این مقاله را به اشتراک بگذارید
‘
نیره رحمانی / مد و مه
نخستین نمایش های مزار شریف در جشنواره امثال با حواشی پیش بینی نشده ای همراه شد، عدم نمایش پانزده دقیقه نهایی فیلم که نخستین بار در سینما فلسطین اتفاق افتاد اعتراض شدید تماشاگران را به دنبال داشت.تهییه کننده گفت حاضر است همه حاضران برای تماشای مجدئد فیلم میهمان کند. اما از میان حاضران در سالن عده زیادی نبودند که مشتاق تماشای مجدد فیلم باشند، تماشاگران رفته رفته سالن را ترک کردند. مزار شریف در نگاه نخست از دو جهت اثری در خور توجه محسوب می شود. نخست به عنوان یکی از محصولات پرهینه سالهای اخیر سینمای ایران که به لحاظ فنی ویژگی هایی دارد که برای نخستین بار در سینمای ایران استفاده شده قرار است راهی تازه در سینما باز کند و دیگری رفتن به سراغ ماجرایی دردناک در سه دهه گذشته که سیاست مردان به جای پرداختن به آن ترجیح داده اند درباره آن سکوت کنند. تمهیدات نوآورانه و تکنیکی فیلم قرار است این فیلم را که در جایی دیگر فیلمبرداری شده به مزار شریف منتقل کند. در واقع تماشاگر احساس کند که این گونه است. وارد شدن به این حوزه برای نخستین بار اگرچه فی نفسه ارزشمتد است اما نتیجه چندان جال از کار درنیامده است. کیفیت بصری فیلم احتمالا متاثر از همین مسئلهافت کردهو حسی از تصنع را برای آن به ارمغان آورده که باعث شده فیلم تاثیر گذاری خود را تا حد محسوسی از دست بدهد.
****
نقد فیلم مزار شریف ساخته عبدالحسین برزیده
محسن آزموده
«مزارشریف» (حسن برزیده) اما یک فیلم صاف و ساده است، با بازی های معمولی که نقاط مبهمش تا پایان باقی می ماند، مثل اینکه تکلیف آن دیپلماتی که کشته نشد، چه شد یا اینکه اصلاکل ماجرای بازجویی از قهرمان فیلم (با بازی حسین یاری) به چه دلیل بوده و چرا کارگردان یا فیلمنامه نویس ترجیح داده روایت داستان به صورت یک بازجویی باشد، شخصیت زن داستان (با بازی مهتاب کرامتی) چه کسی بود و با آدم های افغانی چه نسبتی داشت و چرا خواست که به دیپلمات ایرانی کمک کند و… البته فیلم در به تصویر کشیدن خشونت های طالبان در مقایسه با آثاری که پیش از این ساخته شده (برای مثال اسامه ساخته صدیق برمک) چندان موفق نیست و نکته تازه و ناگفته ای را مطرح نمی کند، همچنان که در روایت شهادت دیپلمات های ایرانی نکته جدیدی بیان نمی شود و در مجموع می توان آن را تلاشی در راستای زنده کردن یاد و خاطره خبرنگار و دیپلمات های شهید ایرانی در ماجرای حمله طالبان به افغانستان دانست که البته تا همین اندازه نیز قابل احترام و تقدیر است./ اعتماد
نقد فیلم مزار شریف ساخته عبدالحسن برزیده
پیام‌آور
سعیده نیک‌اختر
مزارشریف فیلم قابل احترامی است که قصه‌ی شهادت دیپلمات‌های ایرانی در مرداد ۷۷ را روایت می‌کند؛ زمانی که کنسولگری ایران در مزارشریف مورد حمله قرار گرفت و تنها یک نفر از آن حادثه جان سالم به در برد. مزارشریف ساده و بی‌ادعاست و کارگردانی روانی دارد و بیشتر از اینکه دنبال نمایش صحنه‌های خشونت‌بار جنگ باشد یا دنباله‌رو سینمای جنایی و معمایی، به روایت یک قصه‌ی ساده اکتفا می‌کند. یک قصه‌ی یک‌خطی بدون شاخ‌وبرگ دارد و تنها ویژگی‌اش فلاش‌بک تنها فرد بازمانده است که جریان را از آغاز دنبال می‌کند. در تدوین شسته‌رفته‌ی فیلم تا آن‌جا که می‌شده پلان‌ها کوتاه شده است و همین رویکرد برزیده در مواجهه با نماهای اضافه باعث شده فیلم ریتم تند و یکدستی داشته باشد و زمان فیلم به ۷۰ دقیقه تقلیل پیدا کند. تنها نکته‌ی آزاردهنده‌ی مزارشریف موسیقی حجیم و زیاده‌گوی آن است که در برخی از قسمت‌ها جلوتر از تصاویر حرکت می‌کند و وقوع حادثه را لو می‌دهد. تقریباً عادت فراموش‌شده‌ای در این سال‌هاست که فیلم با موسیقی شروع شود. در مزارشریف این اتفاق افتاده و به طرز تعجب‌آوری این سنت قدیمی دهه ۶۰ جواب داده است. نکته‌ی دیگر که جای سوال دارد حضور مهتاب کرامتی در این فیلم است. کاربرد وجود این شخصیت به عنوان زن افغانی جنگ‌زده و شجاع مایه‌ی تعجب است. زنی که مایه‌ی نجات یک ایرانی شد که پیام‌آور آتش‌بس باشد و کشوری را از جنگ احتمالی بین مرزی نجات دهد. اینکه چرا یک زن بدون دخالت هیچ عاطفه و احساسی نقش ناجی را به عهده می‌گیرد جای کار دارد و باید علتش مشخص شود. / ماهنامه فیلم
*****
نقد و بررسی فیلم «مزار شریف» در برنامه سودای سیمرغ
ناظم بکایی: ماجرای عزیزان مان در بوسنی و لبنان نیز ساخته شود/اکبری صحت:زبان سینما با زبان سیاست و دیپلماسی متفاوت است
هشتمین قسمت از ویژه برنامه رادیویی «سودای سیمرغ» به مناسبت سی‌وسومین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر و با نقد و بررسی فیلم سینمایی «مزار شریف» ساخته عبدالحسن برزیده، از رادیو گفتگو پخش شد.
این برنامه باحضور احسان ناظم بکایی و جلیل اکبری صحت، از منتقدان سینما برگزار شد. ناظم بکایی درباره «مزار شریف» گفت: فیلم خوبی بود و فکر می کنم برعکس باقی فیلم ها که تا جایی که هارد دوربین ها جا داشته است، تصویر گرفته بودند و دلشان هم نیامده تدوین کنند، فلیم آقای برزیده فیلم کوتاه تری و بهتری بود.
وی افزود: من به شخصه این فیلم را دوست داشت. در دلم می گفتم امروز روز خبرنگار در برج میلاد است. چون ما بعد از ۱۶ سال از ماجرای ۱۷ مرداد سال ۷۷ یادی کردیم از شهدای مظلوم ماجرای مزار شریف که شهید شدند.
این منتقد سینما ادامه داد: این اتفاق در آن سال برای من، یک اتفاق شخصی و دردناک بود. چون من آن زمان که این اتفاق افتاد، ۱۶-۱۷ سالم بود و نمی توانم انکار کنم یکی از دلایلی که سبب شد وارد حیطه روزنامه نگاری شوم، شهادت شهید صارمی بود. هنوز خاطرم است آن یک ماه دردناکی را که منتظر بودیم، ببینیم چه بلایی بر سر این افراد آمده و بعد آن ناامیدی ای که به وجود آمد.
ناظم بکایی با تقدیر از موضوع شایسته این فیلم، اظهار داشت: من امیدوارم راجع به ماجراهای این چنینی دیگر نیز بتوان فیلم ساخت. ماجرای عزیزان مان در بوسنی، لبنان و… . ما یکسری موضوعات مغفول مانده داریم که همین که تاریخ را ورق بزنیم به یاد خواهیم آورد و باید بدان بپردازیم.
وی افزود: متاسفانه تمامی اهالی رسانه ماجرای ۱۱ شهید مزار شریف را آن طور که باید و شاید نپرداختند. جا داشت به جای من محمدحسین جعفریان اینجا می بود و با او درباره این رویداد صحبت می کردیم.
ناظم بکایی با تشکر از آقای برزنده و حوزه هنری اظهار داشت: به هرحال شاید کار پرهزینه و با انتقادی باشد، اما کاری را ساختند که بالاخره در برج میلاد از اهالی رسانه هم صحبتی شد. من واقعا در نیمه اول تا ماجرای شهادت مجذوب فیلم بودم اما در نیمه دوم مثل بسیاری از فیلم ها دچار افت شد.
در ادامه جلیل اکبری صحت در این باره بیان داشت: آقای صارمی از همکاران بنده بودند و من آن زمان خبرنگار بودم. بنده کارمند خبرگزاری ایران هستم و آقای صارمی ایرنا مشغول به فعالیت بودند و سازمان ما به نوعی برادر و خواهر هستند. حرص و جوش آن دوران امروز دوباره به یادم آمد. آقای برزیده، خاطره نزدیکی را دست گرفتند.
وی افزود: «مزار شریف» فیلمی با موضوعی خیلی سخت و خوبی بود. ماجرایی که فکر می کردیم هر آن ممکن است جنگی اتفاق بیافتد و واقعا همانطور که فیلم نیز این را نشان می دهد، بردی هم وجود نداشت.
این منتقد سینما درباره صحت و متقن بودن اطلاعات فیلم اشاره کرد: خاطرات را که مرور می کردم می دیدم با خاطرات من فاصله دارد. راستش اطلاعات من از قضیه بیشتر بود. شاید بخشی از اطلاعاتی که در فیلم الکن است، طبقه بندی بوده است. حال به هر دلیلی همین که سنیمای ایران و مخصوصا آقای برزیده جسارت کردند و به این موضوع پرداختند بسیار ارزشمند است.
در ادامه ناظم بکایی در همین باره اظهار داشت: به نظرم می آید که خود آقای صحت از کسانی هستند که می توانستند فیلمنامه را بخوانند. اصولا یکی از مشکلاتی که در سینمای ایران داریم، این است که دوستان فیلمنامه نویس و سازنده ما، فیلمنامه را نمی دهند دیگران بخوانند تا چکش کاری شود. آیا این فیلمنامه را محمدحسین جعفریان، خانواده شهدا و… خوانده اند؟ امروز که آن قضیه حل و فصل شده است، آیا اهالی مزار شریف، سرکنسولگری فعلی و هرکسی که آن ماجرا درگیر بوده است، خوانده اند یا خیر؟ این مسئله مهمی است که فرصتن پرداختن به برخی سوژه ها ممکن است تا چندین سال تکرار نشود.
وی افزود: این داستان پارسال درباره فیلم «رستاخیز» اتفاق افتاد. باید دانست فیلم هایی که با مسائل ملی- مذهبی ما درگیر هستند، مسئله شخصی نیستند که بتوانیم بر اساس قضاوت شخصی بسازیم.
این منتقد سینما خاطرنشان کرد: البته اینکه سراغ چنین سوژه ای برویم، سوژه ای که روزمرگی سوژه های دیگر را ندارد، به نظرم کار ارزشمندی است. اما ای کاش آقای برزیده حال که بعد از ۱۱ سال به چنین موضوعی پرداختند و دو سال وقت گذاشتند، دقت بیشتری می کردند.
ناظم بکایی بیان داشت: باید دانست تک تک کارگردان هایی که در این جشنواره کار داشته اند، جز ذخایر فرهنگی ما هستند. هم خود باید خود را حفظ کنند و هم ما باید آنها را حفظ کنیم و به بکدیگر کمک کنیم.
وی ادامه داد: ماجرای شهدای مزار شریف ماجرای خیلی بزرگی است. باز هم جا دارد بدان پرداخته شود. حتی این فیلم جا دارد در تدوین دوباره اصلاح شود. یکی از نقاط ضعف فیلم این است که به مخاطب اطلاعات نمی دهد. اینکه این اتفاق چه زمانی رخ داده است؟ مزار شریف کجاست؟ چرا این اتفاق افتاده و بعد از آن چه رخ داده است؟
در ادامه اکبری صحت اظهار داشت: نکته اساسی که وجود دارد، این است که فیلم را که می بینید متوجه می شوید، آقای برزیده بعد از کارگردانی فیلم «دکل»، پوست انداخته و فاصله خیلی زیادی گرفته است. تکنیک خیلی بالاتر است. برای لحظه لحظه فیلم شان استراتژی دارند. رشد سینمای برزیده محسوس است. امروز برزیده می تواند فیلم بزرگ بسازد. منظورم از فیلم بزرگ، بیگ پروداکشن نیست. فیلمی که حتی با ۵ نفر اداره می شود، اما فیلم بزرگی می شود.
وی افزود: نکته دیگر، سوتفاهمی است که درمورد افغانستان وجود دارد. گاری، کوه و …. . این نگاه شاعرانه که ما به افغانستان داریم، واقعی نیست. ما به افغانستان، طوری نگاه می کنیم که غربی ها به ما؛ شتر، بیابان و… . واقعیت این است که افغانستان همسایه ما نیست؛ برادر ما است. این یک واقعیت تاریخی است. با چچن و چین فرق می کند. ما دوستان زیادی در افغانستان داریم. این جغرافیای فرهنگی ایران که امروز به چند کشور تقسیم شده است، تفاوتی با اصل موضوع دارد، اصل موضوعی که تصویر ما از افغانستان در سینما ساخته می شود.
این منتقد سینما اظهار داشت: درست است که ۱۰ سال از اصل موضوع شهادت دیپلمات ها عقب می افتد، اما باید حتما فیلمی درباره آنها ساخته شود. چون موضوع، موضوع مهمی است. رفتن به کنسولگری یک کشور و قتل عام کردن آنها خیلی موضوع عجیب و بزرگی در دنیا است. زبان سینما با زبان سیاست و دیپلماسی متفاوت است.
اکبری صحت در نهایت بیان داشت: نکته پایانی اینکه من فکر می کنم هنوز برزیده به حق خود در سینمای ایران نرسیده است. یکی از بهترین، محجوب ترین و خلاق ترین کارگردانانی است که درگیر فضاهای حاشیه ای شده است. الزاما فیلم سفارشی ساختن بد نیست./فارس
*****
گزارش نشست نقد و بررسی فیلم «مزار شریف»
عبدالحسن برزیده :رفتار طالبانی تاریخ مصرف ندارد
کارگردان فیلم مزارشریف گفت: با نمایش این فیلم سیمرغ بلورینم را از جشنواره گرفتم چرا که توانستم و سعی کردم تا حدودی وظیفه‌ام را به عنوان یک شهروند در این رابطه انجام دهم.
به گزارش مد و مه، به نقاز فارس، نشست فیلم مزارشریف با حضور عبدالحسن برزیده کارگردان، منوچهر شاهسواری تهیه کننده، بهزاد عبدی آهنگساز، حسن زاهدی مدیر صدابرداری، علیرضا زرین دست مدیر فیلمبرداری و مهتاب کرامتی، حسین یاری، مسعود رایگان به عنوان بازیگران فیلم برگزار شد.
در ابتدای این نشست منوچهر شاهسواری با اشاره به مشکلات ایجاد شده در نمایش اول فیلم در سینما فلسطین گفت: یکی از وظایف برگزار کننده‌ها این است که با هماهنگی با عوامل فیلم از اشکالات و ایرادات اینچنینی جلوگیری شود، متأسفانه درخصوص نمایش اول فیلم مشکل پیش آمد و این موضوع ما را آزار داد. گروهی سخت کار کرده و فیلم را به اینجا رسانده اما وقتی فیلم با مشکلی اینچنینی روبرو می‌شود، گروه دلسرد می‌شود.
وی افزود: این پروژه فارغ از مسائل اساسی و پیچیده‌ای که به همراه داشت تجربه‌ای متفاوت برایم بود که با یک گروه همدل و رفیق کار کردم. ما در مقطعی از کار بخاطر شرایطی که بوجود آمد تغییراتی انجام دادیم، همینجا از آقای مسعود رایگان بخاطر رفاقت و اخلاق حرفه‌ای که داشتند و ما را از موقعیتی خطرناک عبور دادند تشکر می‌کنم.
عبدالحسین برزیده ضمن اعلام حضور الله‌اداد شاهسون که شخصیت اصلی این فیلم نیز بود، گفت: در سال ۷۷ من مصاحبه آقای شاهسون را از تلویزیون دیدم و ایشان می‌گفتند که ۱۹ روز در راه بودند تنا به ایران برسند، در آن زمان گمانه‌زنی‌های زیادی در این خصوص مطرح شد، فردای آن روز سیف‌الله داد با من تماس گرفت و پیشنهاد این سوژه را به من داد و در واقع او کلید اصلی این کار بود.
برزیده ادامه داد: در همان زمان ترتیب مصاحبه‌ای با آقای شاهسون دادیم که ایشان هنوز در قرنطینه بودند، آقای بروجردی هم که در آن زمان مسئولیتی در وزارت امور خارجه داشتند اصرار داشتند که این فیلم نباید ساخته شود، ایشان می‌گفت قرار است ما طالبان را به رسمیت بشناسیم و نباید حرفی در خصوص واقعه مزارشریف زده شود، من در آن زمان تاسف خوردم که مسئولین تا این حد سلب مسئولیت می‌کنند، در آن زمان دیپلماسی ما گاف بزرگی داده بود و کسی دوست نداشت راجع به این موضوع حرفی زده شود، یکی از دلایل به طول انجامیدن این پروژه نیز همین موضوع بود.
این کارگردان تصریح کرد: متأسفانه مسئولان در آن زمان در قبال این اتفاق سکوت کردند و خانواده‌های شهدا و قربانیان آن حادثه قربانی این سکوت شدند، من امروز با نمایش این فیلم سیمرغ بلورینم را از جشنواره گرفتم چرا که توانستم و سعی کردم تا حدودی وظیفه‌ام را به عنوان یک شهروند در این رابطه انجام دهم.
حسین یاری بازیگر نقش الله‌داد شاهسون در این فیلم در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چرا حاضر نشدید با آقای شاهسون روبرو شوید، گفت: من از ترس حسن برزیده نخواستم آقای شاهسون را ببینم چون ایشان شخصیتی را در ذهن داشتند و من احساس کردم که اگر با شاهسون ملاقات کنم خودم دچار دوگانگی می‌شوم و من از ایشان هم بابت این موضوع عذرخواهی کردم.
علیرضا زرین دست مدیر فیلمبرداری این فیلم نیز در این نشست گفت: وقتی فیلمنامه را خواندم به همکاری با این گروه علاقمند شدم، کم و بیش از اتفاقاتی که برای دیپلمات‌های ایرانی در مزار شریف رخ داده بود اطلاع داشتم و به عنوان یک ایرانی یک وظیفه کوچکی داشتم که خواستم آن را انجام دهم و در خصوص بی‌عدالتی که نسبت به قربانیان این حادثه انجام شد سهمی داشته باشم.
مسعود رایگان دیگر بازیگر این فیلم نیز درخصوص الزام وجود شخصیتش در فیلم گفت: فکر می‌کنم اگر این شخصیت از فیلمنامه و فیلم حذف می‌شد به روند داستانی کار لطمه می‌زد، مانی که این اتفاق در سال ۷۷ و در مزارشریف رخ داد من خارج از کشور بودم و این خبر آنچنان تکان دهنده بود که در بهت بسر می‌بردم مثل اتفاقی که چند روز قبل برای خلبان اردنی افتاد.
مهرگان طراح صحنه و لباس این فیلم نیز گفت: مزارشریف در عین حالی که میخواهد روایتی تاریخی را بیان کند، میخواهد کمکی هم به جامعه بکند، برای من این پروژه تجربه جدیدی بود، هیچوقت پیش نیامده بود که با این ابعاد دکور طراحی کنم که خوشبختانه انجام این کار برایم فرایند جالبی بود.
مهتاب کرامتی دیگر بازیگر این فیلم در خصوص نقشی که در این فیلم بر عهده داشت، گفت: من در طول کار تمام تلاشم را کردم تا بتانم نقش را باورپذیر کنم، وقتی فیلمنامه را خواندم و وقتی فهمیدم قرار است که نقش یک زن افغان را بازی کنم در ابتدا می‌دانستم که نمی‌توانم آن را اجرا کنم، بعد از آقای برزیده خواستم تا تست گریم انجام بدهیم تا ببینم این نقش را خودم می‌توانم قبول کنم یا خیر که خوشبختانه این اتفاق افتاد و من در این فیلم نقش یک زن افغان را بازی کردم.
بهزاد عبدی آهنگساز مزارشریف درخصوص موسیقی این فیلم گفت: موسقی این فیلم به هیچ وجه به بومیت نپرداخته است، وقتی با فیلمنامه مواجه شدم در ابتدا ماجرا را محدود به شهید شدن دیپلمات‌ها دیدم اما اندکی بعد‌تر فهمیدم که درون مایه فیلم درباره انسانیت است، من هم در موسیقی تمام تلاشم را کردم تا کامل در خدمت فیلم باشم.
عبدالحسن برزیده در ادامه این نشست گفت: ما صرفاً یک فیلم درباره مزارشریف و طالبان نساختیم، رفتار طالبانی و افراطی‌گری بوده، هست و خواهد بود و این رفتار مخصوص افغانستان هم نیست و در کشور خودمان هم این رفتار مشاهده می‌شود. پایین کشیدن یک نماینده از پای تریبون یک کار طالبانی است، رفتار طالبانی تاریخ مصرف ندارد، امیدوارم در خصوص این درون مایه فیلم هم حرفی زده شود، امروز خطر افراطی‌گری کشور ما را تهدید می‌کند.
وی در خصوص دخل و تصرف‌هایی که نسبت به وقایع این فیلم صورت گرفته، گفت: در فیلم دخل و تصرف انجام دادیم اما این به معنای تحریف کردن نیست و نگفتن بخشی از حقیقت هم حتماً اتفاق افتاده است.
وی افزود: در آن دوره و زمانی که این اتفاق افتاد، جمهوری اسلامی ایران داشت وارد جنگی بزرگ می‌شد و در همین دوره دکتر روحانی دبیر شورای امنیت ملی بود، من می‌خواهم از ایشان تشکر کنم چرا که ایران را از وقوع جنگی دوباره نجات دادند. جمله کلیدی این فیلم این است که هیچ جنگی به نفع هیچکس نیست اما باید این نکته را هم در نظر گرفت که جنگ برای تعداد معدودی از افراد خیلی منافع دارد.
برزیده ادامه داد: ما بین نقد وزارت امور خارجه و وحشی‌گری‌هایی که طالبان در آن مقطع زمانی انجام داد باید یکی را انتخاب می‌کردیم و تمرکزمان را بر روی آن می‌گذاشتیم اما در عین حال سعی کردیم که منصفانه برخورد کنیم. می‌خواهم خواهش کنم از دولتی که هنوز از آن چیزی ندیدم و به وعده‌های انتخاباتی‌اش هنوز عملی نکرده خواهش کنم بداخلاقی‌های سالهای گذشته را جبران کند و از مردم ایران و دیپلمات‌هایی که شهید شدند و خانواده‌های آنها عذرخواهی کنند.
‘