این مقاله را به اشتراک بگذارید
انتشار کتاب زندگی و آثار بهرام بیضایی
یادی از «غریبه بزرگ»
علی مطلب‌زاده
برای گفتن از بهرام بیضایی، آثار و سینمایش بهانه‌ای لازم نیست، اما در این چندسالی که او خارج از ایران به‌سر می‌برد، هر بهانه‌ای، هرچند کوچک، برای صحبت از او فرصت مغتنمی است. با همین مقدمه کوتاه می‌توان به سراغ کتاب «غریبه بزرگ» رفت که نشر ثالث به‌تازگی درباره زندگی و آثار بهرام بیضایی منتشر کرده است. «غریبه بزرگ» نوشته محمد عبدی با مقدمه کوتاهی درباره سینمای بهرام بیضایی، شخصیت‌های فیلم‌هایش و این توضیح که این شخصیت‌ها برگرفته از شخصیت این فیلمساز است شروع می‌شود و در ادامه در بخش‌های مجزای زندگینامه، گزین‌گویه‌ها، تحلیل، مقالات برگزیده، فیلم‌شناسی، مقاله‌شناسی و کتاب‌شناسی، تصویر ارایه شده از این فیلمساز در مقدمه، کتاب را کامل می‌کند؛ «او کسی است که دیکته نمی‌نویسد، گیریم تمام ساعت در مدرسه کتک بخورد یا سال‌های سال بیکار بماند و فیلم نسازد. او هیچگاه حاضر نیست به خاطر بقا یا غم نان چیزی را بپذیرد که دوست ندارد. به یک معنی او آدمی به‌شدت اصولگراست که حاضر نیست به هیچ بهایی از اصولش صرف‌نظر کند.» شناخت بیشتر بیضایی و توضیح درباره شخصیت او و هر چه در شکل‌گیری آن نقش داشته با اشاره به بخش‌هایی از زندگی او در زندگینامه‌اش که به شیوه رایج و رسمی سالشمار‌ها نوشته نشده کامل‌تر می‌شود، خصوصا وقتی در بخش دوم این کتاب با عنوان گزین‌گویه‌ها که برگرفته از گفت‌وگوهای مختلفی است که محمد عبدی در طول این سال‌ها با بیضایی داشته با این نقل قول از بیضایی مواجه می‌شویم که «من همیشه از خودم گریخته‌ام و هرگز نخواسته‌ام چیزی از من در نوشته‌ها و فیلم‌هایم دیده شود… در هیچ فیلم یا نوشته من نمی‌توانید مرا پیدا کنید، با این حال با وجود کوشش من، این فیلم‌ها و نوشته‌ها از حدیث نفس خالی نیست. شاید هر یک بازتابی از آن است و گوشه‌ای از آن.» شاید بر مبنای همین گفته‌های بیضایی باشد که نگارنده کتاب ترجیح داده دو بخش دیگر کتابش را به‌ترتیب به تحلیل آثار او و ارایه مقالات برگزیده در مورد بیضایی اختصاص دهد و در نهایت بدون توضیحاتی اضافی به فیلم‌شناسی این کارگردان بپردازد. دوازده فیلم «عمو سبیلو»، «رگبار»، «سفر»، «غریبه‌ومه»، «کلاغ»، «چریکه تارا»، «مرگ یزدگرد»، «باشو، غریبه کوچک»، «شاید وقتی دیگر»، «مسافران»، «گفت‌وگو با باد» و «سگ‌کشی» که در تمام آنها بیضایی جز کارگردانی، نویسندگی فیلمنامه را نیز خودش بر عهده داشته و علاوه بر این دو، در «مسافران» و «سگ‌کشی» کار تدوین فیلمش را هم انجام داده است. در بخش مقاله‌شناسی فهرست ٣٨٢تایی مطالب منتشرشده در مورد بهرام بیضایی که مقالات، گفت‌وگو‌ها، نقد فیلم‌ها، کتاب‌ها، فیلمنامه‌ها و یادداشت‌های عوامل فیلم‌های او را شامل می‌شود منتشر شده است. بخش پایانی این کتاب نیز معرفی فهرست‌واری است از ۵۵ اثر مکتوب بیضایی و ١١ کتاب در مورد این فیلمساز که بخش عمده‌ای از آنها توسط زاون قوکاسیان گردآوری شده است.
اعتماد