این مقاله را به اشتراک بگذارید
‘
نگاهی به سه دفتر شعر از احمد رضا احمدی
«زنی در کنار ویترین ها»، «روبان قرمز» و «خواب و خواب و خواب و خوابی نیست»
احمد رضا احمدی بی نیاز از معرفی ست، بیش از پنج دهه حضور متداوم در سطح بالایی از ساحت شعر نو معاصر از او چهره‌ای فراموش ناشدنی و تاثیر گذار ساخته است. از آغاز دهه چهل تا امروز مخاطبان بسیار داشته است، با سبکی که باعث شد زمانی از او به عنوان الیوت شعر ایران یاد کنند. احمدی زبان خاص خود را در شعر نو دارد، همراه با گرایش‌هایی نوآورانه (در زمان خود) مبتنی بر سادگی زبان و استفاده از کلماتی آشنا در زندگی روزمره برای بیان مفاهیمی که از عمق در خور اعتنایی برخوردارند.
فعالیت احمدی تنها به شعر محدود نبوده، او متولد کرمان است به سال ۱۳۱۹ همنسل و همنشین هنرمندانی که در شکل گیری موج نوی سینمای ایران نقش پررنگی داشتند. در میانه دهه چهل او نیر همانند پاره‌ای هنرمندان و اهل ادبیات سودای پرداختن به سینما در سر داشت. اما نهایتا پس از تجربه همکاری در چند فیلم موج نویی (به عنوان بازیگر و دستیار کارگردان) ترجیح داد به همان شعر بپردازد.
احمدی در زمینه ادبیات کودک نیز آثار ارزنده ای منتشر کرده است. او کارمند کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود و در مقطعی که به عنوان مدیر تولید بخش موسیقی کانون فعالیت می کرد زمینه ساز انجام فعالیت های هنری ارزشمندی شد. صدای گرم او باعث شده علاوه بر دکلمه اشعار خود برای دکلمه اشعار برخی دیگر از شاعران از صدای او استفاده شود که مشهورترین‌های آنها دکلمه اشعار سهراب سپهری بوده. در سالهای اخیر او علاوه بر نوشتن آثاری به نثر و همچنین انتشار آثار ترکیبی از عکس و شعر و نثر؛ رمان نیز نوشته است.
با همه این احوال اگرچه در طول سالهای دور و نزدیک احمدی فعالیت های هنری گوناگونی داشته است اما در میان آنها پرنگ تر و جدی‌تر از همه سرودن شعر بوده است. سه کتابی که در این مختصر قصد پرداختن به آنها را داریم دربرگیرنده آخرین آثار احمد رضا احمدی در این حوزه است.
انتشار سه مجموعه شعر «زنی در کنار ویترین ها»، «روبان قرمز» و «خواب و خواب و خواب و خوابی نیست» در مدت زمانی کوتاه ، یعنی حد فاصل زمستان ۱۳۹۳ بهار ۱۳۹۴ نشان دهنده فعالیت جدی و پیگیر بودن احمد رضا احمدی در این ایام است. ایامی که از قضا بسیار با بیماری و بیمارستان دست به گریبان بوده است.
متاسفانه غیر از تاریخ انتشار کتاب‌ها که در شناسنامه آنها مندرج است، در انتهای هیچ یک از اشعار تاریخ سرودن آنها دیده نمی شود. اما با توجه به ترتیب انتشار آثار احمدی به نظر می رسد در فاصله سالهای ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۳ سروده شده باشند.
این سه کتاب را نشر چشمه برخلاف سنت معمول خود خارج از مجموعه جهان تازه شعر که دربرگیرنده اثار شاعران معاصر ایرانی است، در قالب یونیفرمی مشابه هم و شکیل منتشر کرده است. روی جلد هر سه کتاب مزین شده به نقاشی هایی زیبا از آیدین آغداشلو که علاوه بر زیبایی هر سه در یک سبک قرار می گیرند؛ چنانکه گویی سه گانه ای باشند از سروده های شاعر در این روزهای پیری و بیماری.
البته کتاب «خواب و خواب و خواب و خوابی نیست» را احمدی به پاس دوستی ۵۵ ساله اش با آغداشلو به او تقدیم کرده و کتاب زنی در کنار ویترین ها نیز هدیه شده به قاسم صنعوی است.
اما علاوه بر این کد های ظاهری و برون متنی و همچنین پاره ای مشابهت های درون متنی که بدان اشاره خواهد شد. آنچه این سه مجموعه شعر را به یکدیگر مرتبط و چه بسا در قالب سه گانه ای می گنجاند این است که خود احمد رضا احمدی پیشتر در گفتگویی خبری با ایسنا، به انتشار آخرین سروده های خود در قالب کتابی ۷۰۰ صفحه ای از سوی نشر چشمه با عنوان «خواب و خواب و خواب و خوابی نیست» اشاره کرده بود که ظاهرا سپس به این نتیجه رسیده اند این اشعار را به جای انتشار کتابی حجیم، در قالب سه کتاب «روبان قرمز» با ۱۱۰ قطعه شعر و «خواب و خواب و خواب خوابی نیست» با ۱۱۸ قطعه شعر و «زنی در کنار ویترین‌ها» با ۱۰۳ قطعه شعر منتشر کنند.
اما علاوه بر آنچه گفته شد نشانه هایی درون متنی را نیز در این باره می توان مورد توجه قرار داد، شاخص‌هایی که این ۳۲۱ شعر کوتاه سپید را که در این سه دفتر منتشرشده، به یکدیگر نزدیک می سازد. این اشعار از ویژگی های زبانی و شعری آثار متاخر احمدی برخوردارند. احمدی شاعری ست صاحب سبک که با زمانه پیش آمده اما شعر او اگر تغییر یافته و به روز شده به شکلی تدریجی در درون خود بوده است.
شعر احمدی هنوز آن خصیصه مهم سادگی ظاهری و عمق درونی را که از روزگار جوانی در اشعارش وجود داشته حفظ کرده است، پویایی زبان اشعارش نیز سالهاست که به ثبات و پختگی رسیده است. بنابراین مخاطبانی از طیف های مختلف می توانند با آثار او ارتباط برقرار کرده و هریک به فراخور حال خود از آن بهره‌مند شوند.
به هر روی این سه مجموعه دستاورد شعری احمد رضا احمدی در ایامی‌ست سخت که درد بیماری و پیری باعث تلخی محسوس نگاه او شده است. گذر زمان، فراموشی، پایان، بیماری از جمله مفاهیمی است که با حال و هوای این کتاب عجین شده است.
در این اشعار شور و عطش جوانی جای خود را به پختگی و غنای پیری داده است و جالب اینکه با همه‌ی اندوهی که در تارو پود این اشعار می توان دید و با وجود تاکید شاعر بر مرگ به عنوان گریزناپذیرترین حقیقت زندگی، روحی از امید در این اشعار می توان یافت که به عشق عطراگین شده اند حتی در این فرصت نه چندان طولانی باقی مانده.
نقل از الف کتاب
خواب و خواب و خواب و خوابی نیست
ناشر : نشر چشمه، چاپ اول زمستان ۱۳۹۴
۲۵۱ صفحه، ۱۵۰۰۰ تومان
روبان قرمز
ناشر : نشر چشمه، چاپ اول بهار ۱۳۹۴
۲۳۰ صفحه ، ۱۶۰۰۰ تومان
زنی در کنار ویترین ها
ناشر : نشر چشمه، چاپ اول بهار ۱۳۹۴
۲۲۳ صفحه، ۱۵۰۰۰ تومان
‘