این مقاله را به اشتراک بگذارید
سرگذشت واقعی یک جامعه خیالی
«تردیدی نداشتم که پیش از به دنیاآمدنم، رخدادی تلخ و فجیع به وقوع پیوسته بود، اما والدینم –کنت و کنتس-چیزی از آن موضوع به من نگفته بودند. این‌چنین بود که حس کنجکاوی‌ام به‌شدت تحریک شد و تبدیل به بی‌قرارترین و ناخوش‌ترین جاندار قابل تصور شدم: نحیف، رنگ‌پریده؛ موجودی که همیشه در حال بالارفتن از در و دیوار دژ دی بارفلور و سرک‌کشیدن به تمام سوراخ‌سنبه‌های اتاق زیرشیروانی‌‌اش بود. اما این را در نظر بگیرید: با احتساب ددمنشی کنجکاوانه من، آیا تا حدودی عجیب نیست که با دوچرخه عصر حجری عمویم مواجه نشوم؟ شاید چنین دوچرخه‌ای در خانواده شما سوژه‌ای پیش‌پاافتاده باشد و چندان نکته قابل توجهی به‌نظر نیاید اما در خانواده من این دوچرخه نیز مانند هر چیز دیگری یک مسئله مرموز بود. این دوچرخه چوبی بدترکیب زمانی سروکله‌اش پیدا شد که دو تعمیرکار دوره‌گرد برای تعمیر سفال‌های شیروانی آمده بودند… دوچرخه فوق‌الذکر برای دوران کودکی من نه ارمغان‌آور خوش‌یمنی بود و نه قاصد بدیمنی». این جملات آغاز رمان «طوطی و اُلیور در آمریکا» است، رمان مهمِ پیتر کری که با الهام از زندگی یکی از مهم‌ترین متفکران قرن نوزدهم فرانسه و جهان، الکسی دوتوکویل نوشته شده، کنکاشی است درباره مفهوم دموکراسی در آمریکا، در اوایل قرن نوزدهم. همان‌طور که در مقدمه مفصل رمان با عنوان «پیتر کری و الکسی دوتوکویل» آمده است، «پیتر کری که به نوبه خود از خدایان قصه‌نویسی به شمار می‌آید، با الهام از زندگی دوتوکویل با واژه‌پردازی خارق‌العاده و طنزآمیز، دوستی ناباورانه و ناممکن ارباب و خدمتکارش را به منصه ظهور درمی‌آورد». الکسی دوتوکویل، صاحب کتاب مشهورِ «دموکراسی در آمریکا»، در خانواده‌ای نجیب‌زاده و اشرافی به دنیا آمده بود. او در سال ١٨٣٢، دو سه سالی پیش از انتشار کتاب دوجلدی «دموکراسی در آمریکا»، به خاطر همدردی و همبستگی با دوستش گوستاو بومون که در اثر امتناع از حرف‌زدن در محاکمه‌ای از مقام خود عزل شده بود، از شغل قضاوت استعفا داد. و بعد به انگلستان مهاجرت کرد و کتاب دوجلدی معروفش را در فاصله‌ای کوتاه نوشت و منتشر کرد. هسته اصلی اندیشه دو توکویل و البته رمان پیتر کری، این است که «هر چیز در جامعه نو و مدرن که به‌تازگی از سد اشرافیت گذشته و کمر راست کرده، می‌تواند موجب به خطرافتادن آزادی شود و چیزی ظریف‌تر و شکننده‌تر از این آزادی یافت نمی‌شود». دو توکویل در کتاب دیگرش «انقلاب فرانسه» به توصیف رودررویی یک جامعه خیالی با یک جامعه واقعی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چه‌گونه جامعه خیالی اهل فکر و ادب توانست بر جامعه واقعی غلبه کند. «این جامعه خیالی که در ذهن و آرمان روشنفکران انقلابی فرانسه وجود داشت، نقشی بس درخور توجه و تعیین‌کننده در انقلاب فرانسه داشت و در عمل توانست مناسبات اجتماعی جامعه فرانسه را دگرگون کند».
پیتر فیلیپ کری، رمان‌نویس شهیر استرالیایی، یکی از سه نویسنده‌ای است که توانسته دو بار جایزه بوکر را از آنِ خود کند. او برای رمان «طوطی و اُلیور در آمریکا» نیز نامزد نهایی بوکر ٢٠١٠ شد.کری تاکنون سه بار برنده جایزه ادبی مایلز فرانکلین شده و بارها به عنوان برنده بعدی نوبل ادبی از او یاد شده است. او علاوه بر داستان‌نویسی دستی هم در نوشتن نمایش‌نامه دارد و در فیلم‌نامه «تا آخر دنیا» با ویم وندرس همکاری داشته است. رمان‌های پیتر کری آنچنان که در مقدمه کتاب نیز آمده پر از رخداد و حادثه‌اند و «در هر لحظه این تهدید وجود دارد که طعم تند توهین و ناروا را آنچنان چاشنی خوراک روح مکتوب‌اش کند که مذاق خواننده را به تعجب وادارد. پیتر کری، اغلب در آثار خود، آفریدگار شخصیت‌های افسانه‌ای با آواهایی افسانه‌ای است و عمدتا با سبک ناتورالیسم میانه‌ای ندارد؛ شاید به همین دلیل است که با وجود اینکه یکی از رمان‌نویسان برجسته جهان است، بیش‌تر مورد احترام است تا دوست‌داشتنی. در هر حال باید اعتراف کرد کری، سبک خارق‌العاده، نافذ و سرسختانه خاص خود را دارد». نویسنده‌ای که پل استر، نویسنده آمریکایی معتقد است او آکروبات‌بازی ذهنی است که فراروی قاره‌ها و سرزمین‌ها سیر می‌کند و هر دنیایی که کشف و تجسم می‌کند دنیایی خیالی است اما به‌سادگی آن را به ما می‌باوراند. در میان آثار پیتر کری، بسیاری «طوطی و اُلیور در آمریکا» را مهم‌ترین و فریبنده‌ترین اثر این قصه‌گوی بزرگ می‌دانند که علاوه بر موضوع آن که بر پایه زندگی فیلسوفی مهم بنا شده و نویسنده ناگزیر از تسلط بر افکار و آرای این فیلسوف و هم‌عصرانش بوده است، نثر این رمان نیز نثری به‌غایت «روان، قدرتمند و موسیقایی» است و از این نظر نیز رمان را متفاوت کرده و در زمره آثار مطرح ادبی قرار داده است.
اُلیور، شخصیت اصلی رمان پیتر کری، برای مطالعه و شناخت نظام جزا به آمریکا می‌رود. در این مسیر با ماجراهای بسیاری از عشق و سیاست تا زندان‌ها و مسائل اقتصادی و مالی این سرزمین مواجه می‌شود، و طی این سفر است که تجربه‌اش از دموکراسی آمریکایی شکل می‌گیرد. رمان «طوطی و الیور در آمریکا»، فضای آشفته و نابسامان سال‌های هشتاد آمریکا را به تصویر می‌کشد که حتی اسکناس‌های رایج‌اش چندان قابل اعتماد نیست. «مراقب باش که اسکناس رایج امریکا چندان قابل اعتبار و اعتماد نیست؛ من سکه برایت می‌فرستم که مطمئنا پاسخگوی نیاز شما خواهد بود». و سرانجام رمان با دیالوگی بین لردِ بیزار از آمریکا و مرد مدافع آمریکای نوپا تمام می‌شود در حالی‌که لرد آمریکایی‌ها را مردمانی اُمی و بی‌سواد می‌خواند و فریاد می‌زد که رهبرانشان را هم از میان چنین مردمی انتخاب کردند، غافل از اینکه در قفسه‌های کتابخانه‌شان تنها کتب آموزشی به چشم می‌خورد؛ آنان افرادی دست‌آموزند. تنها صحنه‌های نمایش‌شان پرزرق‌وبرق است؛ نقاشی و نمودهایی که برای خوشحال‌کردن آن بانکداران مبتذل، آن مردان بی‌اخلاق، آن مردانی که نیمه‌ای از وجودشان جانی و نیمه‌ای دیگر از طبقه عوام است، کسانی که تظاهر به اشراف‌زادگی می‌کنند، ولیکن در عمل هم‌چون کشتی‌گیران مدام با هم درگیر و در رقابت‌اند؛ مدام با هم کلنجار می‌روند و هر کدام برآن‌اند تا بالاترین بها را برای بالاترین منافع خود بپردازند. «نخندید آقا! گوش کنید! من سفرهای زیادی داشته‌ام. این کشور را از دوران طفولیتش دیده‌ام. به شما می‌گویم چه خواهد شد. میادین عمومی پر از مردمان قشر بی‌سواد و اُمی می‌شود که قادر نیستند حتا یک سطر از شکسپیر نقل کنند».
شرق