی شده آن خط قرمزهایی که به شکل متعارف در نشریات کاغذی رعایت می‎شود رعایت کنیم)، بلکه از نظر تفاوت سلیقه‎‎های ادبی و هنری.

«مدومه» از ابتدا قرار نبوده که یک سایت شحصی باشد و به آن شیوه اداره شود، هم به لحاظ تنوع نویسندگان مطالب و هم جنس مطالبی که در آن منتشر می‎شود، قرار ما از از روز نخست مدل یک نشریه ادبی بود که از بد حادثه در فضای مجازی منتشر می‎شود. اینکه می‎گویم بد حادثه برای این است که به شخصه هنوز  نشریات کاغذی را بیشتر می‎پسندم، هم به دلیل  ماندگاری نشریات کاغذی در قیاس با نشریات در فضای مجازی و هم جانیفتادن فضای مجازی در میان مخاطبان، چرا که هنوز اغلب مخاطبان عادت ندارد مطالب جدی و مفصل را روی صفحه مونیتور بخوانند و اغلب  وب‎گردی و ناخنک زدن به مطالب را بیشتر ترجیح می‎دهند تا وقت گذاشتن برای خواندن یک مطلب طولانی و جدی. با این حال اما در «مد و مه» سعی ما همواره براین بوده که به شکل جدی و نخبه‎گرا به ادبیات بپردازیم و از حواشی پرهیز کنیم. خوشبختانه تجربه قریب به دو دهه حضور نگارنده در مطبوعات، به کار آمد با استفاده از یک‎سری تمهیدات از هفته دوم «مد و مه» با توجه به اینکه هر روز یک مطلب تازه منتشر می‎کند، توانست مخاطبان خود را پیدا کرده و دیده شود و مسیر روبه رشدی را پشت سر بگذارد.

اما رشد تعداد بازدیدکنندگان که در نهایت با افزوده شدن دو صفحه دیگر به سایت (یک صفحه خبری و یک صفحه مطالب خواندنی هنری)، اوج گرفت، بعد از مدتی با اندکی کاهش متوقف شد. و آن هم یک دلیل مشخص بیشتر نداشت، مشکلات اقتصادی.

در واقع سایت  با بضاعتی که داشت، سقف مخطبانی را که می‎توانست جذب کرده بود و افزایش این تعداد مستلزم ادامه یافتن ایده‎های موجود و بکار گرفتن ایده‎های تازه‎ای بود که در اجرا نیازمند نیروی کمکی و با تبع بنیه مالی بود، بینه‎ای که البته وجود نداشت.

نکته اینجاست که کار کردن وب‎سایت‎های در فضای مجازی آن هم با سوژه‎ای کم و بیش نخبه‎گرا مثل ادبیات بازده مالی ندارد، یا باید از کیسه برایش خرج کرد و یا با عشق پای آن ایستاد. متاسفانه تعداد افراد عاشق هم زیاد نیست و اغلب نیز بعد از مدتی سرخورده می‎شوند. چنان که  ما نیز شاهد آن بودیم و رفته رفته آنها که به شکل محدودی کمک می‎دادند، خسته شده و ما را دست تنها گذاشتند و نوبت آن رسید که متکی به بودجه‎ای اقتصادی باشیم  که منبعی برای آن هم وجود نداشت!

نکته اینجاست که در حوزه‎ی کتاب و ادبیات، بسیاری از ناشران ضروزتی برای تبلیغ احساس نمی‎کنند، برخی از آنها حتی تمایل ندارند یک جلد از کتابهای خود را برای معرفی و تبلیغ رایگان در اختیار سایت‎های ادبی قرار دهند، مگر خود نویسنده‎ها که دوست دارند کارشان بهتر دیده شود، با این اوصاف وضعیت گرفتن تبلیغات کاملا روشن است برای نمونه در انگشت‎شمار آگهی‎های تبلیغاتی هم که داشته‎ایم، حتی یک مورد آن نیز توسط ناشران نبوده، بلکه برخی نویسندگان مبالغ اندکی را برای بقای سایت کمک کرده‎اند.

با این اوصاف گردانندگان سایت‎ها نیز مجبورند بسنده کنند به یک‎سری هزینه‎های جاری و ضروری‎ و امکانی برای آنها در زمینه جذب خبرنگار و یا پرداختی به عنوان حق‎التحریر برای تهیه گزارش یا خبر نمی‎ماند. و از همین جاست که توقف و عدم رشد این سایت‎ها آغاز شده و عملا از حدی که شاهد هستیم بالاتر نمی‎روند. با گذشت همه این سالها هنوز یک سایت خصوصی نداریم که به شکل حرفه‎ای کار کند، یعنی نیروی اجرایی ثابت داشته باشد، خبرها و گزارش‎های تولیدی منتشر کند و مهمتر از همه توان پرداخت حق‎التحریر و امکان سفارش مطلب به نویسندگان داشته باشد. بنابراین اغلب متکی هستند به بازچاپ برخی مطالب و همچنین مطالب رسیده که آن هم به دلخواه و سلیقه نویسندگان‎شان نوشته شده و غالبا هم کیفیت خیلی بالایی ندارند.   بتابراین مجموعه چنین شرایطی باعث می‎شود تا بعد از مدتی ابتکار عمل از دست‎شان خارج شده و به ورطه روزمرگی بیفتند و نهایتا سرخورده کار را رها کنند.