رضا میرکریمی در گفتگویی بی تعارف با جف اندرو در جشنواره رتردام/ خشونت، زنان و جامعه ایرانی

رضا میرکریمی در جلسه گفت‌و‌گوی بی‌پرده (بریو تاک) در جشنواره فیلم «رتردام» پاسخگوی سوالات «جف اندرو» منتقد سرشناس مجله سینمایی «سایت اند سوند» پیرامون فیلم «امروز» بود.

به گزارش مد و مه، به نقل از ایسنا، جلسه گفت‌و‌گوی بی پرده جشنواره فیلم «رتردام» برای اولین‌بار با حضور رضا میرکریمی و «جف اندرو» منتقد سرشناس سینمایی برگزار شد. «جف اندرو» که مقالاتی درباره سینمای ایران دارد و کتابی نیز درباره سینمای کیارستمی از او منتشر شده ، پیش از جلسه با اظهار تعجب از نظرات منفی پیرامون این فیلم در ایران، «امروز» را اثری عمیق و اخلاق‌گرا و حاوی نگاهی جدید در سینمای ایران خواند.

او در اولین پرسش خود از چگونگی شکل‌گیری ایده ساخت فیلم «امروز» پرسید و میرکریمی در پاسخ عنوان کرد:"سوال تکراری و البته سختی است چون واقعا نمی‌دانم یک ایده چه زمانی شکل می‌گیرد. در مورد این قصه باید بگویم که ممکن است ایده آن زمانی که با ماشین پشت ترافیک‌های تهران بودم شکل گرفته باشد، با دیدن چهره مردمی که در تلاش‌اند که هر کدام بخشی از رنج زندگی‌شان را سامان دهند و یا آن را برطرف کنند. با چهره آنها قصه می‌سازم و آنجا بود که دنبال قهرمانی می‌گشتم که با قهرمان‌هایی که تا به حال دیده‌ام متفاوت باشد، کسی که نگران قضاوت دیگران درباره خودش نباشد و بدون توقع و چشم‌داشت به دیگران کمک کند در گمنامی و بدون هیچ پرسشی.

منتقد سینمایی مجله معروف «سایت‌اند ساوند» در ادامه پرسید که کدام یک اول در ذهن شکل گرفته فرم یا محتوا ؟ میرکریمی اظهار کرد: "در واقع دو دسته از فیلمسازان می‌توانند به این سوال پاسخ بدهند؛ دسته اول افرادی هستند که قادرند اندیشه و فکر خودشان را با زبان سینما بیان کنند،این دسته از کارگردانان در پاسخ به پرسش شما می‌گویند که اول قالب یا فرم به ذهنم خطور کرد یا محتوا. ولی بخش از فیلمسازان وجود دارند که نه تنها به زبان سینما صحبت می‌کنند بلکه به زبان سینما فکر می‌کنند، این دسته از سینماگران نمی‌توانند فرم و محتوا را از هم جدا کنند چرا که وقتی فکری به سراغشان می‌آید با تمام مختصات سینمایی‌اش پیدا می‌شود.البته من تلاش می‌کنم جزو این دسته باشم.

اینجا مصاحبه‌گر در تایید به تناسب خوب فرم و محتوای در فیلم «امروز» اشاره کرد و در ادامه از چگونگی پیدایش شخصیت بی‌پناه زن در قصه پرسید؟ میرکریمی درادامه درباره نقش زن در فیلمش گفت: دوست داشتم در مقابل این شخصیت اصلی داستان که برایش قضاوت دیگران مهم نیست زنی را قرار دهم که خیلی نگران قضاوتی‌ است که دیگران درباره او دارند و گویی از این زاویه لطمه خورده است،این تناقص برایم جالب بود.

کارگردان «امروز» درباره این که آیا در فیلمش به موضوع خشونت مردان علیه زنان پرداخته است نیز عنوان کرد:"برای من در آن لحظه این مهم بود که کسی نیاز به کمک دارد برای این که بتواند بچه‌اش را به دنیا آورد اما درباره این که قصه این زن چه بوده و چه سرگذشتی داشته تنها نشانه‌هایی در فیلم وجود دارد. ما می‌دانیم که او کتک خورده و از چیزی می‌ترسد و وقتی دستش را می‌گیرند، نگران می‌شود. از نور می‌ترسد و خیلی نگران سلامتی بچه‌اش است‌،اما وقتی حرف می‌زند و قصه‌ را به گونه‌ای تعریف می‌کند که گویی هیچ اتفاقی برایش رخ نداده است. این امر شاید اشاره به آسیب پذیری بخشی از جامعه دارد که برخی مواقع خیلی راحت مورد قضاوت واقع می‌شوند.

در ادامه «جف اندرو» با ابراز علاقه به قهرمان قدرتمند و ساکت مرد داستان به شخصیت پردازی قدرتمند سرپرستار فیلم اشاره کرد و درباره رابطه شخصیت‌اول و سوپروایزر بیمارستان پرسید که میرکریمی در پاسخ گفت: "در واقع سوپروایزر در فیلم نماینده نگاهی قانونگرا است که در مقابل شخصیت اصلی داستان قرار دارد. دو نوع وجود دارد یکی نگاه قانون‌گراست که وظایف شهروندان را در چارچوب‌های کاملا بسته و مشخص تعیین می‌کند و نگاه دیگر وجدان گراست که در آن فرد بیش از تعهد اجتماعی خود حاضر است برای دیگران کار کند. تقابل این دو نگاه به طرح بهتر پیشنهاد رفتاری فیلم کمک می‌کرد.

پرسش بعدی پیرامون مشکلات احتمالی ساخت فیلم در ایران با توجه به روحیه‌ی به ظاهر قانون شکن قهرمان داستان مطرح شد که در پاسخ میرکریمی گفت:"برای ساخت فیلم مشکلی نداشتیم اما پس از نمایش فیلم نگاه‌های مختلفی وجود داشت که فیلم را از همین زاویه نقد می‌کردند. خیلی‌ها علاقه‌مند بودند اطلاعات بیشتری درباره هویت زن و یا مرد در فیلم داشته باشند و من در جواب به این نقدها می‌گفتم شما مسیری را می‌روید که فیلم دوست ندارد برود. فیلم می‌گوید قضاوت نکنید ولی شما دوست دارید، بیشتر بدانید تا بیشتر قضاوت کنید. این روحیه کنجکاوی و این موضوع که من باید تو را بشناسم تا به تو کمک کنم دقیقا رفتاری است که فیلم نقد می‌کند و طبیعی است که بعضی‌ها مخالف این قضیه بودند.

به گزارش مد و مه، در ادامه جلسه گفت‌و‌گوی بی‌پرده در جشنواره فیلم رتردام، «جف اندرو»اظهار کرد: "فکر می‌کنم این فیلم اساسا انسانی است چرا که در تمام فیلم

حسن دوگانگی وجود دارد که اجازه نمی‌دهد، نتیجه‌گیری سیاه و یا سفید درباره افراد و اعمال آنها از آنها داشته باشیم و با دیده احترام به انسان‌ها نگاه می‌کند آیا با این موضوع موافقید؟

میرکریمی نیز با تائید این اظهار نظر گفت: «امانوئل لویناس» فیلسوف فرانسوی است که دیدگاه خشونت گریزی دارد و معتقد است اگر تفاوت‌های طرف مقابل را به رسمیت نشناسیم و دوست داشته باشیم او را همسان خودمان کنیم‌،اتفاق خوبی رخ نخواهد داد و این امر زمینه ساز بروز خشونت می‌شود. این احترام گذاشتن به دیگران شامل احترام گذاشتن به رازهای آنها نیز می‌شود و ما در اینجا به واژه خوبی بنام «گمنامی» می‌رسیم که به این معنی است که برای من مهم نیست تو چه کسی هستی، تو قابل احترامی چون انسانی.

منتقد بریتانیایی احساس میرکریمی را از اینکه برای سومین‌بار فیلمی از او به عنوان نماینده ایران به اسکار معرفی شده، پرسید و کارگردان ایرانی در جواب گفت: طبیعتا از این انتخاب خوشحال شدم ولی به هر حال همه‌ی کشورها هر کدام یک فیلم را به نمایندگی از طرف خودشان انتخاب می‌کنند و این اتفاق خیلی بزرگی نیست!

«اندرو» نیز با توجه به برخی موضوعات فرعی فیلم که درباره سقوط جنین‌، خشونت مردان و قوانین غیرقابل انعطاف بود اشاره کرد و گفت که به نظرتان انتخاب این فیلم برای اسکار از طرف دولت ایران اندکی عجیب نبود که میرکریمی پاسخ داد: "من فکر می‌کنم که این فیلم ماهیتی انسانی و اخلاق‌گرا دارد و شاید این موضوع برای انتخاب فیلم جذاب بوده است.

کارگردان «امروز» درباره استقبال از فیلمش در ایران نیز گفت: "این فیلم تابستان در ایران اکران شد و خوشبختانه در ژانر خودش یکی از فیلم‌های پرفروش سال بود و وقتی فیلمی فروش می‌کند ظاهرا مردم آن را دوست داشته‌اند.

منتقد مجله سینمایی «سایت اند ‌ساوند»پرسش دیگر خود را این گونه مطرح کرد که با توجه به مضمون فیلم خود را نه لزوما یک فیلمساز سیاسی بلکه کسی که به مسائل اخلاقی و اجتماعی می‌پردازد، می‌دانید؟

میرکریمی در پاسخ به این سئوال عنوان کرد: "در عصر ما موضوعات اجتماعی کاملا با مسائل سیاسی مرتبط است. از این جهت این فیلم می‌تواند یک پیشنهاد اجتماعی باشد که پاسخی برای یک هیجان اجتماعی کاذب است چرا که ما در فضایی هستیم که دوست داریم سهم خودمان در مشکلات را به رسمیت نشناسیم و دوست داریم دیگران را مقصر بدانیم و از این طریق خودمان را به سهمی محق نشان دهیم. اما با این نگاه هیچ مشکلی حل نمی‌شود چون هیچ کس قدم اول را بر نمی‌دارد.

این کارگردان در پاسخ به پرسشی درباره تاثیر ساخته‌اش در بهبود وضعیت اجتماعی و اخلاقی جامعه نیز گفت: "این فیلم به تنهایی نمی‌تواند تاثیر‌گذار باشد اما هیچ رفتاری هرچقدر هم که کوچک شود گم نمی‌شود. مطمئن هستم حتی کسانی که این فیلم را در ایران دوست نداشتند نیز به مقاومت و ایستادگی این مرد برای کمک به هم نوع فکر کردند.

در انتهای جلسه نیز «جف اندرو» از حضار در سال خواست تا سئوالات خود را مطرح کنند، یکی از حاضرین نیز با سوال خود را در این گونه مطرح کرد: " با توجه به مضمون جهانی فیلم‌ که برای ما قابل فهم بود،چه بخش‌هایی از فیلم مختص جامعه ایرانی بود؟"

میرکریمی نیز در پاسخ گفت: "حرف‌ها مشترک هستند مخصوصا وقتی از اخلاق و روابط انسانی حرف می‌زنیم ولی موقعیت و جغرافیای قصه تغییر می‌کند. شایدبرخی نکات فیلم برای جامعه ایرانی بیشتر ملموس باشد. مثلا مردی که در جنگ مجروح شده است و این قصه‌ای است که در ایران داشتیم و با خودش معانی به همراه دارد و یا زنی که نگران آبرویش است،

در انتهای جلسه نیز یکی دیگر از حضار درباره دلیل انتخاب عنوان «امروز» برای این فیلم پرسید که میرکریمی پاسخ داد: "من می‌خواستم رابطه‌ای میان مضمون فیلم و عنوان وجود داشته باشد. مضمون فیلم به ما می‌گوید که گذشته را فراموش کن و امروز کاری که می‌توانی انجام بده و اصلا نگران فردا و عواقب کارهای درستت نباش و به همین دلیل فکر کردم عنوان امروز برای فیلم مناسب است.

اندرو نیز در تبیین این موضوع گفت که برخی معتقدند گذشته‌ی بد و ملال آور می‌تواند خودش را تکرار کند ولی ظاهرا فیلم شما می‌گوید با تفاهم می‌شود جلوی این تکرار را گرفت.