این مقاله را به اشتراک بگذارید
جایزه «راجر ایبرت» جشنواره شیکاگو از آن «ناهید» شد
فیلم «ناهید» نخستین تجربه کارگردانی «آیدا پناهنده» که روایتی است از موقعیت زنان ایرانی جایزه «راجر ایبرت» جشنواره بین‌المللی شیکاگو را از آن خود کرد. این جایزه هر ساله به فیلمسازان نوپایی که اثرشان نگاهی نو و غیرقابل پیش‌بینی دارند اهدا می‌شود. فیلم «ناهید» با بازی «ساره بیات» و «پژمان بازغی» سرگذشت زنی مطلقه است که به همراه پسرش در شمال ایران زندگی می‌کنند و پناهنده از طریق نمایش زندگی این زن مساله سختی‌های قانون، تابوهای اجتماعی طلاق و ازدواج مجدد را به میان می‌کشد.
فیلم «ناهید» پیش از این در جشنواره بین‌المللی فیلم کن درخشیده بود و جایزه «آینده نویدبخش» را با فیلم «ماسان» به کارگردانی «نیراج غیوان» به طور مشترک دریافت کرد. در پنجاه‌ویکمین مراسم اهدای جوایز جشنواره فیلم شیکاگو که جمعه، اول آبان در شیکاگو برگزار شد، فیلم «کودکی» ساخته «فیلیپ کلودل» که گذر از دوران بلوغ را به تصویر می‌کشد، «جایزه طلای هوگو» بهترین فیلم را به دست آورد. همچنین بازیگران مرد و زن نقش اول این فیلم «الکسی متیو» و «ژولز گوزلین» جایزه بهترین بازیگری هیات داوران را به طور مشترک دریافت کردند.
فیلم «پائولینا» محصول مشترک آرژانتین و برزیل جایزه «پلاک نقره‌ای» را به دست آورد و «لیزی بروچر» بازیگر زن فیلم «برخورد کامل» جایزه بهترین بازیگر زن را دریافت کرد. «برخورد کامل» جایزه بهترین فیلمبرداری را نیز به خانه برد.
فیلم شیلیایی «کلوب» به کارگردانی «پابلو لارن»، با سه جایزه پیشتاز در کسب جوایز این دوره از جشنواره فیلم شیکاگو بود و جوایز بهترین کارگردانی، بهترین گروه بازیگران و بهترین فیلمنامه را از آن خود کرد.
«مایکل مور» مستندساز امریکایی نیز برای آخرین ساخته‌اش «جای حمله بعدی کجاست؟» جایزه «فاندر» را به دست آورد. این جایزه به فیلم‌هایی تعلق می‌گیرد که با شیوه‌ای خاص و نوآورانه خود در زمینه هنر تصاویر محرک، بتواند روح جشنواره را منعکس کند. مایکل مور در این فیلم به سراغ کشورهای مختلف اروپایی رفته و نشان داده آنها چه راه‌حل‌های متفاوتی برای حل مسائل اجتماعی، آموزشی و فرهنگی پیدا کرده‌اند. او گفته است با ساخت این فیلم قصد داشت به مقامات امریکایی بگوید چقدر کار برای انجام دادن وجود دارد و مسائل را با چه شیوه‌های مبتکرانه‌ای می‌توان حل کرد.
پس از مراسم اهدای جوایز «شاز ایبرت»، همسر راجر ایبرت، با مایکل مور مصاحبه‌ای را ترتیب داد. راجر ایبرت منتقد فقید روزنامه شیکاگو سان‌تایمز بود و مور در این گفت‌وگو خاطره‌ای از او را تعریف کرد و توضیح داد که ایبرت چگونه با موافقت با ساخت فیلم «راجر و من» که سال ۱۹۸۸ در جشنواره تلوراید به نمایش درآمد، راه مور را به صنعت سینما باز کرد.
مور گفت: «دو دقیقه پیش از شروع جشنواره راجر به من گفت تو یک کلمه هم حرف نزن چون مردم ترس را در چشم‌هایت می‌خوانند. هر چه لازم باشد من می‌گویم.» مور در ادامه گفت: «فردای آن روز ایبرت سراغ من آمد و گفت: مایکل مور، می‌توانم عکسی از شما داشته باشم؟» او اولین روزنامه‌نگاری بود که عکس مرا برای مطلب روزنامه‌اش می‌خواست. و روز بعد در روزنامه سان تایمز یک مطلب زیبا درباره این فیلم نوشته بود و آن را یکی از بهترین فیلم‌های دهه معرفی کرده بود.»
اعتماد
***
آیدا پناهنده، پس از دریافت جایزه «راجر ایبرت»
منتقد باید سختگیر باشد و بی‌پروا
شرق: «ناهید» به کارگردانی آیدا پناهنده، پس از دریافت جایزه «آینده درخشان» بخش «نوعی نگاه» جشنواره کن، این‌بار توانست از جشنواره فیلم شیکاگو، جایزه «راجر ایبرت» را از آن خود کند. این فیلم که از محصولات مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی است، به تهیه‌کنندگی بیژن امکانیان به این بخش از جشنواره راه یافت. فیلم، روایتگر داستان زنی به نام ناهید (ساره بیات) است که از شوهرش، احمد (نوید محمدزاده)، به‌خاطر اعتیادش جدا شده و خرج زندگی خود و پسر خردسالش را از طریق تایپ پایان‌نامه‌های دانشجویی درمی‌آورد. طبق توافق با همسر سابقش، او تنها در صورتی می‌تواند بچه را نزد خودش نگه دارد که ازدواج نکند. او دل‌باخته مرد ثروتمندی به نام مسعود (پژمان بازغی) است که به او پیشنهاد ازدواج هم داده، اما ناهید به‌خاطر ترس ازدست‌دادن فرزند، به مسعود و درواقع به میل درونی‌اش، پیشنهاد رد داده است.
با آیدا پناهنده، کارگردان ٣۶ساله این فیلم، پس از موفقیت در این جشنواره، که در غیاب خودش در جشنواره شیکاگو رقم خورد، گفت‌وگویی کوتاه داشته‌ایم. پناهنده در آن اذعان می‌کند هنوز از زمان اکران فیلمش در ایران خبر ندارد!
فکر می‌کنید وجه غیرقابل‌پیش‌بینی فیلم «ناهید» چه بود که آن را مستحق دریافت جایزه «راجر ایبرت» جشنواره شیکاگو کرد؟
از همان ابتدای نگارش فیلمنامه، تصمیم من و ارسلان امیری بر این بود که به یک موضوع نه‌چندان تازه، نگاهی متفاوت حاصل از تجربیات و مشاهدات خودمان بیندازیم و تلاش کنیم فیلم‌نامه‌ای استاندارد بنویسیم که در درجه اول، خودمان صادقانه دوستش داشته باشیم. در مرحله بعد، در کارگردانی، فیلمبرداری، صحنه‌پردازی و بازی‌ها، تلاش من و همه گروه آن بود که به جای تکرار مکررات، در هر انتخابی، به آن چیزی فکر کنیم که دیرتر به ذهن می‌رسد. ما دو سال قبل از آغاز فیلمبرداری، «ناهید» را در ذهنمان کلید زده بودیم؛ ارسلان امیری، مرتضی قیدی و من و بعد تک‌تک دوستانی که به ما ملحق شدند.
فیلمتان جایزه‌ای را گرفته که منسوب است به یک منتقد بزرگ بین‌المللی. نظرتان درباره این جایزه چیست؟ تا چه حد با نظرات ایبرت و نگاه او در زمینه نقد فیلم آشنایی دارید؟
می‌دانم که این جایزه، به خلاقیت و نوگرایی اهمیت ویژه‌ای می‌دهد. اینکه چقدر یک فیلم‌ساز جوان برای پرداخت فیلمش، چشم‌اندازی متفاوت را برگزیده است. جایزه‌ای است که نشان می‌دهد لایه‌های پنهان اثر، از دید آنها که نقادانه فیلم را دیده‌اند، پنهان نمانده است. از اینکه «ناهید» شایسته دریافت چنین جایزه‌ای است، به گروهم می‌بالم. بچه‌ها در شرایطی بسیار سخت، در کنار من ماندند و عاشقانه کار کردند. «ایبرت» را از طریق همان نوشته‌هایی که در این سال‌ها اینجا و آنجا از او چاپ شده، می‌شناسم.
رابطه فیلمسازان و منتقدان در ایران معمولا چندان مساعد نیست. فکر می‌کنید دلیل این مسئله چه می‌تواند باشد؟
من نمی‌توانم بگویم رابطه فیلمسازان و منتقدان ایرانی خوب نیست! شاید هم خوب باشد، چه کسی می‌داند؟! منتقد باید سختگیر باشد و بی‌پروا؛ فیلم‌ساز هم معمولا دل‌نازک است و وابسته به فیلمش. طبعا ممکن است در این میان دلخوری‌هایی پیش بیاید. اما من، بیشترین چیزها را از نقدهایی که از دوران دبیرستان تا حالا، خوانده‌ام، یاد گرفته‌ام. «منتقد»های باتجربه و آگاه، معلم‌های خوبی‌اند. من که حاضرم با کمال میل، کف دست‌هایم را در برابر این گروه از منتقدان جلو بیاورم؛ شاید دفعه بعد، خطای کمتری بکنم.
در کل، فضای کلی جشنواره شیکاگو را چطور دیدید؟ گویا مایکل مور هم در این مراسم جایزه‌ای گرفت. با او دیداری داشتید؟
به دلایل شرایط دشوار سفر به آمریکا، قید سفر به فستیوال شیکاگو را زدم. درحال‌حاضر در اسپانیا هستم. ناهید در بخش مسابقه فستیوال وایادولید حضور دارد. فستیوالی که جزء قدیمی‌ترین رویدادهای هنری اروپاست و سابقه درخشانی دارد و خوشحالم که چند سال قبل، عباس کیارستمی توانسته جایزه اصلی این فستیوال را به دست آورد.
از اکران فیلم ناهید در ایران چه خبری به ما می‌دهید؟
راستش از اکران فیلم، من هم همان چیزهایی را می‌دانم که در رسانه‌ها گفته می‌شود. برعکس پخش‌کننده‌های بین‌المللی‌مان و خانم شهابی که مدام در تماس هستیم، پخش‌کننده داخلی چندان من را در جریان مسائل فیلم قرار نمی‌دهد. ظاهرا لازم نمی‌داند!
گویا روی فیلم‌نامه‌ای با مضمون عشق کار کرده‌اید؟ آیا این فیلمنامه را جلوی دوربین می‌برید؟
با ارسلان امیری، مشغول نوشتن فیلمنامه جدیدی هستیم. بله فیلمنامه، مضمونی عاشقانه دارد. ولی نوشتن فیلمنامه، مثل رفتن به سفری است که فقط بلیت رفت آن در دستتان است. یعنی معلوم نیست چه زمانی برخواهید گشت و شاید اصلا برنگردید!!! هر زمان که احساس کردیم، فیلمنامه آن چیزی است که دوست داریم، حتما شروع به کار خواهیم کرد.
«ناهید» در جشنواره کن هم موفقیتی کسب کرد. به نظر شما چه ویژگی‌ای این فیلم را در عرصه بین‌المللی شاخص می‌کند؟
به‌نظرم ابتدا، قصه مهم است، گفتن قصه‌ای جذاب برای اهل فن و مردم عادی در همه دنیا. این روزها که با مخاطبان فیلم در فرانسه، آلمان، برزیل، ترکیه، کره‌جنوبی، مراکش و… در ارتباطم، واکنش‌های مخاطبان از فرهنگ‌ها و طبقات مختلف، خیلی برایم جذاب است. آنها بعضی وقت‌ها چیزهایی می‌گویند یا برایم می‌فرستند، که باورنکردنی است. مسئله‌ای که در فیلم مطرح می‌شود، مسئله‌ای جهانی است که همه زن‌ها و مردها، در گوشه و کنار دنیا، درگیرش هستند.
در ضمن ما سعی کردیم، به لحاظ تکنیکی و فنی، استانداردهای سینمایی روز جهان را در فیلم رعایت کنیم. ناهید قرار است در کشورهای زیادی اکران شود و برای آنها خیلی مهم است فیلمی که در سینماهای‌شان اکران می‌کنند، جذاب باشد، برای پرده سینما ساخته شده و استانداردهای لازم را داشته باشد.
شرق