این مقاله را به اشتراک بگذارید
نگاهی به اخبار ضد و نقیض پیرامون یک فیلم
کلاف سردرگم «خانه دختر»
پس از آخرین اظهارنظر حجت‌الله ایوبی در حاشیه اختتامیه جشنواره فجر و در میان خبرنگاران، به نظر می‌رسد سازمان سینمایی نسبت به حواشی پیش آمده برای فیلم «خانه دختر» در تلاش است تا فضای اکران این فیلم را براساس متر و معیار خودش مهیا کند. ایوبی در جمع خبرنگاران با تاکید بر اینکه تکلیف فیلم روشن است و پس از اصلاحات آماده نمایش می‌شود و حرف آخر را شورای پروانه نمایش می‌زند، نسبت به واکنش‌ها درباره این فیلم گفت: «بعضی از قضاوت‌هایی که درباره برخی فیلم‌ها می‌کنند، به ویژه در تلویزیون به دلیل اثرگذاری‌اش، باید با دقت بیشتری همراه باشد. باید در نظر بگیرند یک فیلم با چه هزینه‌ها و دشواری‌هایی ساخته می‌شود و نمی‌توان آن را به همین سادگی زیر سوال برد. به همین دلیل باید کمی صبر کنند تا وضعیت روشن شود».
این اظهارنظر در حالی مطرح می‌شود که وقتی نام فیلم «خانه دختر» را جست‌وجو می‌کنی، بیشتر از اینکه درباره خود فیلم یا نقد و نظرهای صورت گرفته حول محور فیلم مطلب یا خبری ببینی، دو خبر را یکی در میان می‌خوانی: «خانه دختر» به اکران می‌رسد. «خانه دختر» به اکران نمی‌رسد. در دل این دو خبر هم موضع‌گیری‌های صورت گرفته درباره این دو خبر را می‌بینی و در آخر نیز با وجود اینکه رییس سازمان سینمایی گفته «تکلیف روشن است» هیچ چیز دستگیرت نمی‌شود؛ جز سوال و سوال.
مشکل «خانه دختر» چیست؟ به اکران می‌رسد یا نه؟ نمایشش دچار مشکل است یا نه؟ اصلاحیه‌های صورت گرفته آیا کافی نبوده است و بر چه اساس؟ تکلیف مخاطبانی که اخبار این فیلم را دنبال می‌کنند، چیست؟ پاسخ شفافی در عمل آیا برای این سوالات وجود ندارد؟
در آخرین موضع‌گیری صورت گرفته از سوی سخنگوی وزارت ارشاد، حسین نوش آبادی درباره «خانه دختر» گفته بود که برخی اصلاحات با همکاری و کمک کارگردان و تهیه‌کننده فیلم «خانه دختر» انجام شده و به نظر می‌رسد که مشکلاتی که این فیلم با آن روبه‌رو بوده در حال برطرف شدن است اما هنوز تصمیمی برای اکران این فیلم در آینده نزدیک گرفته نشده است. شهرام شاه‌حسینی، کارگردان فیلم هم پس از این موضع‌گیری در نامه‌ای که در اختیار ایسنا گذاشته بود نوشت که انتظار داشته ارشاد «تمام قد پشت فیلم» بایستد و از فیلم حمایت کند. شاه‌حسینی به تفاسیر فرامتنی و اجحافی که در حق فیلم صورت گرفته اشاره کرده و از اینکه سخنگوی ارشاد گفته است هنوز برنامه‌ای برای اکران فیلم وجود ندارد گلایه کرده است. شاه‌حسینی اما مقصودش را از اینکه ارشاد باید پشت فیلمش می‌ایستاده مشخص نکرده است، مگر فیلم به محاق توقیف رفته که ارشاد پشت فیلم بایستد؟
سخنان نوش‌آبادی و شاه‌حسینی در حالی در رسانه‌ها منتشر شده است که پیش‌تر غلامرضا فرجی، سخنگوی شورای صنفی نمایش اعلام کرده بود که قرارداد اکران این فیلم به شورای صنفی نمایش ارایه نشده است؛ این سخن در سرراست‌ترین حالتش به معنای این است که «خانه دختر» هنوز در لیست اکران قرار نگرفته و به محض قرار گرفتن در لیست، درباره نمایش یا عدم نمایشش تصمیم‌گیری خواهد شد. روی دیگر این موضوع نیز شایعاتی است مبنی بر اینکه سینماهای شهرداری و حوزه هنری با تصمیمات ارشاد همراهی نمی‌کنند و اکران برخی فیلم‌ها را که با سلایق‌شان همخوان نیست، در سینماهای‌شان قبول نمی‌کنند. واکنش ایوبی به این سوال در جمع خبرنگاران پس از اختتامیه جشنواره بین‌الملل فجر اما این صحبت را نه تایید می‌کند و نه رد؛ ایوبی گفته است که اعضای حوزه هنری در جلسات شورای صنفی نمایش شرکت دارند و «همراه ما هستند». سخنگوی ارشاد نیز در آخرین نشست خبری‌اش در این باره با اشاره به اینکه وزارت ارشاد متولی رسمی دستگاه‌های فرهنگی و مجری فعالیت‌های فرهنگی کشور است گفته بود که «اگر تصمیمی در این وزارتخانه اتخاذ شود سایر بخش‌های فرهنگی نیز ملزم به رعایت آن هستند و این تصور که ارشاد برای خود تصمیم‌گیری کند و برخی دستگاه‌های فرهنگی برای خود تصمیم‌گیری کنند مغایر با اصل فرهنگ است». این سخنان اما هیچ کدام مشخص نکرده‌اند که آیا حوزه هنری مانند گذشته در تصمیم‌گیری عمل می‌کند یا متولی بودن ارشاد را قبول دارد. هنوز سابقه رفتارهای گذشته حوزه هنری در این زمینه فراموش نشده است؛ شاهد مثالش را نیز می‌توان فیلم «گشت ارشاد» سعید سهیلی دانست که در سینماهای حوزه پایین کشیده شد و قس علیهذا. یا همین چند ماه پیش و بر سر فیلم «خانه پدری» غائله به راه افتاده بر سر نمایش این فیلم فراموش نشده است. با توجه به این نکات آیا سازمان سینمایی و وزارت ارشاد توانسته‌اند این مشکل اجرایی را حل کنند یا شایعات مطرح شده درباره همراهی نکردن حوزه هنری برای نمایش «خانه دختر» صحیح است؟
در کنار هم قرار دادن این اخبار و حواشی، کلاف سردرگمی به وجود می‌آورد؛ با توجه به اصلاحیه‌های صورت گرفته روی فیلم و سخنان نوش آبادی مبنی بر همکاری سازندگان فیلم با ارشاد، آیا مشکل فیلم فراتر از اصلاحیه و نظر ارشاد است؟ سابقه گذشته نشان داده که هنگامی صدا و سیما وارد این موضوعات می‌شود عزمی دیگر در کار است و این عزم برای «اکران نشدن» این فیلم چقدر موثر است؟ نوش‌آبادی در جایی از صحبت‌هایش به اشکالات محتوایی فیلم اشاره می‌کند اما این موضوع را موجب توقیف و عدم نمایش فیلم نمی‌داند؛ حتی در جایی از سخنانش نیز برای اکران این فیلم آرزوی امیدواری می‌کند اما این آرزوی امیدواری را چگونه باید معنی کرد؟
نکته دیگری که در میان اخبار ضد و نقیض درباره «خانه دختر» مطرح می‌شود این است که شاه‌حسینی در نامه‌اش به امضای «هفت نفر از اعضای شورای پروانه نمایش» پای نامه نمایش فیلم اشاره می‌کند اما حجت‌الله ایوبی در مصاحبه‌اش با ایسنا می‌گوید: «هر فیلمی که پروانه نمایش داشته باشد، برای اکران مشکلی نخواهد داشت» و در پاسخ به اینکه این فیلم پروانه نمایش دارد یا خیر اضافه کرده بود: «گویا این فیلم نیازمند اصلاحات است و بعد از آن باید پروانه نمایش بگیرد». این صحبت در کنار سخنان نوش‌آبادی مبنی بر اینکه اصلاحات روی فیلم انجام شده است و همچنین سخنان شاه‌حسینی موکد اینکه فیلم دارای پروانه نمایش است، مخاطب را سردرگم‌تر می‌کند. جالبی موضوع نیز پاسخ رییس سازمان سینمایی به همین تناقض است که پیش‌تر گفته بود: «بنده کاره‌ای نیستم و سازندگان فیلم باید با گفت‌وگو مسائل احتمالی فیلم‌شان را حل کنند.» با وجود اینکه حجت‌الله ایوبی
شنبه شب و پس از اختتامیه جشنواره فجر گفته بود «تکلیف مشخص است» اما خلاصه تمام آن چیزی که برای این فیلم رخ داده است نشان می‌دهد که هیچ کدام مسوولان پیگیری نمایش این فیلم تکلیف را مشخص نکرده‌اند که آیا این فیلم بالاخره به اکران خواهد رسید یا خیر؟
از سوی دیگر نیز واکنش‌ها و موضع‌گیری‌های روزانه و مدام سازندگان «خانه دختر» به این حواشی، آن هم پس از گذشت تنها چهار ماه از جشنواره فیلم فجر سوال‌برانگیز است. سوال برانگیز از این منظر که شاه‌حسینی کارگردان فیلم در شرایطی به درخواست نمایش فیلم و عدم دریافت پاسخ مناسب صحبت می‌کند که بسیاری از فیلم‌های دیگر نیز هستند که در نوبت نمایش و اکران هستند؛ از سوی دیگر نیز تجربه نشانه داده است که وقتی بر سر فیلمی، آن هم با مضمون اجتماعی سوءتفاهم و مشکل ایجاد می‌شود، باید برای رفع آن کوشید و این تنها کاری است که برای نجات یک فیلم از این وضع می‌توان انجام داد. تا زمان قطعی نشدن تکلیف فیلم دامن زدن به حواشی، به ثمر نرسیدن در رفع ابهام را بیشتر خواهد کرد. شاهد مثال رفتاری و پرهیز از دامن زدن به حواشی نیز «خانه پدری» و کیانوش عیاری است؛ فیلمی که به هر روی حتی دو روز و محدود به نمایش رسید و بعد از آن توقیف شد؛ تا که انگشت اشاره به سوی سازمان سینمایی و قدرت ایستادن به پای تصمیماتش برگردد و این سوال مطرح شود که آیا قرار است رییس سازمان سینمایی باز هم عذرخواهی کند؟