خاطره‌سازی به جای داستان‌سازی

برخی جوامع مثل کشورهای آمریکای لاتین، داستان‌سازند و برخی همچون جامعه ما، خاطره ‌سازند. برای همین نمی‌توان ادبیات همه مناطق را با یک معیار نقد سنجید و همین‌طور همه گونه‌های ادبی را هم نمی‌توان با هم مقایسه کرد بلکه باید به هر ژانری در جایگاه خود و موقعیتی که دارد، توجه کرد.

بسیاری از کتابخوان ها از مطالعه کتاب های عامه پسند شروع کرده اند، برخی می گویند ادبیات عامه پسند توقع مخاطبان کتاب را پایین می آورد؛ حال باید از این گروه پرسید شما با شمارگان اندک آثار خود چه تاثیری بر جامعه و جامعه ادبی می گذارید.

هم ادبیات عامه پسند و هم ادبیات جدی برای جامعه لازم است و نبود هر کدام به حذف دیگری منجر می شود.

گاهی خوانندگان خواسته هایشان را در کتاب های جدی نمی بینند چرا که این گونه آثار به جای این که به نیاز جامعه توجه داشته باشند، در صدد بیان اندیشه های دانشگاهی خود هستند، مردم هم دست به گزینش می زنند و اگر به خواسته هایشان نرسند، گاه راه راحت تر را انتخاب می کنند.

بعضی بحث ماندگاری آثار را پیش می کشند و می گویند ادبیات عامه پسند ماندگار نیست. به اعتقاد من، این دغدغه ماندگاری گاه جامعه را عقب نگه می دارد و روند حرکتش را کند می کند.

چرا باید نویسنده ای کتابی بنویسد که ۲۰۰ سال بعد فهمیده شود یا تصور شود که در آینده فهمیده می شود. ما عادت داریم گاه چیزی را آنقدر مقابل خود بزرگ می کنیم که نمی توانیم از آن عبور کنیم و به چیزهای جدیدی برسیم.

همه مردم که قرار نیست مباحث فلسفی را دنبال کنند. باید از هرگونه ادبی به همان میزان که ظرفیتش را دارد، انتظار داشت.

آثار عامه پسند در پی ماندگاری نیستند بلکه می خواهند قهرمانانی را برای مخاطبانشان خلق کنند که آنها می پسندند و به آنان نیاز دارند، برای همین می بینیم بیشتر قهرمان های دوست داشتنی مردم از دل همین آثار عامه پسند بیرون می آیند.بعضی رمان ها سن دارند.

گاهی وقت ها رمان های عامه پسند از حرکت های اجتماعی و نیازهای جامعه نشات می گیرند. بعضی نیازها در سطح حرکت می کنند؛ رمان عامه پسند ما هم در سطح حرکت می کند.

همین طور برعکس، بعضی جامعه ها داستان ساز هستند. جوامع آمریکای لاتین داستان ساز هستند، ولی جامعه ما بیشتر خاطره ساز است.

به نظر من، بعضی وقت ها دوستان با عینک زرد به رمان های عامه پسند نگاه می کنند؛ این حرکت غیرمنصفانه است. نویسنده های عامه پسند در ایران، کتابخوان های زیادی تربیت کرده اند. آنهایی که سن شان بالاست، می دانند روزنامه کیهان و اطلاعات با پاورقی هایشان فروش کردند.

باید با احترام از نویسنده های عامه پسند در ایران یاد کنیم. برخی می گویند ادبیات عامه پسند، سطح ادبیات ما را پایین آورده است و توضیحشان این است که این ادبیات توقع مشتری را پایین می آورد. دعوا که نداریم، خب شما بیایید و سطح توقع مشتری را بالا ببرید.

شما سطح ادبیات را بالا بکشید. آیا می خواهید با چاپ ۱۰۰۰ نسخه کتابی که به زعم خودتان هنری است و ۱۰۰ نسخه اش را مفت بخشیده اید و ۹۰۰ تایش زیر پله خانه پدرخانم تان است، این کار را انجام دهید؟

اما به نظر من، نویسندگان عامه پسند آدم های کتابخوان بسیاری به دنیای ما اضافه کردند که شاید نویسندگان جدی کمتر توانستند این کار را انجام دهند.

نویسندگان عامه پسند دست به خلق قهرمانانی می زنند که مردم دوستشان دارند. به همین دلیل هم بیشتر مورد استقبال واقع می شوند. و این که اگر ادبیات عامه پسند نباشد، کتاب جدی محکوم به فناست.

رسول یونان – شاعر

جام جم / مد و مه / چهارم تیر ماه ۱۳۹۲