این مقاله را به اشتراک بگذارید
نصیریان به روایت نصیریان/ خاطرات بازی در «سربداران» و «گاو»
علی نصیریان با این پرسش مواجه شد که اگر قرار باشد مستندی از زندگی شما ساخته شود و پنج نفر در آن صحبت کنند، دوست دارید چه افرادی صحبت کنند؟
او با بیان اینکه «دوست دارم بیشتر افرادی که در گذشته با آنها کار کردم در این مستند صحبت کنند»، در ادامه از بهمن فرسی، خجسته کیا، عزت‌الله انتظامی، محمد علی کشاورز و داریوش مودبیان نام برد.
علی نصیریان – بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون – با ارائه بیوگرافی‌اش یادآور شد: من متولد ۱۳۱۳ در محله میدان شاهپور در خیابان مهدیخوانی هستم، پدرم راننده کامیون بود و من تک فرزند هستم و پدرم گاهی اوقات حافظ می خواند ولی به آن صورت روحیه هنری نداشت.
وی در پاسخ به این سوال که چگونه به هنر علاقه مند شدید؟ گفت: به این دلیل که در آن محله و در آن زمان رادیو و تلویزیون در همه خانه ها نبود و تازه رادیو آمده بود و بعضی ها داشتند و بیشترین تفریح و سرگرمی مردم نقالی در قهوه خانه ها، تعزیه در ماه محرم و نمایش ها و سیاه بازی ها و معرکه‌گیری‌ها بود و من همراه پدرم به قهوه خانه میرفتم و نقالی گوش می کردم و در ماه محرم تعزیه می دیدم من را خیلی هیجان زده می‌کرد و تحت تاثیر قرار می‌داد و انگیزه من برای ورود به کار نمایش و تئاتر همین نمایش های عامیانه بود.
بازیگر سریال «شهرزاد» با حضور در برنامه «امضاء» شبکه ۳ با اجرای احسان کرمی، در پاسخ به این سوال که آیا به موسیقی هم علاقه‌مند شدید؟ گفت: به موسیقی علاقه داشتم، اتفاقا ته صدایی داشتم و در برخی از نمایش ها و در تیتراژها آواز می خواندم و در دوره ای که به جامعه باربد و هنرستان هنر میرفتم یکی از درس ها موسیقی بود که استاد مهرتاش آن را تدریس می کردند.
نصیریان افزود: زمانی که در دبیرستان کلاس هشت بودم قرار شد نمایشی در مدرسه اجرا بشود و من هم برای کار دعوت شدم و زمانی که این نمایش را بازی کردم فهمیدم که من باید به دنبال این کار بروم و سال ۱۳۲۹ بود که اولین کلاس تئاترم را رفتم.
این بازیگر سینما و تلویزیون گفت: در زمانی که در جامعه باربد حضور داشتم افرادی زیادی با ما هم کلاس بودند جمشید لایق و حاج ترخانی و افراد دیگری حضور داشتند و چیزی که خیلی مهم است این است که جامعه باربد فقط تئاتر نبود و واقعا مکتبی برای تربیت خواننده و بازیگر بود و باعث می شد جوان برود و خود آموزی داشته باشد.
وی افزود: جوان های امروز ما نباید فراموش کنند که مساله کلاس، معلم و دانشکده خیلی خوب است، اما یک مساله در آموزش که خیلی مهم هست خود آموزی است و خود انسان باید انگیزه داشته باشد و به دنبال یاد گرفتن، مطالعه و تحقیق برود.
نصیریان درباره مشکلاتی که در دهه های گذشته در حوزه بازیگری وجود داشت، گفت: یکی از معضلات ما پیدا کردن بازیگر زن برای نمایش ها بود و هیچ زن و دختری حاضر نبود در نمایش ها بازی کند و در بسیاری از نمایش ها مردها زن پوش می شدند و خود رفیعی حالتی زن پوش بود.
زمانی که ژاله علو یکی از ستاره‌های تئاتر بود من سیاهی لشگر بودم
وی درباره حضور ژاله علو در عرصه تئاتر گفت: خانم ژاله علو خیلی جلوتر از من به عرصه تئاتر و نمایش وارد شد و زمانی که خانم علو یکی از ستاره های تئاتر بودند من سیاهی لشگر بودم.
بازیگر سینما و تلویزیون با اشاره به اولین تئاتری که تماشا کرد، گفت: اولین تئاتری که دیدم همین نمایش های عامیانه بود، ولی اولین تئاتری که بر روی صحنه بود و تماشا کردم تئاتر تهران و تئاتر پارس بود و فکر میکنم نمایشی به نام گدایان تهران بود و ستاره های تئاتر آن زمان خانم پرخیده، ژاله علو، آقای بهرام سارنگ بودند.
چرا نصیریان هیچ‌وقت به رادیو نرفت؟
نصیریان در پاسخ به این سوال که بسیاری از افرادی که نام بردید در رادیو هم حضور داشتند ولی چرا شما هیچ وقت جذب رادیو نشدید؟ گفت: دلیلش این بود که تمام عشق و علاقه من به بازیگری بود و دوست داشتم اکت داشته باشم و مقابل مردم باشم و با انسانها رابطه برقرار کنم گرچه خیلی آدم اجتماعی نبودم چون تک فرزند و تنها بودم، ولی دوست داشتم با مردم ارتباط زنده داشته باشم.
وی در پاسخ به این سوال که چرا وقتی به دهه ۳۰ میرسیم هنور نمیدانیم که آقای نصیریان آیا راهشان به بازیگری، کارگردانی و یا حتی به نمایشنامه نویسی ختم می شود؟ گفت: تمام این موارد ضرورت های کاری ما بود و در خود فرنگ (کشورهای دیگر) اصطلاحی بعنوان«مدیریت صحنه» داشتند که گروه تئاتر را اداره می کردند و در قرن ۱۹ تازه گارگردانی در تئاتر مطرح شد.
نصیریان گفت: از همین مدیریت صحنه کارگردانی را یاد گرفتم و بعد از آن مبانی و اصولی که به صورت جدی در درس‌ها مطرح می‌شد را یاد گرفتم و وارد کارگردانی شدم که جزو نیازهای آن دوره بود ولی علاقه شخصی من بازیگری بود و به همین دلیل اگر متنی هم می نوشتم، خودم هم بازی می‌کردم.
وی افزود: در دوره ای که ما کار می‌کردیم چون اساسا هیچ نوع درآمد و منفعت مادی برای ما نداشت بنابراین فردی که در این عرصه می ماند کسی بود که عشق و علاقه داشت و این عشق او را وادار می‌کرد که در این حوزه بماند وگرنه فایده و سود مالی نداشت در صورتی که امروز اینگونه نیست و شما می‌بینید اولین چیزی که برای افراد در این عرصه مطرح است مسائل مادی است، لذا آن عشق کم رنگ تر شده است.
بازیگر سینما و تلویزیون گفت: بعد از جامعه باربد به تئاتر سعدی رفتم و آنجا پنج ماه بودم که به ۲۸ مرداد رسیدیم که تئاتر را آتش زدند و به هنرستان هنرپیشگی رفتم که دوره سه‌ساله داشت و تنها مدرسه آموزش نمایش و تئاتر بود و مدرک دیپلم هم می‌داد، اساتید مانند استاد نامدار، استاد حجازی، استاد آل آقا، استاد جتنی عطایی در این مدرسه بودند.
علی نصیریان گفت: در سال ۱۳۳۶ بعد از اینکه فارغ‌التحصیل شدم به اداره هنرهای دراماتیک رفتم که دکتر فروغ رییس ما بود و در نمایشنامه پدر استرینبرگ بازی کردم که دکتر فروغ کارگردان بود و من در این اداره هنرهای دراماتیک استخدام شدم، که برای من هم خیر بود و هم شر، از این نظر این خوب بود که نمی گذاشت من قاطی فیلم فارسی بشوم و البته خود من علاقه‌ای به فیلم فارسی نداشتم و به تیپ کاری من نمی‌خورد و در سال ۱۳۴۸ و ۱۳۴۹ بود که با فیلم گاو بازیگری در فیلم را شروع شد.
برای بازی در فیلم گاو نه قرارداد بستم و نه پول گرفتم
بازیگر فیلم سینمایی گاو با اشاره به دلیل حضورش در این فیلم گفت: قبلا «گاو» را با همین گروه در تلویزیون بازی کرده بودیم که البته خلاصه تر از فیلم گاو بود و آقای والی با نویسنده این کار آقای ساعدی متنی خلاصه درست کردند که خیلی خوب بود.
وی افزود: بعد از اینکه آقای مهرجویی از آمریکا به ایران آمد بعد از ساخت الماس ۳۳ تصمیم گرفت با آقای ساعدی این متن را تبدیل به فیلم کند و این سناریو را نوشتند و همان بازیگران فیلم را بازی کردند و اصلا قراردادی امضا نکردیم و پولی هم نگرفتیم و همه بازیگران به خاطر علاقه ای که داشتند بازی کردند چون مهرجویی امکاناتی نداشت و تمام امکانات از فرهنگ و هنر گرفت.
نصیریان با اشاره به موقعیت لوکیشن فیلم سینمایی «گاو»، گفت: بعد از قزوین به سمت آقا بابا دهی در بیابان به نام بویینک بود که هنوزم هست و جای بد آب و هوایی بود و فیلم در آنجا ضبط شد.
وی درخصوص اولین تئاتری که در آن حضور داشت، گفت: اولین تئاتری که بازی کردم تئاتر «قائم مقام فراهانی» بود و جایی که محمد شاه در حرم امام رضا (ع) قسم می خورد که جان قائم مقام را نمی ریزد من در گوشه ای از صحنه سیاهی لشگری بودن که یک گل لاله و شمع دستم بود و ایستاده بودم که اولین نقش من در تئاتر بود و خیلی هم این نقش را دوست داشتم و خیلی برای من افتخار بود که در تئاتر بودم و سال بعد بهم نقشی در تئاتر «شاه زاده توراندخت» دادند که دیالوگ داشت و قرار ما این بود و همیشه در سنگلج نمایشنامه های ایرانی کار کنیم.
اولین دستمزدم ۲۵ هزار تومان بود
بازیگر هزاردستان گفت: بعد از فیلم گاو فیلم‌های دیگری را بازی کردم و در تئاتر سنگلج کارهای تئاتر را ادامه دادم و در کنار نمایش و تئاتر در فیلم ها بازی می کردم و در فیلم «هالو» داریوش مهرجویی جمله ای دارم که مرتبط با اسم برنامه شما هم هست که میگم «امضا مسئولیت داره».
وی افزود: قبل از انقلاب ۶ الی ۷ فیلم بازی کردم که شامل گاو، هالو، دایره مینا، ستارخان، سرایدار، مهرگیاه و پستچی بود، البته پستچی اقتباس مهرجویی از گئورگبوشنر آلمانی بود و ۱۰۰ سال قبل از برشت نوشته شده بود که البته اون فرد سرباز بود، ولی برای اینکه اینجا توهینی به ارتش نشود و جلوی کار را نگیرند سرباز تبدیل به پستچی شد.
نصیریان درخصوص بدی های حضورش در اداره هنرهای دراماتیک، گفت: ضرر حضورم در اداره هنرهای دراماتیک این بود که انگ دولتی بودن به من زده شد و فکر میکردند که این دولت انگار طلا سر ما میریزد و واقعا خبری بود و چون کسی تئاتر مارا نمیخرید و متقاضی کمی برای تماشا داشت مجبور بودم در اداره هنرهای دراماتیک کار کنم و اولین دست مزدی که من گرفتم ۲۵ هزار تومان بود البته کم نبود ولی به نسبت دستمزد ۳۰۰ هزار تومانی که آقای فردین میگرفت واقعا کم بود.
وی با اشاره به ازدواج و تشکیل خانواده گفت: سال ۱۳۳۸ ازدواج کردم و خیلی زود ازدواج کردم و سه پسر دارم که با کمال تاسف ایران نیستند، چراکه من خیلی اعتقاد به خارج از ایران رفتن ندارم، ولی پسران من خودشان خواستند از ایران بروند که دو تا فرزندانم قبل از انقلاب و فرزند دیگرم که ۱۳ سالش بود در زمان موشک باران مجبور شدم به آمریکا بفرستم چون احتمال میدادم که جنگ گسترش پیدا کند و تگران سرنوشتش بودم و البته خیلی از این کار دلم سوخت.
پشتوانه هزاران سال فرهنگ، هنر و شعر ایران را دست کم گرفته‌ایم
بازیگر سینما و تلویزیون گفت: دو فرزند اولم که مدرسه البرز درس می‌خواندند خودشان خواستند که از ایران بروند دلیلشان هم این بود که می گفتند، صبح تا غروب می‌بینیم که چگونه نظامی ها در پلی تکنیک دانشجویان را کتک می‌زنند و نمی‌خواهیم اینجا بمانیم و به این روز بیافتیم، در نتیجه پسر بزرگم سال ۱۳۵۵ و پسر دومم هم سال ۱۳۵۶ رفت.
وی در پاسخ به این سوال که آیا اصراری داشتند که شما هم به آمریکا بروید؟ گفت: نه، ما چون دلمان برایشان تنگ می شد با زحمت ویزا می گیریم و به دیدنشان می رویم، من برای کارهای علمی رفتن را مجاز می‌دانم، اما جوان‌ها تصور عجیبی در مورد خارج رفتن نداشته باشند و فکر نکنند که بهشت برین در جای دیگری است و وحتی اگر هم می روند باید برگردند و به کشورش کمک کنند.
نصیریان ادامه داد: به افرادی که در کارهای فرهنگی و هنری هستند اصلا توصیه نمی‌کنم که به خارج از ایران بروند، چراکه فرهنگ و هنر ریشه در جامعه ای دارد که فرد از آن جامعه، وطن و فرهنگ است و متاسفانه پشتوانه هزاران سال فرهنگ و هنر و شعر و ادب این کشور را دست کم گرفته ایم و حتی اقتباسی از این منبع عظیم نداریم.
وی با اشاره به فعالیت‌هایش در زمان پس از انقلاب اسلاکمی ایران، گفت: بعد از انقلاب تئاتر تعطیل شد و همه ما بازنشسته شدیم و در نتیجه به سمت تلویزیون، سریال و سینما روی آوردیم و اولین کاری که انجام دادم با آقای کاوش با نام فصل خون بود که سال ۱۳۵۸ ساخته شد، البته در این زمان هنوز هزار دستان شروع نشده بود چون قبل از انقلاب کارهایی برای ساخت هزار دستان انجام شد، اما هنوز به صورت جدی آغاز نشده بود.
قاضی شارح در طول تاریخ ایران نیست
نصیریان ادامه داد: بعد از فیلم «فصل خون» به «سربداران» پیوستم که آقای نجفی آن نقش را به من پیشنهاد کردند و تلویزیون کارهای جدی‌اش را با همین سریال «سربداران» و «هزار دستان» آغاز کرد و حتی گروه گریمی که در تلویزیون حضور داشت با این سریال‌ها ایجاد شد.
وی درباره سریال «سربداران» گفت: این سریال و نقش قاضی شارح که من بازی می‌کردم اگر بخواهیم از نظر تاریخی به آن نگاه کنیم می بینیم چنین شخصیتی در تاریخ سربداران نیست؛ مثلا شیخ خلیفه و شیخ حسن جولی وجود دارد ولی قاضی شارح در طول تاریخ ایران نیست و من با این نگاه این نقش را بازی کردم که یک آدمی که هم واعظ و روحانی بود و اصلا جنگ روحانی با روحانی بود و دو نوع فکر وجود داشت.
بازیگر سریال «سربداران» گفت: شیوه بازی در نقش قاضی شارح را از وعاظ الهام گرفته بودم و خیلی به منبرهای آقای فلسفی علاقه داشتم و هیچ وقت منبرهای ایشان را رها نمی‌کردم و بیان و صحبت‌های ایشان برام جذاب بود، در نتیجه علاقه‌مند شدم و احساس کردم که باید از حالت معمولی و نرمال دربیام و یک شکل، شیوه و سبک متفاوت با بقیه بازی‌هایی که دیده می‌شود داشته باشم.
نصیریان گفت: خیلی‌ها انتقاد میکردند که چرا اینقدر غلوآمیز نقش قاضی شارح را بازی میکنم ولی خودم احساس میکنم که این ضرورت داشت، چراکه این آدم متفاوتی بود و با افراد دیگر فرق داشت و هم جاه‌طلب بود و از دید خودش اعمالش وطن پرستانه بود و می خواست ملتش را نجات بدهد.
خاطره‌ای از «بوی پیراهن یوسف»
وی درباره بازی در فیلم «بوی پیراهن یوسف» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا گفت: در صحنه‌ای که بر روی سنگ قبر فرزندم در فیلم «بوی پیراهن یوسف» دست زدم آنقدر این ضربه را محکم زدم که دستم درد شدیدی گرفت و بعدا پشیمان شدم که این کار را کردم، ولی چون آنقدر دل سپردم در نقش که رها شدم و در نقش فرو رفتم.
بازیگر سریال میوه ممنوعه در پاسخ به این سوال که آیا حوصله کارگردانی دارید؟ گفت: من اصلا کارگردانی برای سینما و تلویزیون انجام نمی‌دادم و تنها در تئاتر کارگردانی کردم و سن من ایجاب نمی کند که الان در این عرصه باشم ولی اگر کاری از من بربیاد برای بازیگری انجام می‌دهم، ولی متاسفانه قصه خوبی به دستم نمیرسه و همه داستان‌ها و قصه‌ها تکراری است.
نصیریان درباره نگاه حرفه‌ای‌اش در عرصه بازیگری سینما و تلویزیون گفت: هر حرفه‌ای قواعدی دارد و این قواعدها را در مدارس هنر به دانشجو یاد نمی‌دهند، مانند رفتار درست در گروه و اخلاق آموزش داده نمی‌شود، ما نمی‌توانیم غرب و دیگر کشورها را ملاک قرار بدهیم ممکن است ارتباط باشد و چیزهایی را بشنویم ولی هر جامعه‌ای شکل خاص خود را دارد.
وی افزود: در جامعه ما این حرفه خوشنام نبوده و لذا باید رعایت کنیم و امروز جوان‌های ما باید رعایت کنند و برای احترام به این حرفه مسئله اخلاق، روابط انسانی و جدی گرفتن کار مهم است و مثلا نمی‌شود افراد در حال و هوای دیگری باشند و چند ثانیه بعد جلوی دوربین بروند و نقش دراماتیک را بازی کند چون بازیگری شعبده بازی نیست و باید نیم ساعت قبل فقط در فکر کار و در فکر آن نقش و اکت‌ها باشد.
برای بازی در شکارچی شنبه تحقیق کردم/ زیر دستمزدم کار کردم
نصیریان درخصوص بازی در فیلم شکارچی شنبه به کارگردانی شیخ طادی گفت: نقشی که در فیلم شکارچی شنبه بازی کردم را خیلی دوست دارم، هم نقش و هم ساختار کار خیلی خوبه و یک کلمه در این فیلم دروغ و شعار نبود، کاملا مستندات و تاریخ بود و حتی کلماتی که بیان می‌شد از صحبت های دولتمردان امروز اسرائیل استفاده شده بود و اغراقی نبود.
وی افزود: برای بازی در این فیلم زیر دستمزدم کار کردم چون این نقش را دوست داشتم و کاراکتر خیلی خوب بود و حرف فیلم درست بود چون من تحقیق کردم و دیدم تمام جزئیات فیلمنامه تحقیق شده و درست است.