این مقاله را به اشتراک بگذارید
از کن خبر رسید
استقبال از ناهید
امیر گنجوی
جشنواره کن در روز چهارم و پنجم رنگ‌وبوی ایرانی گرفت. نمایش فیلم «ناهید» از آیدا پناهنده به‌عنوان نماینده رسمی ایران در بخش «نوعی نگاه» از اتفاقات مهم این دو روز بود. این فیلم در حالی روز شنبه ٢۶ اردیبهشت (١۶ می) در دو سانس سالن «دبوسی» به نمایش درآمد که می‌شد لبخند رضایت را در چهره جمعیت حاضر در سالن دید. آیدا پناهنده که درحین اکران در سالن حضور داشت، به دو زبان انگلیسی و فرانسه هم‌زمان صحبت کرد و با لهجه خوب خود تسلطش را بر هر دو زبان نشان داد. فیلم روز یکشنبه هم در یک نوبت دیگر در سالن «آندره بازن» کن روی پرده رفت. در کنار پناهنده، بیژن امکانیان تهیه‌کننده، پژمان بازغی، ساره بیات و نوید محمدزاده، بازیگران، ارسلان امیری، نویسنده و تدوینگر و مرتضی قیدی، فیلم‌بردار هم در کن حضور داشتند و مقابل دوربین عکاسان ظاهر شدند. در مجموع نگاه منتقدان به فیلم مثبت بود. جوردن مینتزر، نویسنده هالیوودریپورتر و آلن هانتر، منتقد اسکرین‌دیلی، ازجمله منتقدانی بودند که نسبت به فیلم نظر مثبتی داشتند. منتقد ورایتی هم این فیلم را صدایی ارزشمند از هم سرایی سینمای ایران خواند. کارگردان این فیلم پس از نمایش آن، در مصاحبه با وب‌سایت رسمی جشنواره، از اولین ساخته سینمایی‌اش گفت. پناهنده که اولین تجربه بلند سینمایی‌اش را با فیلم «ناهید» تجربه کرده، در خلال این گفت‌وگو از بازیگری «ساره بیات» تعریف کرد و گفت که قصد نداشته بین نقش او در فیلم «جدایی» و فیلم خودش ارتباطی برقرار کند. این کارگردان در پاسخ به سؤالی درباره چگونگی آغاز این پروژه سینمایی گفت: برای سال‌ها، هنگامی که من و همکار فیلمنامه‌نویسم نوشتن یک فیلم‌نامه را شروع می‌کردیم، زنی جوان به ذهن ما خطور می‌کرد که پسر سرکش و نامنظمی دارد، همیشه سعی داشتیم این شخصیت را در داستان خود بگنجانیم، اما داستان هیچ‌وقت آن‌طور که می‌خواستیم پیش نمی‌رفت و ما هم از این شخصیت صرف‌نظر می‌کردیم، اما در نهایت به داستانی خوب برای او رسیدیم. من و ارسلان امیری بدون حضور پدر، بزرگ شدیم و شاهد تلاش مادران برای اثبات خودشان به‌عنوان زنی مستقل در جامعه سنتی ایران بودیم.
پناهنده همچنین درباره صنعت فیلم‌سازی در ایران گفت: در میان کشورهای خاورمیانه، ایران تنها کشوری است که سینمای خود را در سطح جهانی صادر می‌کند و سینماگرانی چون کیارستمی، فرهادی، بنی‌اعتماد و بسیاری دیگر نقش مهمی در بسط و گسترش فرهنگ ما داشته‌اند. ما نمی‌توانیم به‌راحتی آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها فیلم بسازیم چراکه بودجه یکسانی با آنها نداریم. دست‌های ما بسته است و نمی‌توانیم رؤیاهایمان را به عمل برسانیم. اما غیر از «ناهید»، از فیلم‌های مهمی که روز شنبه پخش شد، می‌توان به «مادر من»، نانی مورتی و کرول «تاد هاینس» اشاره کرد. «مادر من» به داستان کارگردان زنی می‌پردازد که با موضوع بیماری مرگ‌زای مادر خود در حین کار روی یک فیلم روبه‌روست. فیلم هم‌زمان از مشکلات کارگردان در تهیه این فیلم می‌گوید و همچنین درگیری و دل‌مشغولی کارگردان و برادر او به‌واسطه مریضی مادر. «مادر من» در مجموع یکی از بهترین کارهایی است که در این چند‌سال از مورتی بعد از فیلم «اتاق پسر» دیده‌ایم. دلیل موفقیت فیلم را شاید بتوان به این مورد نسبت داد که فیلم تا حد زیادی از زندگی خود مورتی الهام گرفته و مشخص است که مورتی به سوژه کاملا تسلط دارد. در سال ٢٠١٠ در حالی که مادر مورتی، که یک استاد معروف است، در بستر مرگ بود، خودش در حال تهیه یک فیلم بود. مورتی همچنین برادری دارد که از استادان سرشناس ادبیات ایتالیاست. فیلم به بازسازی این تجربه شخصی پرداخته. نکته جالب آن است که مورتی برای ایفای نقش خودش از یک زن، مارگریتا بی، استفاده و خودش نقش برادر را بازی کرده. در مصاحبه مطبوعاتی بعد از فیلم، مورتی بر این موضوع تأکید کرد که اصلا این امکان نبود که او نقش خودش را به یک مرد بدهد. به قول خودش در این مصاحبه، شخصیت فیلم او شخصی غیرمنتظره و تندخو است و از کاری که باید انجام دهد مطمئن نیست. او معتقد است که چنین نقشی را باید به یک زن داد؛ نقشی که بسیار متفاوت است با ویژگی‌های پرعطوفت و مهربانی که معمولا به زنان داده می‌شود. در عوض خود او نقش برادرش را در فیلم بازی کرده که شخصیتی منطقی دارد. مورتی نیز همیشه دوست دارد منطقی باشد.
در فیلم کرول «تاد هاینس» هم دو شخصیت زن نقش‌های اصلی هستند. اهمیت زنان در کن فقط محدود به داشتن نقش‌های پررنگ در فیلم‌ها نیست. در قسمت‌های مختلف جشنواره شاهد حضور کارگردان‌های زن هستیم. تقریبا در هر بخش حداقل یک نماینده زن به چشم می‌خورد. فیلم افتتاحیه جشنواره هم ساخته یک زن بود و بعد از سال‌ها سبب شد که کن روند افتتاحیه خود را بشکند. در خود هیأت‌داوران هم داورهای زیادی و تقریبا نیمی در هر بخش، زن هستند. به نظر می‌رسد در جشنواره‌های بزرگ دنیا همانند کن روند مردسالارانه سینما به‌تدریج درحال شکسته‌شدن است. در صحبتی که با منتقدان خارجی داشتم، متوجه شدم برای اکثر آنها این موضوع که کارگردان ایرانی شرکت‌کننده در نگاه ویژه یک زن است، نکته مثبتی است.
کن البته با نمایش فیلم گاس ون‌سنت قدری تکان خورد و به حاشیه کشیده شد. فیلم «دریای درختان»، (The Sea of Trees) تازه‌ترین ساخته این کارگردان آمریکایی در حالی برای اولین‌بار برای اهالی رسانه به نمایش درآمد که در پایان هو شد. از روز پنجشنبه که برنامه نمایش فیلم‌های بخش مسابقه کن شروع شد، برای اولین‌بار بود که رسانه‌ها چنین واکنش منفی‌ای به یک فیلم نشان می‌دادند.
این فیلم روز شنبه به‌طور رسمی در کن نمایش داده شد. متیو مکاناهی در «دریای درختان» نقش آرتور، یک مرد آمریکایی مستعد خودکشی، را بازی می‌کند که پس از مرگ همسرش (با بازی نائومی واتس) راهی اوکی‌گاهارا، معروف به «دریای درختان» می‌شود که یک جنگل اسرارآمیز در پایین کوه فوجی در ژاپن است؛ جایی که آدم‌ها برای فکرکردن به زندگی و مرگ به آنجا می‌روند. آرتور که بهترین جا را برای مردن پیدا کرده است، با مردی ژاپنی (با بازی کن واتانابه) برخورد می‌کند که او هم افسرده است و راه خود را گم کرده. ون‌سنت البته یکی از چهره‌های محبوب کن بوده. او سال ٢٠٠٣ برای فیلم «فیل» برنده جایزه نخل طلا و همین‌طور جایزه بهترین کارگردان جشنواره کن شد و سال ٢٠٠٧ نیز برای فیلم «پارک پارانویایی» جایزه ۶٠سالگی جشنواره را دریافت کرد. او آخرین‌بار با فیلم «بی‌قرار» در جشنواره کن حضور داشت. ون‌سنت در حاشیه کن، به هالیوودریپورتر گفت: «سعی می‌کنم خیلی خودم را درگیر مطبوعات نکنم. خیلی هم به میهمانی‌ها و ضیافت‌های ناهار و شام نمی‌روم چون در آن‌صورت نمی‌توانم خوب استراحت کنم. شب‌ها هم معمولا ساعت ١٠ شب به رختخواب می‌روم».
به‌جز یک شب که باد سردی ناگهان وزیدن گرفت، آب‌وهوای این روزهای کن بسیار خوب و مطبوع است. رفت‌وآمد در شهر منظم است و به‌جز ساعت‌هایی مشخص در عصر و دم صبح، ازدحام ناشی از جشنواره برهم‌زننده اعصاب نیست. در مجموع همه‌چیز تا حالا خوب پیش رفته. بااین‌حال کار برای خبرنگار ایرانی در کن راحت نیست. یکی از مشکلات بزرگ فراروی خبرنگار ایرانی این است که اکثر فیلم‌های بزرگی که در کن نمایش داده می‌شوند، پخش‌کننده ایرانی ندارند. در این شرایط تقاضای مصاحبه‌کردن از کارگردان‌ها یا بازیگران معروف بسیار مشکل است. درواقع، معمولا مسئولان تبلیغات فیلم‌ها به کسانی اجازه مصاحبه می‌دهند که از طرف پخش‌کننده معرفی شده باشند و در شرایطی که اکثر فیلم‌های حاضر در کن هنوز پخش‌کننده‌ای را در ایران ندارند، بسیار مشکل است تقاضای مصاحبه بکنید و به گرفتن مصاحبه امیدوار باشید. تنها راه ممکن برای تقاضای مصاحبه آن است که خبرنگار یا نماینده یک نشریه سینمایی انگلیسی باشید.
شرق