دعوایی بر سر میراث آرتور شنیتسلر

دانشگاه کمبریج مالکیت قانونی آرشیوهای «آرتور شنیتسلر» را به دست آورد

بهار سرلک

«ممکن است زودتر اقدام کنید، این مساله فوریت دارد» این حرف را دانشجوی دانشگاه کمبریج «اریک بلکال» سال ١٩٣٨ به مسوولان این دانشگاه گفت و حالا پس از گذشت ٨٠ سال مشکل او حل شده است؛ دانشگاه کمبریج به صورت رسمی آرشیوهای نویسنده و نمایشنامه‌نویس مطرح اتریشی «آرتور شنیتسلر» را به دست آورده است. در واقع درخواست بلکال از این دانشگاه این بود که آرشیوهای شنیتسلر را نجات دهند و قبل از اینکه نازی‌ها این آرشیوها را به عنوان بخشی از ادبیات ضد آلمانی بسوزانند به خارج از کشور انتقال دهند. این آرشیو گسترده بیش از ۴٠ هزار صفحه است و شامل رمان «رویا» که اقتباس سینمایی آن را «استنلی کوبریک» تحت عنوان «چشمان کاملا بسته» ساخت و نمایشنامه «چرخ‌وفلک» (یا «اتاق آبی») می‌شود. دانشگاه کمبریج موافقت کرد نگهداری این آرشیو را بر عهده بگیرد و بلکال بیش از ١٢ جعبه اسناد این نویسنده را از راه دریا به انگلستان انتقال داد. براساس گفته‌های این دانشگاه، این دانشجو نامه خود را به این دانشگاه، رمزی می‌نوشت. این اسناد از همان زمان در دانشگاه کمبریج بود اما سر مالکیت آن بحث و جدل‌هایی وجود داشت؛ «اولگا» بیوه شنیتسلر تحویل آرشیوها به دانشگاه کمبریج را امضا کرده بود اما طبق آخرین وصیتنامه شنیتسلر، پسر او «هنریش» وارث قانونی این نویسنده است. شنیتسلر سال ١٩٣١ از دنیا رفت و اموال و دارایی‌های او در خانه وین پیش اولگا ماند. گرچه شنیتسلر سال ١٩٢١ از اولگا جدا شد اما دانشگاه کمبریج ادعا می‌کند که همیشه از اولگا به عنوان بیوه‌ این نویسنده یاد می‌شود. هنریش موافق بود دانشگاه کمبریج مسوولیت حفاظت از این آرشیو را بر عهده بگیرد در صورتی که خود صاحب آنها باشد اما حالا این دانشگاه خبر از توافق با نوادگان شنیتسلر می‌دهد. دکتر «آنجا نئومن» دانشیار پژوهشی دانشگاه کمبریج گفت: «وضعیت بغرنجی بود این آرشیوها را به ما داده بودند اما کسی که آنها را به ما داده بود حق قانونی چنین کاری را نداشت و آن زمان که هنریش درخواست انتقال اسناد و آرشیوها به کالیفرنیا را داد، این دانشگاه مشغول تحقیق و پژوهش روی آنها بود.»آرشیوهای شنیتسلر شامل ٣٠ هزار دستنوشته و نامه می‌شود. این آرشیوها نشانی از آن دارند که شنیتسلر جایگزینی برای پایان «داستان رویا» نوشته بود و همچنین بازبینی‌هایی که این نویسنده روی آثارش انجام می‌داد و حداقل ٢٠ دفتر یادداشت برای این کار داشت. نئومن می‌گوید: «کار خود را با دفتر یادداشت‌ها شروع کردیم. شنیتسلر دستخط افتضاحی داشت. یادداشت‌های او درباره همه‌چیز است- مخلوطی از ایده‌های او درباره نمایشنامه‌هایش، دستور غذا، شماره تلفن- که خیلی جالب توجه است. از طرفی دستنوشته‌هایش را روی کاغذهایی که نوشته‌شان پاک شده نوشته است؛ که همین بازبینی‌ها او را روی یک متن نشان می‌دهد. با بررسی این دست‌نوشته متوجه پیشبرد نمایشنامه‌هایش می‌شوید، چطور عناصر را تغییر می‌داده است.»همچنین این آرشیوها شامل مکاتبات او با نویسنده‌هایی همچون «هنریک ایبسن» و «تئودور هرزل» و همچنین تنها نامه نجات‌یافته او به «زیگموند فروید» می‌شود. شنیتسلر در این نامه تولد ۵٠ سالگی فروید را تبریک گفته است. فروید پدر روانکاوی، شنیتسلر را همزاد ادبی خود می‌دانست و درباره او نوشته بود: «تمام آن چیزهایی را که من با آزمایش روی افراد یاد گرفته‌ام شما با شهود-گرچه در نتیجه باطن‌بینی بوده است- یاد گرفته‌اید.»شنیتسلر خود منتقد فرضیه‌های روانکاوانه فروید بود اما از تکنیک تداعی‌های آزاد که فروید سال ١٨٩۵ در «مطالعات هیستری»اش از آنها صحبت کرده بود، استفاده می‌کرد. در حال حاضر دانشگاه کمبریج این آرشیوها را در دسترس عموم قرار داده است و گروهی از ادبا، دانشیاران انگلیسی و آلمانی این اسناد را بررسی می‌کنند. کتابخانه این دانشگاه نسخه‌های دیجیتال آثار شنیتسلر از سال ١٩٠۵ تا ١٩٣١ را روی سایت خود قرار خواهد داد.