این مقاله را به اشتراک بگذارید
هادی حسینی‌نژاد
به تایید ناشران، کتاب‌فروشان و مراکز توزیع کتاب، چند سالی است که میل به خواندن شعر در جامعه کاهش چشمگیری داشته است و کارشناسان هر یک، عاملی را برای شیوع این بی‌میلی عنوان می‌کنند، اما در چنین بازار کم تحرک و راکدی، آثار شاعرانی انگشت‌شمار در دوره‌های مختلف همیشه مشتریان خود را داشته و همواره جزو لیست پرفروش‌های ناشران و کتاب‌فروشان بوده‌اند. یکی از این شاعران سرشناس، سیدعلی صالحی است؛ شاعری که توانست از نیمه راه شاعری‌اش با طرح نظریه «شعر گفتار» نظر مخاطبان گسترده‌ای از اقشار مختلف جامعه را به آثار خود جلب کند و با انتشار هر مجموعه جدیدی، خیل مخاطبان و دوستداران خود را به کتاب‌فروشی‌ها بکشاند. اما در چنین شرایطی، چطور می‌شود که صالحی تصمیم می‌گیرد دیگر کتاب تازه‌ای منتشر نکند؟ آیا این تصمیم، یک تصمیم حسی است یا اینکه واکنشی معنادار است به برخی مسائل و شرایط اجتماعی روز؟: «از هر سو که بنگری، شرایط به‌شدت غیرفرهنگی و غیراخلاقی به نظر می‌رسد. از «کلمه» کاری برنمی‌آید.» این انتخاب، وقتی ابعاد گسترده‌تری به خود می‌گیرد که شاعر از بازگشت و انتشار مجموعه شعر در سال‌ها بعد نیز مطمئن نیست: «شاید به میدان و محبت کتاب بازگشتم، شاید هم هرچه پیشِ رو… !». هرچند سیدی که می‌شناسیم، از سرایش‌های تازه گزیری ندارد و شعر به بخش اصلی زندگی‌اش تبدیل شده است. او همچنان به سرایش ادامه می‌دهد اما…
چندی قبل در اخبار خواندیم که رسما اعلام کردید دیگر تا مدتی مجموعه تازه‌ای منتشر نخواهید کرد. البته من از سال گذشته حرف‌هایی در این باره از شما شنیده بودم اما فکر نمی‌کردم بالاخره عملی‌اش کنید.
گاهی نمی‌توانم به پاسخ‌های درست برسم. چرایی‌های بسیار از همه سو به آدمی یورش می‌آورند. برای درک این نوع شرایط بهتر است خیلی آرام به یک سرپناه مطمئن برسی، بعد همه بودن خود را برانداز کنی. آن صدای همذات تو چه می‌گوید!؟ پشتِ سر چه گذشته، اکنون کیستی، و آیا پیش‌رو… روشن است!؟ می‌بینی، می‌شنوی، و می‌خواهی فقط همین شنیدن و دیدن باشد. مدت‌هاست یک سایه‌ساری، یک نقطه مرتفع مرا سمت خود می‌خواند. از سرودن و خلاقیت در کلمه گریزی نیست، اما یک استراحت درونی و یک نوع حسِ «برای خودت بودن» هم هست. برای مدتی فرض که نیستی – فقط حوزه کتاب و نشر آثار تازه را می‌گویم- این «مدت» نمی‌دانم چه مدت است، شاید به میدان و محبت کتاب بازگشتم، شاید هم هرچه پیشِ رو…! البته از رسانه‌ها دور نخواهم شد. نوعی پرهیز از حضور است.
با شناختی که از شما دارم، می‌دانم ناامیدی به روحیه شما راهی نمی‌برد. اما باز با شناختی که از روحیه شما و تاثیرپذیری‌اش از وقایع اجتماعی و روزگار دارم، آیا این تصمیم ارتباطی به مسائل اجتماعی دارد؟
فقط مرگ کسب و کار و کلام مرا تعطیل خواهد کرد، وگرنه بارش بی‌امان شعر ادامه دارد. پیشاپیش بگویم: دو کتاب من مهیای انتشار شده است و به‌زودی از سوی موسسه انتشاراتی نگاه به بازار کتاب می‌آیند، این دو دفتر به سال‌های ۹۱ تا ۹۳ تعلق دارند. یعنی ربطی به این تصمیم تازه ندارند. من میان دغدغه‌های شخصی و اضطراب اجتماعی فاصله‌ای نمی‌بینم. هر دو پدیده همگرا یک جایی به هم گره می‌خورند. از هر سو که بنگری، شرایط به‌شدت غیرفرهنگی و غیر اخلاقی به نظر می‌رسد. از «کلمه» کاری برنمی‌آید. سخن از امید است، اما گاهی دنیا پنهان از دیدار بیداری است.
شما یک جمله معروف دارید و آن این است: «شعر در هر شرایطی». اتفاقا راز پرکاری شما نیز در شعر که به تایید خودتان منجر به انتشار ۶ هزار صفحه شعر و چندین و چند مجموعه شعر شده نیز در همین جمله، عیان است. حالا که خبری از انتشار مجموعه تازه نیست، آیا این تصمیم روی سرایش آثار جدید هم نیز تاثیر خواهد گذاشت؟
شرایط خواه ناخواه تعیین‌کننده است. در شرایط کور و شریر، در حیرتم چرا روشنفکران متعهد جهان خاموشند!؟ شاعران و نویسندگان منطقه، به ویژه اهل قلم عرب، انگار اطراف خود را نمی‌بینند. خاورمیانه را با راهبردی شیطانی وادار به خودزنی کرده‌اند، و کمتر انسان مسئولی به اعتراض برخاسته است.
برای این ایام که کتاب تازه‌ای از شما به بازار نخواهد آمد، برنامه خاصی دارید؟ مثلا تحقیق یا نگارش خاصی در حوزه شعر؟
فقط شعر، فقط شعر…
اخیرا خبر انتشار ششمین جلد از کتاب مجموعه شعرهای شاگردان کارگاه‌تان را شنیدم. رویکرد اصلی این اقدام چیست؟
از سال ۱۳۷۲ که کارگاه را دایر کردم تا امروز شش دفتر از آثار اعضای کارگاه را منتشر کرده‌ام… و کار ادامه خواهد داشت. حمایت از شاعران جوان نباید در حد شعار باقی بماند.
این اقدام که پشتوانه‌اش اعتبار شعری شماست، خیلی می‌تواند در تشویق شاگردان کارگاه تاثیر داشته باشد. کمی از کم و کیف این اقدام و روش انتخاب شعرها بگویید.
کتاب تازه شامل شعر بیش از چهل شاعر است. من داوران را -برای گزینش شعر- از میان خود اعضا انتخاب کردم. نگاه نهایی هم به عهده من بود. سال بعد همین جلد از این نوع همدلی منتشر خواهد شد.
آخرین کتابی که از شما منتشر شد، مجموعه شعر «پرده را کنار بزن، در پایان عشق پیروز است» توسط نشر نگاه بود که در نمایشگاه کتاب امسال رونمایی شد. استقبال از این کتاب چطور بوده و همچنین درباره وضعیت انتشار و تجدید چاپ دیگر آثارتان در بازار نشر توضیح دهید.
چند روز مانده به ختم نمایشگاه، این دفتر منتشر شد. ناشر از استقبال مردم راضی بود. گزینه شعرم از سوی نشر مروارید به چاپ یازدهم رسیده است. انتشارات علمی نیز کتابی درباره من (نقد و بررسی شعرهای من از سوی بیش از بیست اهل قلم نامدار) منتشر خواهد کرد. مسئول این اثر، دوستم پژمان موسوی است