این مقاله را به اشتراک بگذارید
سیاوش جمادی و نقد ادبی
متن در حکم دیگری است
«نقد هماره نقد چیزی است که منتقد را هدایت می‌کند؛ حتی به سوی معنایی که رولان بارت در کتاب نقادی و حقیقت آن را زبان دومی خوانده است بر فراز زبان اثر». این جملات مقدمه کتابی است که سیاوش جمادی به تازگی در حوزه نقد ادبی منتشر کرده، کتابی با عنوان «انکار حضور دیگری» که درآمدی است بر تبارشناسی رمان و نقد ادبی که در عنوان فرعی‌اش نیز آمده است. کتاب در هفت فصل به نقد و بررسی رمان‌های مطرح در زمینه فلسفی، تاریخی آن‌ها می‌پردازد. جمادی در «درآمد به تبارشناسی رمان و نقد ادبی» که نخستین فصل کتاب است، از خلال طرح مسائلی چون مشکل تعریف نقد ادبی، مناسبات کار و متن، خالق کار ادبی و کار رمان در جهان مدرن، دیدگاه و روش خود را در نقد آثار ادبی روشن می‌کند. او زیر عنوان «دگرگشت اوتوریته و مناسبات کار و متن» می‌نویسد، نقد ادبی به ویژه در عصر مدرن از زمینه کلی‌تری برخاسته است که نه‌فقط بر هنر، ادبیات، فلسفه و علوم انسانی بلکه بر حیات سیاسی و اجتماعی، بر مناسبات قدرت و بر فرهنگ وارد آمده است. او در فصل اول کار ادبی و نقد ادبی را در تفکر و آرای متفکران و فیلسوفانی چون هایدگر، هگل، دکارت، دریدا، بنیامین، لوکاچ، رولان بارت و دیگران می‌کاود. «متن برای متن من و تو در حکم یک دیگری یا غیریتی است که ما را به شنیدن صدای خود فرامی‌خواند. این صدا هر قدر هم که با صداهای متکثر ما درمی‌آمیزد نقش گرانیگاه و فراگردآورنده دارد و نه نقش فرمی تهی که هر کس به دلخواه خود آن را پر تواند کرد. این گرانیگاه وقتی از دیگری بودن ساقط شود، ما را نیز به فردیت‌های درخودبسته و مونادگونه‌ای قلب می‌کند که در مرگ غیریت از خود بیگانه می‌شویم. وقتی متن فرم تهی می‌شود، ما نیز فرم تهی می‌شویم و در اهتمام به شنیدن صدای متن نقشی فعال نداریم. به بیانی دیگر با متن وارد گفتگو نمی‌شویم، از آن دور و جدا می‌شویم و می‌گذاریم تا با سلیقه‌ورزی‌های ایدئولوژیکی که خارج از این مسیر گفتگو و احتمالاً برگرفته از تنوعات ازپیش‌ساخته فرهنگی‌اند، پر گردیم». بخش دوم «انکار حضور دیگری»، تأملی است بر رمان «کیفر آتش» از الیاس کانتی، و «ایمان به روایت کی‌یرکگور» نیز تأملی در «ترس و لرز». در بخش‌های بعدی رمان «یادداشت‌های زیرزمینی» است با عنوان «ما مرده به دنیا آمدگانیم»، رمانی که به نوشته جمادی، داستایفسکی آن را در وخیم‌ترین وضعیت نوشته است. موضوع فصل بعد «هملت و مرگ‌اندیشی» است. و بعد «قیامت سلین» که تأملی است در سه رمان فردینان سلین. «محاکمه و جهان فرانتس کافکا» نیز آخرین صفحات «انکار حضور دیگری» است.