این مقاله را به اشتراک بگذارید
سینما به روایت سینماگران
گفتوگو با کارگردانان جهان، مجموعه‌ای است که اخیرا از طرف نشر شورآفرین منتشر شده است. این مجموعه شامل کتاب‌هایی است که هرکدام از آنها به گفت‌وگوهایی با یکی از کارگردانان مطرح و تأثیرگذار سینمای جهان اختصاص دارد. از خلال این گفت‌وگوها می‌توان به درک روشن‌تری از جهانی که هر یک از این فیلم‌سازها در آثارشان خلق کرده‌اند دست یافت. اینگمار برگمان، فرانسوا تروفو، آندری تارکوفسکی و تئو آنجلوپولوس، ازجمله کارگردانانی هستند که گفتوگو با آنها در مجموعه گفتوگو با کارگردانان جهان، ترجمه و منتشر شده است. در ادامه به معرفی این گفت‌وگوها پرداخته‌ایم:
برگمان: دشواری سؤال‌کردن
«گفتوگو با برگمان»، ازجمله کتاب‌هایی است که در مجموعه گفتوگو با کارگردانان جهان با ترجمه آرمان صالحی از طرف نشر شورآفرین، منتشر شده است. این کتاب مجموعه گفت‌وگوهایی با اینگمار برگمان، کارگردان مطرح و تأثیرگذار سوئدی و خالق فیلم‌هایی چون مُهر هفتم، فریادها و نجواها، پرسونا، سکوت، شرم، نور زمستانی و بی‌شمار فیلم دیگر، است. گردآورنده گفتوگو با برگمان، رافائل شارگل است. این کتاب چنان‌که در مقدمه شارگل آمده، زمانی گردآوری شده که برگمان هنوز زنده بوده است. شارگل در این مقدمه درباره گفت‌وگوهای این کتاب می‌نویسد: «این مجموعه چهل‌و‌پنج سال از حدودِ شصت سال فعالیت مستعدانه هنری برگمان را پوشش می‌دهد و عقاید و دغدغه‌های وی از ١٩۵٧-یک سال پس از موفقیت خیره‌کننده مُهر هفتم- تا سال ٢٠٠٢ –زمانی که برای تولید ساراباند آماده می‌شد– را دربر می‌گیرد. سؤال کردن از برگمان، کسی که حتا در ١٩۵٧ به افسانه‌ای در حوزه سینما تبدیل شده بود، مطمئنا امری دشوار و ترس‌آور بوده است».
تروفو: کارگردانی اهل مصاحبه
نام فرانسوا تروفو، تداعی‌گر موج نوی سینمای فرانسه است. تروفو یکی از آغازگران موج نو است. «گفتوگو با تروفو»، از دیگر کتاب‌هایی است که در مجموعه گفتوگو با کارگردانان جهان، با ترجمه آرمان صالحی از طرف نشر شورآفرین منتشر شده است. این کتاب را رونالد برگن گردآوری کرده است. برگن در بخشی از مقدمه کتاب درباره اعتقاد تروفو به مصاحبه و شرکت او در مصاحبه‌های بی‌شمار می‌نویسد: «برخلاف کارگردانانی همچون جان فورد، هاوارد هاکس و رائول والش که می‌پنداشتند پاسخ دادن به پرسش‌های پرشمار و رفتار به سبک و سیاق روشنفکران، مردانگی آنها را تهدید می‌کند، تروفو در مصاحبه‌های بی‌شماری شرکت کرد و همواره با ذوق و حرارتی بی‌مانند به اظهارِ نظر در مورد فیلم‌های مورد علاقه و کارگردانان محبوبش پرداخت». برگن آن‌گاه از ریچارد رادر نقل می‌کند که در نیویورک‌تایمز درباره اعتقاد تروفو به مصاحبه نوشته بوده است: «او درست همان‌طور که به دوربین اعتقاد دارد، به مصاحبه نیز معتقد است. دوربین و مصاحبه هر دو ابزاری هستند که در یک فرآیند زمانی او را به شیوه‌ای سرراست و غیرپیچیده شادمان می‌کنند».
آنجلو پلوس: مرثیه ویرانی
تئو آنجلوپلوس (٢٠١٢-١٩٣۵)، از مهم‌ترین چهره‌های سینمای مدرن جهان است که در یونان و در دوره‌ای متولد شد که جنگ و آشوب ویژگی بارز آن دوره بود. رد این زمانه پرآشوب در فیلم‌های آنجلوپلوس دیده می‌شود و او با سبک خاص فیلم‌سازی‌اش تأثیر زیادی بر سینمای بعد از خود گذاشت. دان فینارو، در کتابی با عنوان «گفتوگو با آنجلوپلوس»، نزدیک به ٢٠ مصاحبه با او را گردآوری کرده و این کتاب نیز به تازگی با ترجمه آرمان صالحی به فارسی منتشر شده است. از دل گفت‌وگوهای حاضر در این کتاب می‌توان شمایلی دقیق‌تر از دغدغه‌ها و ایده‌های آنجلوپلوس را دریافت. او در مصاحبه‌ای با مجله‌ای آمریکایی درباره درون‌مایه فیلم‌های خود گفته: «همه دغدغه‌های من، همچون نواهای سازهای موسیقی موجود در یک اثر اُرکسترال، مدام به فیلم‌هایم وارد و از آن خارج می‌شود. ساکت می‌شود تا دوباره در جایی پدیدار شود. تنها یک فیلم می‌سازیم یا یک کتاب می‌نویسم. همه آثار ما اساسا واریاسیون‌ها و فوگ‌های گوناگونی از یک درون‌مایه یکسان است». گفت‌وگوهای حاضر در این کتاب به اکثر فیلم‌های آنجلوپلوس پرداخته‌اند، عناوین برخی از آنها عبارت است از: «مرثیه‌ای بر یک سرزمین روبه‌ویرانی: بازسازی»، «افشای ماهیت ساختاری قدرت روزهای ٣۶»، «سفری در چشم‌اندازها و تاریخ یونان: بازیگران دور‌ه‌گرد»، «ضرب‌آهنگ سکوت برای تأکید بیشتر بر فریاد: شکارچی‌ها»، «زمانه او: ابدیت و یک‌روز» و…
آندری تارکوفسکی: سینمای شاعرانه
جان جیانویتو بیش از ٢٢ مصاحبه با آندری تارکوفسکی را در کتابی با عنوان «گفتوگو با تارکوفسکی» گردآورده و آرمان صالحی این اثر را به فارسی ترجمه کرده است. تارکوفسکی، از آن دسته فیلم‌سازان معاصر است که آثارش ستایش بسیاری از شاخص‌ترین کارگردانان سینما را در پی داشته است؛ اینگمار برگمان درباره او گفته: «در نظر من تارکوفسکی، بزرگ‌ترین است. او با ابداع زبانی نوین که با طبیعت و جوهره عالم فیلم‌سازی هم‌خوانی صرف دارد، زندگی را همچون یک پژواک، همچون یک رویا به تسخیر و تصویر درآورد». مصاحبه‌های حاضر در این کتاب دغدغه‌های اصلی تارکوفسکی را بازتاب می‌دهند و از پسِ آن چیزی که بیش از هرچیز دیگر در این مصاحبه‌ها تکرار شده است، می‌توان هسته اصلی اندیشه تارکوفسکی را دریافت: «من اعتقاد دارم… وظیفه‌ای خطیر بر گرده هنر نهاده شده است؛ وظیفه احیای معنویت. در نظر من، انسان در جوهره وجودی خود لزوما موجودی معنوی است و زندگی او نیز با تعالی این معنویت معنا می‌یابد. اگر او در این راه با شکست مواجه شود، در نتیجه جامعه نیز رو‌به‌زوال می‌رود».
شرق