این مقاله را به اشتراک بگذارید
ثبت احوال باران
آرام خسروی
ثبت احوال باران عنوان مجموعه شعری‌ست، از « مریم عبدی» که توسط نشر روزگار در سال ۹۲ منتشر شده است. در نگاه اول در بررسی شعرهای این مجموعه شاعری را می بینیم که شعرهایش سرشار از مولفه‌های ادبیات رمانتیک است. رمانتیسیسم در ابتدایی ترین تعریف خود یعنی بحران و هنرمند رمانتیک یعنی کسی که در میان احساس تعلیق در حال دست و پا زدن است. بحرانی که سرگشتگی از وعده‌های دست نیافته آن را به بار آورده است. چنین فردی به گذشته‌ها، رویا، حزن واندوه پنا می برد و ارزش های انسانی را به سبب از خودبیگانگی جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند در آن دوردست ها می‌جوید. از ویژگی‌های شعر رمانتیک‌احساس‌گرا می‌توان به مرگ اندیشی و یاس اشاره کرد. برای نمونه به شعر شماره ۱۶ این کتاب نگاهی می‌اندازیم.« رفته‌ام برای همیشه از همیشه/ در شبی که لب‌های پنجره ما می‌بوسد/…»
مرگ اندیشی در شعر شاعران کنونی ریشه در عقلانیت و اندیشیدن در چیستی مرگ دارد. البته مرگ در شعر امروز و در شعرهای این مجموعه به صورت قدمایی و با آن درخشش و عظمت به کار نرفته است. یکی دیگر از رویکردها در شعر رمانتیک جنبه گناه آلود است. ورود مضامین اروتیک و گناه آلود به شعر فارسی در نتیجه آشنایی شاعران معاصر با رمانتیسم های اروپایی بود. یک از دلایل این نوع نگاه یاس و واخوردگی از مسائل اجتماعی است، چنانکه در بالا به آن اشاره شد. یکی دیگر از رویکردهای اشعار رمانتیک ایجاد تصاویر خشن و آکنده از کابوس است. البته باید عنوان کنم که به کارگیری مولفه‌های رمانتیک در شعر بدون افتادن در ورطه سانتی‌مانتالیسم کار سختی است که در این کتاب به خوبی این مرز حفظ شده است؛ چیزی که بسیاری از شاعران زن معاصر ما و مخصوصا در شعر دهه هشتاد به آن گرفتار شدند، افتادن در دام سانتی‌مانتالیسم بود و عدم بازتاب واقعیت اجتماعی زن در شعر این شاعران و به نحوی خلع تاریخ و بستر اجتماعی که این شعرها در آنها تولید شده است. از دیگر مولفه‌های شعرهای این کتاب باید به سپیدخوانی، بازی‌های زبانی بجا و روند ارتباط عمودی قوی در ساختار شعر اشاره کرد. لحن در این شعرها بسیار همسو با مفهوم و فرمی است که به کار گرفته شده است و در چندین شعر به خوبی توانسته احساسات شاعر را در قالب کلمات منتقل کند مثل همین شعر: « دهانم را لاک گرفته‌اند/ بس که غلط دارد این درست/ بر در خانه هم زده اند مُهری/…»
در بررسی سطرهای این شعر ما با نوعی نحو گریزی و ساختار شکنی در ساخت زبانی رو به رو هستیم که با دست بردن در خانواده زبانی کلمات از لحاظ قرار گیری در جمله به تصاویر بکر دست یافته که از جهتی مولفه‌های سبکی گاه به شعرهایی با ساختار رئالیسم جادویی می‌انجامد. «مریم عبدی» در زبان شاعر توانایی‌ست که کلمات را به خوبی به خدمت شعر درمی‌آورد. در شعرهای این مجموعه ما با شگردهایی چون «استحاله» و«سپید خوانی» رو به رو هستیم که از ویژگی های شعر فرمالیستی دهه هفتاد بود. انگاره‌ها در اشعار فرمالیستی به راحتی و سهل الوصولی در اختیار مخاطب قرار نمی گیرند و شعر در جهت بالا بردن اقتدار مخاطب خویش پیش می رود، شعرهای این مجموعه هم همراه و همدل با شعر دهه هفتاد است وبه نوعی بازتولید شعرهای با مولفه‌های آن جریان شعری در دهه نود است.
شعرهای این مجموعه به تمامی نشان دهنده وضعیت اجتماعی زنان در روزگار ماست. شاعر این شعرها به خوبی دغدغه‌های یک زن در جامعه ما را در شعرهایش نشان داده و به نوعی بازتابی شده از وضعیت رئال یک زن در جامعه ایرانی قرن ۲۱، زنی گمشده در عصر مدرنیته که دچار دوگانگی بین دنیای ذهنی خود و دنیای خارج شده است که از آن رنج می برد که در ذیل رویکردهای رمانتیک به آن اشاره شد، شعر شماره ۲۵ نمونه جالبی برای ادامه بحث ما پیرامون این مبحث است: « آبستن تنهایی‌ام/ با پیراهنی از استخوان‌های غمگین/ کشیده می شوم در خیابانی گشاد…» این شعر دربرگیرنده تصاویری است که فضایی با خاصیت رئالیسم جادویی ایجاد می کند و پرش هایی که در تصویر‌سازی با خاصیت آشنایی زدایی ایج اد شده بر تاویل پذیری‌های چندگانه این اشعار افزوده است. مورد دیگر اطناب در شعرهاست که گاهی خسته کننده می شود ولی تعداد این نوع اطناب ها زیاد نیست. «ثبت احوال باران» به نظر من یکی از موفق ترین مجموعه‌های شعری دهه نود در شعر زنان بوده است که متاسفانه در فضای ادبی ما که سرشار از رابطه های غیر ادبی با هدف بولد کردن افراد انتخاب شده است، زیاد به چشم نیامد./ آرمان