این مقاله را به اشتراک بگذارید
مزایده مرگ
«انتخابِ» درست اثری برای ترجمه، امروز در حوزه ادبیات دست‌کم حلقه مفقوده‌ای است که در سال‌های اخیر موضوع بحث‌ها و نشست‌هایی نیز بوده است. در این میان اما هستند مترجمانی چون مرتضی کلانتریان که از قدیم تاکنون دست به انتخاب آثاری ماندنی زده‌اند و ترجمه‌هایی خواندنی به ادبیات ما عرضه داشتند. «دیدار به قیامت» نوشته پی‌یر لومتر، از مهم‌ترین رمان‌های مربوط به جنگ بزرگ است که اخیرا با ترجمه کلانتریان به چاپ رسیده است. این مترجم چند سال پیش درباره ترجمه و انتخاب‌هایش گفته بود: «از وقتی شروع به ترجمه کردم تا همین امروز، در انتخاب کتاب‌ها چند پارامتر برایم مهم بوده و هست. انسانی‌بودن و برای انسان ارزش قائل‌بودن، دوتا از مهم‌ترین این پارامترها است». براستی که «دیدار به قیامت» یکی از انسانی‌ترین آثاری است که بعد از جنگ‌های ١٩١٨-١٩١۴ نوشته شده است. «جنگ برای تجارت بسیار سودآور است، حتا پس از پایان آن» این جمله کلیدی رمان باشکوه دیدار به قیامت است که در سال ٢٠١٣، جایزه ادبی معتبر گنکور را برای نویسنده‌اش به ارمغان آورد. رمان روایت روزگار دو سرباز جنگ است که از بزرگ‌ترین کشتار قرن بیستم در جنگ اول، جان سالم به‌در برده‌اند. ماجرا اما از آنجا آغاز شد که دولت تصمیم گرفته بود کار از گور درآوردن پیکرهای سربازان کشته‌شده در جنگ را که نزدیکی‌های جبهه به خاک سپرده شده بود، به شرکت‌های خصوصی واگذار کند. «طرح دولت این بود که همه مرده‌ها را در گورستان‌های نظامی وسیعی جمع کند. در تصویب‌نامه هیئت وزیران قید شده بود: تشکیل بزرگ‌ترین گورستان‌های ممکن با برچیدن کوچک‌ترین گورستان‌ها. چون جسدهای سربازان همه جا پخش و پلا بود». این اقدام بزرگ اخلاقی و میهنیِ جمع‌کردن مرده‌ها در گورستان‌های بزرگ زمینه‌ساز کسب‌وکاری پرسود و زنجیره‌ای از عملیات سودآور شد: صدهاهزار تابوت باید ساخته شود، زیرا نعش‌های بیش‌تر سربازها بدون تابوت، زیر لایه نازکی از خاک پنهان است و در مواردی فقط در پالتو سربازی سرباز پیچیده شده است. صدها هزار نبش قبر با ضربه بیل، همان اندازه کامیون برای نقل‌و‌انتقال پیکرهای در تابوت گذاشته شده و حمل آنها به ایستگاه‌های راه‌آهن، صدهاهزار قبر کنده‌شده در مقصد. حالا اگر پرادل، ستوان پرادلِ از خودراضی که در جنگ تنها در سه سال به درجه ستوانی رسیده بود و زنده مانده بود، قسمتی از مزایده را می‌بُرد، برای هر جسد چهار سانتیم به او می‌رسید. معامله قرن: جنگ برای تجارت خیلی سودآور است، حتا پس از پایان آن.