این مقاله را به اشتراک بگذارید
‘
۱
دختر سروان
نویسنده: آلکساندر پوشکین
رمان مشهور «دختر سروان»، شاهکار نثرِ آلکساندر پوشکین و سرآغاز رمانِ تاریخی روسیه است که بهار ۱۳۹۳ توسط نشر هرمس و با ترجمه مستقیمِ دکتر حمیدرضا آتش‌برآب از زبان روسی، در ۶۵۰ صفحه منتشر شده‌است.
این رمان حداکثر دویست صفحه است که با رویکردِ پژوهشیِ مترجم نهایتاً در چنین حجمی به دست مخاطب رسیده‌است. مترجم مدت مدیدی است که تنها کارگاه ادبیات روسی در ایران را می‌گرداند و مشخصاً در سه‌سال گذشته درس‌گفتارهایی تخصصی ذیلِ عنوانِ «نهضتِ رمان‌نویسان روسی» در موسسه‌ی مطالعاتی پرسش ارائه می‌کند. درنتیجه، رویکردِ این کتاب، از معدود رویکردهای ترجمه‌ی رمان در ایران است که این‌چنین جامع و پُروسواس با سیاقی رمان‌شناختی و با قصدِ آموزشِ نحوه‌ی صحیحِ برخورد با رمان‌های مهم، دست‌کم چیزی بیش از دوبرابرِ خودِ متنِ رمان، مطالبی شیرین و پراهمیتی درباره تحلیل و تفسیر رمان عرضه کرده‌است.
هر علاقه‌مند ادبیات روسی یا حتی آن‌کس که شناخت چندانی از این ادبیات ندارد نیز می‌تواند با مطالعه یادداشتِ آغازینِ داستان‌گون و سودمندِ مترجم، تصویری یکپارچه و روشن از مراحل تکوین وضعیت تاریخی ادبیات و فرهنگ و زبان روسیه داشته باشد. به‌علت اهمیت تاریخیِ رمان و وقایعِ آن، و همچنین مطالبِ وسیعی که در شناخت‌نامه‌ی این کتاب می‌آیند، اثر دارای بیشترین توضیحات و پی‌نوشت‌های ممکن در نوع خود است، و اغلبِ واژه‌ها، مثل‌ها و اصطلاحات مهجورِ روسی نیز برای آگاهی خوانندگان روسی‌دان – به‌سیاقِ کتابهای قبلی این مترجم- مشخص شده‌اند. کتاب از این‌حیث کارِ هر پژوهشگرِ پوشکین و این رمانِ خاص را در آینده آسان کرده‌است.
کتاب «دختر سروان» همچنین شامل تصاویر جذاب بسیاری است که به سلیقه‌ی مترجم از کادرهای مشهور فیلم یا اجراهای تئاتری رمان انتخاب شده‌اند.
شناخت‌نامه تفصیلی کتاب شاملِ ترجمه مقالات معتبر نظری و تاریخی- تحلیلی از دوره‌های مختلفِ نقد ادبی روسی است:
۱.«پوشکین و نگارشِ دخترِ سروان»، اثرِ یولیان اُکْسْمان
۲.«دخترِ سروان و جستاری تاریخی-انتقادی»، اثرِ نیکالای چیرنیایــِف
۳.«پوشکین و پوگاچوف»، اثرِ مـاریـنـا تْـسْـوِتـایِـوا
۴.«آگاهی ملّی روسی در ادبیات»، اثر ایوان یــِسائولاف
۵.«دخترِ سروان از نگاه منتقدان ادبی» (چکیده‌ای از دوقرن نظرات انتقادی روی رمان)
۶.برگهایی از تاریخِ میرْسْکی (شناخت پوشکین و نثرِ او)
۷.«خطابه پوشکین»، اثرِ فیُودار داستایــِفسکی
از دکتر حمیدرضا آتش‌برآب مترجمِ ادبیات روسی پیش از این آثار دیگری نیز منتشر شده‌اند: «آقایی از سان‌فرانسیسکو» از بونین و آنتولوژیِ «عصر طلایی و عصر نقره‌ای شعر روس»، در نشر نی؛ رمانِ «زائر افسون‌شده» از لسکوف، در نشر ماهی؛ و منظومه‌های تاریخی و مهمِ «در مایه‌های ایرانی»، «سوارکار مفرغی»، به‌ترتیب از یسِنین و پوشکین، و رمان‌های «هنرمند چهره‌پرداز» از لسکوف، «مرگ ایوان ایلیچ» از تالستوی، «داستان هفت‌نفری که به دار آویخته شدند» از آندری‌یِف و «النگوی یاقوت» از کوپرین، در نشر هرمس. برخی از این آثار در سال‌های مختلف تا مراحل نهایی جایزه ترجمه سال نیز پیش رفته‌اند.
دختر سروان
نویسنده: آلکساندر پوشکین
ترجمه: دکتر حمید آتش برآب
انتشارات هرمس،چاپ اول بهار ۱۳۹۳
شمارگان ۱۱۰۰ نسخه
۶۵۰ صفحه، ۲۸۰۰۰ تومان
****
۲
به گزینه شعر «عرفی شیرازی»
به کوشش سید علی موسوی گرماروی
در تاریخ ادبیات فارسی کم نیستند شاعران خوش قریحه ای که جایگاهی در خور قدر و منزلت شعر خود نیافته اند. عرفی شیرازی، از شاعران آغاز دوره صفویه، از جمله این چهره هاست. جالب اینکه در ایران و هند از اشعارش استقبال بسیار میشد، چنان که روایت است بازاری نبوده که کتابفروشان دیوان او و حسین ثنایی را در سر راه به دست نگرفته باشند. اما برعکس در روزگار ما جز خواص دیوان او را ندیده اند، حتی آنها که از مصرع برخی سروده هایش به عنوان ضرب المثل استفاده می کنند.
جمال الدین سیدی عرفی شیرازی به سال ۹۹۶ هجری قمری در شیراز زاده شد. در زادگاهش به تحصیل دانش پرداخت و در دکان میر محمود طرحی که حکم پاتوق شاعران آن روزگار را داشت که گرد هم آیند و آثارشان را به یکیگر عرضه کنند؛ به نشست و برخاست با ادیبان هم روزگار در شیراز روی آورد. از بد اقبالی در بیست سالگی به آبله مبتلا شد و بدین سبب در جوانی با از دست رفتن طراوت سیمایش قدری از روزگار آزرده خاطر شد. با این حال به شعر دل خوش داشت و ایام گذراند.
در ۶۰ سالگی دیوانی مشتمل بر ۲۶ قصیده، ۲۷۰ غزل و ۷۰۰ قطعه رباعی ترتیب داد، این درحالی بود که بیش از ۶۰۰۰ بیت از اشعارش را گم کرده بود. محققان بعدها درباره مفقود باقی ماندن یا یافتن این اشعار نظرات متفاوتی را ابراز کرده اند. به هر روب عرفی درمیان شاعران دوره ای بالیده که شعر فارسی از مکتب وقوع به سبک هندی رسیده بود. از همین سبب او را از شاعران برجسته آغاز دوره صفویه و سبک «وقوع – هندی » به شمار می آورند. در اشعار او ردپای سبک عراقی و خاصه سعدی را می توان دید. اغلب تذکره نویسان از جهت خلق و خوی او را شاعری خود شیفته یاد کرده اند. از جنبه مذهبی نیز او را شیعه مذهب دانسته اند هرچند برخی نیز براین باورند که برای او بیشتر نفس مسلمانی اهمیت داشته است و شیعه و سنی بودن در کلامش مبهم است. با این حال یازده قصیده و یک غزل برای امیر مومنان علی ابن ابیطالب سروده که نشان از ارادت او به ایشان داشته است.
مرگ عرفی در سال ۹۹۹ هجری قمری در شهر لاهور پاکستان واقع شده، و روایت است که ملک اشعرای خراسان میرزا فصیحی در سنه ۱۰۳۷ هجری قمری کسی را از هرات به لاهور فرستاده بود تا استخوانهای عرفی را از آنجا به مشهد مقدس منتقل کند.
به گزینه شعر عرفی شیرازی، که به انتخاب و تصحیح سید علی موسوی گرمارودی و توسط نشر هرمس به بازار آمده است می کوشد تا اندکی از خلاء منابع برای شناخت این شاعر ارزنده کاسته و لااقل شناختی کلی ار او برای علاقمند بدست دهد. کتاب حاضر علاوه بر شرح لغات از مقدمه ای تقریبا مفصل برخوردار است که به آراء و احوال عرفی می پردازد. نوشته هایی از استاد امیری فیرزکوهی و شبلی نعمانی دیگر بخش های مقدمه کتاب را تشکیل می دهند. چهار فصل چکامه ها، غزل ها، مثنوی ها و رباعیات که به اشعار عرفی اختصاص یافته، در برگیرنده گزیده ای از مهمترین آثار عرفی ست که تنوع و قدرت اشعار او را به نمایش می گذارد.
به گزینه شعر «عرفی شیرازی»
به کوشش سید علی موسوی گرماروی
انتشارات هرمس، چاپ اول ۱۳۹۲
شمارگان ۱۰۰۰ نسخه
۱۵۰ صفحه، ۱۰۰۰۰ تومان
****
جشن‌نامه دکتر فتح لله مجتبائی
به کوشش علی اشرف صادقی و ابوالفضل خطیبی
دکتر فتح الله مجتبائی در سال ۱۳۰۶ در تهران به دنیا آمد، پدر و جد او از مستوفیان زمان خود و از بزرگان صوفیه بودند. او در چنین خانواده ای تعلیمات مقدماتی را فرا گرفت و مقدمات علوم رسمی را نیز در فرهان اراک پشت سر گذاشت.
در سال ۱۳۳۲ از دانشگاه ادبیات تهران و دانشسرای عالی در رشته زبان و ادبیات انگلیسی درجه لیسانس گرفت و از این سال تا ۱۳۳۸ در دبیرستانهای تهران و اراک و دانشسرای عالی به تدریس ادبیات و زبان های خارجی اشتغال داشت.
در پاییز همین سال از سوی وزارت فرهنگ برای آشنایی با روش های جدید به خارج از کشور اعزام شد و پس از بازگشت به میهن مامور تهیه و تدوین کتابهای درسی رشته ادبیات برای دبیرستانها شد. دکتر مجتبائی در دوران تحصیل خود از محضر استادان به نامی بهره مند شد.
برای آشنایی با عرفان هندی بارها به هند و پاکستان سفر کرد. در سال ۱۳۵۰ از دانشگاه هاروارد در رشته تاریخ ادیان و فلسفه شرق فارغ التحصیل شد و مدتی را در مرکز مطالعات ادیان جهان در امریکا به مطالعه تاریخ تطبیقی ادیان پرداخت.
دکتر مجتبائی سالها به تدریس در دانشگاه الاهیات تهران پرداخت و در مرکز دایره المعار بزرگ اسلامی به نگارش و ویرایش مقالات گوناگونی در حوزه ادیات و عرفان و ادبیات فارسی پرداخت. ایشان هم اکنون عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی و عضو هیات عمی مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی ست.
از دکتر مجتبائی تاکنون بیش از دویست عنوان کتاب، مقاله نقد کتاب و شعر به صورت تالیف و تصحیح و ترجمه به زبانهای فارسی و انگلیسی در ایران و خارج از ایران منتشر شده است.
آنچه در بالا آمد تنها بخشی از کارنامه دکتر مجتبائی ست که ذکر آن در این مختصر ممکن بود، برای درک جزییات بیشتر زندگی پربار علمی و فرهنگی ایشان مطالعه فصل اول جشن نامه دکتر مجتبائی با عنوان «درجستجوی آفاقی دیگر» که شرح گفتگویی ست مفصل درباره زندگی، آثار و آرای دکتر مجتبائی که می تواند نشان دهنده و سعت تحقیق و کثرت خدمت ایشان در حوزه فرهنگ و ادب این دیار باشد.
در انتهای این بخش کتابشناسی و گزیده ای از مقالات ایشان فهرست شده که در نوع خود می‌تواند نشان دهنده گستردگی و عمق فعالیت های ایشان در حوزه های گوناگون باشد.
کتاب حاضر صرف نظر از گفتگو با دکتر مجتبایی از بیست و نه مقاله دیگر تشکیل شده از تحقیق و تصحیح گرفته تا ترجمه دیگر قسم نوشته ها (در حوزه های تاریخ، فرهنگ و ادب فارسی) که در میان نویسندگان این مقالات به نامهای با اعتباری برمی خوریم که هر یک در حوزه کار خود از برجستگان این روزگارند .
آفرینندگان مقالات ارزشمند کتاب حاضر از این قرارند: آذرتاش آذرنوش (نخستین کتابهای فارسی برای چه کسانی ترجمه کرده اند؟)، سید علی آل داود ( مثنوی سیف الرسائل/ سلطان قاجار)، ژاله آموزگار (ماده و تخمه هستی: به روایت بخشی از کتاب دینکرد سوم)، ایرج افشار (اسرار شطرنج و رقعه حیات)، رضاداوری اردکانی (نظری به رساله تحقیق در تجدد و ملیت و تناسب این دومعنی…)، تورج رهنما (تحولات اجتماعی قاجار و تاثیر آن در پدید آمدن ادبیات…)، هوشنگ رهنما (دیوان حافظ به مثابه دستگاه تفأل)، محمد حسین ساکت (اقبال و دانته)، احمد سمیعی گیلانی (بررسی تطبیقی عناصر متناضر در زبان فارسی و گویش گیلکی)، محمد رضا شفیعی کدکنی (خرندز یا جزیدر)،نجیب مایل هروی ( نشان شیخی خانقاح در عصر میرزا حسین بایقرا)، حسن معصومی همدانی (جان جونز و مفهوم ارسطویی تراژدی)، احمد مهدوی دامغانی (جشن نوروز از مظاهر و شعارهای شیعه در قرنهای سوم تا پنجم)، ابوالحسن نجفی و بهائالدین خرمشاهی (درجستجوی وزنهای نو) و…
جشن‌نامه دکتر فتح لله مجتبائی
به کوشش علی اشرف صادقی و ابوالفضل خطیبی
انتشارات هرمس، چاپ اول ۱۳۹۳
شمارگان ۱۰۰۰ نسخه، ۷۹۵ صفحه
۴۸۰۰۰ تومان
الف کتاب
‘