این مقاله را به اشتراک بگذارید
یک داستان واقعی
گلاره محمدی
مادری خواب دیده که رفتنش نزدیک و از این‌رو در تدارک سفر آخرت است، در چنین شرایطی دختر (فائزه عزیزخانی که فیلمساز است) از مراحل مختلف این‌روزها فیلم می‌گیرد تا از زندگی مادر فیلمی بسازد. دختر تمام مدت با دوربینش در پی مادر است و از او فیلم می‌گیرد، گویی قرار است بعدا و در آینده این راش‌ها برای ساختن فیلمی استفاده شود. نکته مهم و تاثیرگذار فیلم، هوشمندی عزیزخانی در بازی‌گرفتن از مادرش است؛ مادری که می‌پندارد فیلمی که در آن زمان از او می‌گیرند، فیلم نهایی نیست و قرار است روزی به فیلم تبدیل شود.
درواقع کارگردان با این تمهید مرز میان واقعیت و داستان را به کمرنگ‌ترین شکل ممکن رسانده که اتفاقا یکی از دلایل موفقیت فیلمش همین است. شاید بتوان نقش عباس کیارستمی در مقام مشاور کارگردان را در روی‌دادن این مهم پررنگ ارزیابی کرد. فیلم در لحظه‌هایی «زیر درختان زیتون» را در ذهن مخاطب زنده می‌کند البته با دکوپاژ و میزانسن متفاوت. کارگردان در پشت دوربین نقش خود را ایفا می‌کند ولی برخلاف بازی یک بازیگر (محمدعلی کشاورز) در «زیر درختان زیتون»، در «روز مبادا» نابازیگر نقش اصلی را بازی می‌کند و چقدر هم خوب و تاثیرگذار. عزیزخانی خود می‌گوید: «اگر یک کارگردان صاحبنام هالیوودی هم بودم، این فیلم را با این آدم‌ها و در این لوکیشن و به همین شکل می‌ساختم. من اصلا این جنس سینما را می‌شناسم؛ سینمایی که با نابازیگر کار می‌کند.» کارگردان تلاش کرده که فیلم حرفه‌ای ساخته‌شده را به یک فضای واقعی نزدیک کند و این موضوع برای او که اولین فیلم بلند سینمایی‌اش را ساخته و در ابتدای راه قرار دارد، موفقیتی بزرگ محسوب می‌شود.
به همه اینها اضافه کنید که کارکردن با عوامل غیرحرفه‌ای یا بهتر بگویم غیرسینمایی اصلا کار ساده‌ای نیست. چیزی که پیش از این در مورد فیلم‌های علیرضا داوودنژاد هم گفته شده است، چراکه تصور عموم بر این است که کارکردن با خانواده کار ساده‌ای است چون یکدیگر را می‌شناسند پس می‌توانند انتظاراتی که از هم دارند را برآورده کنند، ولی در واقعیت این اتفاق نمی‌افتد. هدایت کسی که با اصول و قواعد سینما غریبه است، تبحری می‌خواهد که خوشبختانه عزیزخانی از آن برخوردار بوده است.
یکی دیگر از نکات جالب و جذاب فیلم جایی است که مادر می‌خواهد بازیگری که نقش خود را در فیلم اصلی ایفا می‌کند، انتخاب کند. او بیشتر ثریا قاسمی را برای ایفای نقشش مناسب می‌داند ولی درعین‌حال بدش نمی‌آید که هدیه تهرانی هم این نقش را بازی کند. این موضوع کمی بن‌مایه فیلم را دستخوش تغییرات کرده و به‌گمانم در عکس‌العمل‌های اهالی خانه در مواجهه با هدیه تهرانی، که بعد از چندسالی دوری از سینما روی پرده اجرایی کم‌نظیر دارد، از یکدستی جاری در کل فیلم خبری نیست. در یک نگاه کلی «روز مبادا» تصویری است از یک اتفاق در بستر یک زندگی ساده و معمولی که به ظریف‌ترین شکل ممکن به یک اثر سینمایی تبدیل شده و نویدبخش حضور جدی یک کارگردان دقیق و پرانرژی در سینمای ایران است. این حضور بر سینمای ایران خصوصا بانوان کارگردانش، مبارک.
شرق
******
روز مبادا
کارگردان:فائزه عزیزخانی
نویسنده:فائزه عزیزخانی
بازیگران:شیرین آقا رضا کاشی، ولی الله عزیزخانی،هدیه تهرانی
خلاصه فیلم:
مادر هوای رفتن دارد اما اهل خانه او را باور ندارند …