این مقاله را به اشتراک بگذارید
نسل سوم داستان‌نویسی ایران
«خانه سوم داستان» با انتخاب و بازخوانی حسین آتشپرور شامل داستان‌های برگزیده‌ای است از نسل سوم داستان‌نویسان ایرانی همراه با بررسی شکل و ساخت این داستان‌ها. «خانه سوم داستان» از دو بخش عمده تشکیل شده: «کتاب اول، در رفتار فردیت‌ها» که به داستان‌های سال‌های ١٣۵٧ تا ١٣٧٧ مربوط است؛ و «کتاب دوم، نزدیکی داستان به شعر» که برگزیده‌ای است از داستان‌های سال‌های ١٣۵٧ تا ١٣٧٧. آن‌طور که آتشپرور در بخشی از توضیحات ابتدای کتاب نوشته، کنار هم قرارگرفتن این داستان‌ها، این امکان را به دست می‌دهد که «تفاوت‌ها و تشابه‌ها» بهتر دیده شوند و مقایسه‌ای میان آنها صورت گیرد تا در آخر درکی از موقعیت‌ها محقق شود. او درباره شیوه انتخاب داستان‌های حاضر در این کتاب نوشته: «… انتخاب این داستان‌ها از جانب من، کار یک روز و دو روز نبوده است، حاصل مطالعه، یادداشت‌ها، بازنگری، بحث‌‌ها و ارائه آنها به شکل درسی برای چند داستان‌نویس و خواننده داستان؛ با نظرهای مشورتی و اصلاحی بوده است». آتشپرور در این مجموعه، کوشیده تا مهم‌ترین شاخصه‌های ساختاری هر داستان را در نظر بگیرد و علاوه بر این، آن‌طور که خودش نوشته، «به چشم یک مجموعه عالی ترکیبی» به هر داستان نگاه کرده است. مجموعه‌ای که از چند واحد داستانی مثل زمان، بستر، شخصیت، زبان و… شکل گرفته است: «در بازخوانی داستان‌ها، در درون هریک از این واحدها-بسته به اهمیت‌شان- در آن داستان دست به تجزیه زدم و در تمام مراحل برای رسیدن به نوآوری به اصل تجزیه وفادار ماندم و از همین زاویه به هر داستان نزدیک شدم؛ تجزیه زمان، شخصیت، مکان، فضا و… محور اصلی را بر زمان نهادم زیرا که هر شیء و رفتار آن در زمان معنا می‌یابد. زمان یک داستان می‌تواند تقویمی-بیرونی-خطی (زمان اول) یا درونی-ذهنی (زمان دوم) یا ترکیبی از هر دو باشد». کتاب دومین محورش را براساس بستر داستان در نظر گرفته است: «به آن مکان یا جاهایی که به‌طور کل چه در واقعیت (زمان١) و چه در فراواقعیت (زمان٢) شخصیت یا شخصیت‌ها در آن رفتار و گفتار دارند، بستر، زمینه، نما و مکان گفتم. این بستر می‌تواند باز، عمومی و نامحدود در برابر بسته، خصوصی و محدود باشد. از حرکت شخصیت‌ها در زمان بر بستر داستان، ساخت آن مشخص می‌شود. این ساخت می‌تواند ساده (خطی) و یا پیچیده (حلقوی) باشد…». بازه زمانی داستان‌هایی که در این کتاب مورد توجه بوده‌اند، از انتشار «کتاب جمعه» در سال ١٣۵٨ آغاز و تا سال ١٣٧۴ پیش می‌آید اگرچه این محدوده بعد بین سال‌های ١٣۵٧ تا ١٣٧٧ معین می‌شود. داستان‌هایی که در این مجموعه انتخاب و بازخوانی شده‌اند عبارتند از: «دو رهگذر» محمدرضا صفدری، «حفره» قاضی ربیحاوی، «کنیزو» منیرو روانی‌پور، «وضعیت» محمد شریفی، «اندوه» حسین آتشپرور، «سایه‌ای از سایه‌های غار» شهریار مندنی‌پور، «برهنگی و باد» ابوتراب خسروی، «دل گمشده» محمد کشاورز، «اتاق پرغبار» اصغر عبداللهی، «از میان شیشه، از میان مه» علی خدایی، «آنایرمان و دشنه و کلمات در بازوی من» بیژن نجدی، «پدر-پسر» ناصر زراعتی، «شکار شبانه» صمد طاهری و «گردش‌های عصر» رضا فرخفال.