این مقاله را به اشتراک بگذارید
‘
نقد فیلم «برداشت دوم از قضیه‌ی اول» ساخته پویان باقرزاده
فقط عشق کافی نیست
نیره رحمانی
در این که پویان باقرزاده و دیگر اعضای گروه «برداشت دوم از قضیه‌ی اول» با صداقت و صمیمیت تمام توان خود را برای ساخت این فیلم بکار برده اند نمی توان شک داشت. چند جوان عاشق سینما و هنر که یک گروه نمایشی هم ترتیب داده اند با روی هم گذاشتن سرمایه و کمک گرفتن از این و آن و با دستمایه قرار دادن عشق خود به این کار فیلمی ساخته اند که شده «برداشت دوم از قضیه‌ی اول». در چنین شرایطی آدم از دلش نمی آید چیزی بنویسد که این جوانان عاشق مبادا دلسرد و سرخورده شوند؛ اما نگفتن واقعیت به آنها می تواند بیش از این سرخوردگی برای آنها مهلک باشد!
فیلم چند مشکل اساسی دارد اول اینکه با وجود قرار گرفتن آن در گروه هنرو تجربه و اینکه می دانی قرار است با فیلمی ظاهرا متفاوت طرف شوی و باید آستانه تحمل خود را بالا ببری اما بازهم از همان نیم ساعت اول به بعد خسته می شوی و با جان کندن باید آن را تا آخر تما شا کنی.
فیلم یک پلان سکانس شصت دقیقه ای دارد. کاری طاقت فرسا و دشوار اما این تجربه دشوار به جای آنکه تحسین مخاطب را برنگیزد او را با این سوال روبه رو می سازد که اصلا دلیل این پلان سکانس بودن چیست؟ مثلا اگر پلان سکانس نبود فیلم چه چیزی کم داشت و حالا با این پلان سکانس شصت دقیقه ای که به کند شدن بیشتر فیلم انجامیده چه چیزی بدان افزوده شده؟
فیلمساز جوان فیلم باید بداند هرتجربه ای صرف دشوار بودن ارزشی به اثر هنری نمی دهد. به خصوص وقتی فیلمنامه مایه یک فیلم بلند را ندارد و محبوس در یک محیط بسته با چهار بازیگرکه مدام در دست و پای هم می پیچند و حرفهای تکراری می زنند به کسل کننده تر شدن فیلم خود می افزایی.
این مشکل به نوعی دیگر در بازی هنرپیشگان هم دیده می شود. بازیگرانی که خواسته اند نقش را آنقدر جدی گرفته و در قالب آن فرو بروند که حاصل کارشان به تصنع گرفتار آمده است.
پویان باقر زاده هنوز بسیار جوان است، از فیلمی که ساخته پیداست اهل پشتکار است و همین پشتکار می تواند ضامن موفقیت او باشد، امیدوارم سالهای بعد فیلمهای بهتری از او ببینم همین که فیلمش تا این مرحله هم رسیده خود موفقیتی است که حکایت از برجستگی کار او در قیاس با دیگر فیلمسازان داشته است. اما این ها نباید باعث شود ضعف های کار خودش را ندیده و به موفقیت های کوچک دلخوش کند.
ساخت فیلم در قالب پلان سکانس این روزها کار تازه ای نیست، استفاده از این ایده نیز که یک شوخی می تواند کل زندگی طرف را دگر گون کند هم چندان تازگی ندارد. به خصوص اینکه این تصادف که در اینجا به خاطر عجله اتفاق افتاده بود در هر حالتی می توانست رخ بدهد. فیلمنامه اثری که در فضایی بسته و بابازیگران محدود ساخته می شود باید آنقدر پر از ریزه کاری باشد که هر لحظه جهت فیلم را عوض کند و تا اگرمخاطب خسته شد او را در گیر نکته تازه ای کند که فیلم تا دقیقه آخر روی پا بماند. متاسفانه فیلم از عهده این مهم برنمی آمد.
شاید باقرزاده به نیت ارزان شدن فیلمش به اجبار این راه ها را رفته است اگر این طور باشد امیدوارم در آینده با سرمایه بیشتر و مناسبتری فیلمش را بسازد سینما درست یا غلط هنری ست که یک طرف مهم آن سرمایه است.
****
برداشت دوم از قضیه اول (پویان باقرزاده)
کدام قضیه؟
مهرزاد دانش
دیدن فیلم‌هایی از قبیل برداشت دوم از قضیه اول، ارزش آثار شاخص اصغر فرهادی (جدایی نادر از سیمین و درباره الی…) را بیشتر نمایان می‌سازد؛ از این جهت که در ترسیم یک بحران فزاینده از دل آرامشی زیر خاکستر، چقدر بین جنس اصیل و جنس جعلی‌اش تفاوت وجود دارد. فیلم باقرزاده مصداقی از یک جنس نامرغوب در این زمینه است. این که چهار جوان در پی یک شوخی یک دفعه شروع کنند به مطرح کردن رازهای مگو و همدیگر را چنان در طول دعوا بشویند که دیگر نای بلند شدن نداشته باشند، باید به هر حال معطوف باشد به مقدمه چینی‌ها و روند سببیتی درست و فکرشده‌ای که فیلم فاقد آن است. آن چه در فیلم مشهود است، مجموعه‌ای جیغ و فریاد است که بی‌خودی در ادامه‌شان افشاگری‌های متقابل به وجود می‌آید و بین‌شان هم تک‌گویی‌های برتولت برشتی تعبیه شده است تا لابد فرصتی باشد برای استراحت بقیه بازیگران در برداشت بلند یک ساعته فیلم (حالا چرا برداشت بلند؟ که چه؟) و هم افه‌ای باشد برای جنبه‌ی روشنفکرنمایی فیلم، بی آن اصولا نیازی به این فاصله گذاری‌های تحمیلی باشد. بدتر از همه، آن بخش‌های مثلا مستندگونه‌ی اول و آخر فیلم است که کارگردان خودش در صحنه حضور دارد. اول سر این که بازیگر اصلی به دلیل سقط جنین خواهرش تمایل به بازی ندارد دعوا راه می اندازد و البته بعدا معلوم می‌شود که این ا خودش یک نمایش است؛ و در پایان هم کارگردان ضعف‌های بازی بازیگرانش را تذکر می‌دهد و بازیگران هم ضعف‌های متن را به رخ او می‌کشند (این که کارگردان خودش به ضعف‌های کارش واقف باشد، توجیه مناسبی برای آن ضعف‌ها محسوب نمی‌شود) و در نتیجه با برداشتی دوباره، این بار همه‌شان خوش و خندان کنار هم می‌نشینند و به جای دعوا و مرافعه، خوشنودی‌شان را نمایش می‌دهند. قرار است از چنین ایده‌های پراکنده‌ای، چه تجربه نوین سینمایی حاصل آید که نامش را بتوان هنر هم گذاشت؟
میل مبهم اکتشاف
رضا حسینی
عنوان برداشت دوم از قضیه‌ی اول به‌نوعی یادآور اولین فیلم عباس کیارستمی در سینمای بعد از انقلاب با نام قضیه‌ی شکل اول، شکل دوم (۱۳۵۸) است، اما همان طور که از فیلم هم برمی‌آید، بیش از این ارتباطی با اثر کیارستمی ندارد. اگر کسی هم بخواهد بر اساس مضمون، چنین ارتباطی را مطرح کند که آن وقت خیلی از فیلم‌ها را می‌شود با اتکا به مؤلفه‌های تماتیک به یکدیگر پیوند زد و درباره‌شان تفسیر ارائه کرد.
اولین تجربه‌ی سینمایی پویان باقرزاده که در انگلستان تحصیل کرده است و سابقه‌ی فعالیت در تئاتر را هم در کارنامه دارد، در بخش «هنر و تجربه» به نمایش درمی‌آید اما متأسفانه از آن دست فیلمهای این گروه است که هدف و ماهیت اولیه از تشکیل چنین گروهی در اکران سینمای ایران را زیر سؤال می‌برند و در نهایت می‌شود آنها را تجربه‌هایی از سر ناآشنایی درست با سینما تلقی کرد تا تجربه‌هایی سینمایی بر پایه‌ی قواعد و شناخت تاریخ سینما؛ و اصلاً این ادعا را مطرح کرد که اگر «هنر و تجربه»ای وجود نداشت چنین فیلمی ساخته نمی‌شد، مگر به عنوان تجربه‌ای اولیه برای معرفی توان فیلمساز (یا به عبارت دقیق‌تر، تصور فیلمساز از توانایی‌هایش) و جذب سرمایه برای پروژه‌های حساب‌شده‌تر بعدی. در این خصوص می‌توان به گفت‌وگوهای فیلمساز در ایام پیش از شروع جشنواره مراجعه کرد و به سرنخ‌هایی از این برداشت نادرست نسبت به سینمای تجربی رسید.
تاریخ سینما فیلمسازان مطرح و برجسته‌ای را به خود دیده است که هر یک در دوره‌های مختلف دست به تجربه‌های متنوعی زده‌اند، مثلاً از ژان لوک‌گدار که بدون فیلمنامه کار کرده تا همین ترنس مالیک با سبک بصری متمایز سه فیلم اخیرش، یا اصلاً برای اینکه به بحث درباره این فیلم نزدیک‌تر شویم و یک‌راست سراغ آثار آوانگارد و تجربی برویم از فیلمسازان اروپایی کم‌تر شناخته‌شده‌ی معاصر نظیر گئورگی پالفی و فیلم جالبش سکسکه (Hukkle) محصول ۲۰۰۲؛ فیلم‌سازانی که هر یک به‌نوعی و با شناخت اولیه و کامل از ابزار سینما، دست به تجربه‌هایی متفاوت در این مدیوم زده‌اند تا راه دیگری را برای بیان موضوع‌ها و ایده‌های مورد نظرشان بیابند. متأسفانه برداشت دوم از قضیه‌ی اول به عنوان تجربه‌ای از پشت صحنه‌ی یک فیلم و مصایب جوانانی که می‌خواهند فیلم‌شان را به هر قیمتی که شده بسازند، نمی‌تواند تماشاگرش را با خود همراه کند و به جای اینکه او را به این نتیجه برساند که شاهد «اتفاق» یک تجربه‌ی سینمایی است، خیلی زود او را تجربه‌زده می‌کند.
آشفتگی
آرمین ابراهیمی
در روز اول از گروه هنر و تجربه برداشت دوم از قضیه‌ی اول پخش شد، که احتمالاً تا حدی ثابت می‌کند چه‌طور نما-سکانس، واقعیت‌های تو در تو، فیلم در فیلم، تشنج در درام و پیشبردِ ماجرا از راه تنش می‌توانند کنارِ هم نتیجه‌ای بی‌ثمر، وام‌دار تصنع، و خالی از رشته‌های -حتی- باریکِ انسجام به دنبال داشته باشند. با اجرای تیمی که تمام زورشان را می‌زنند بازی‌ای فاصله‌دار از سینمای آماتور به چنگ آورند و جُز یکی دو مورد (که خودِ کارگردان به‌شان اشاره می‌کند؛ نظیر تأکید بی‌جا روی حروف و اغراق در بروز احساس) موفق می‌شوند چنین خواسته‌ای را عملی کنند؛ فیلم به‌سادگی از حقیقتی پرده‌برداری می‌کند که در این سال‌ها بارها صداهایی از گوشه و کنار به تداومش هشدار داده‌اند: بضاعتِ ناچیزِ سینمای مستقل در ایده‌پردازی، در خط و ربط اجزای شکل‌دهنده‌ی یک فیلمنامه. فیلم خیلی جاها می‌توانست خلاقانه عمل کند و با تمرکز روی سیالیت و آشفتگی جاری در پشت صحنه راهی در پیش بگیرد که پیشینیانش نرفته‌اند؛ حتی با وجودِ گاف‌هایی نظیرِ تمرینِ چند ماهه برای اجرای سکانسی سه دقیقه‌ای (که اختتامیه‌ی فیلم است). اما خب، فیلم که ساخته شد دیگر شاید و بایدها نتیجه‌ای جز خیال‌پردازی ندارند و انتخاب فیلم به جای نگاه فاصله‌دار به آشفتگی این بوده که آشفتگی را درونی کند. که آشفته باشد. آشفتگی‌ای که کنترلی بر آن ندارد.
ماهنامه فیلم
****
بیوگرافی و حرفهای کارگردان (پویان باقرزاده)
پویان باقرزاده متولد ۶۵ از تهران است. وی دارای مدرک کارشناسی معماری از دانشگاه هنر معماری ایروان ارمنستان و کارشناسی ارشد هنر از دانشگاه برایتون انگلستان است. باقرزاده پیش از این چند فیلم کوتاه و یک فیلم مستند ساخته است، فیلم هایی همچون«صبح بخیر بچه ها»، «رابطه»، «رگ زنی» و «روزها». وی همچنین عضو گروه تئاتری«پاپتی ها» به سرپرستی حمید پورآذری است. وی پیش از این مشاور کارگردان در نمایش های «سال ثانیه» و «رویای ناتمام» نیز بوده است. باقرزاده تاکنون چندین پرفورمنس و ورکشاپ در موزه پاویلیون انگلستان برگزار کرده است.
«برداشت دوم از قضیه اول» اولین فیلم بلند سینمایی پویان باقرزاده است که تهیه کنندگی آن را خودش برعهده دارد.
سخن کارگردان:فیلم«برداشت دوم از قضیه اول» حاصل یک تلاش جمعی است که هسته اولیه آن را دوستان صمیمی ام تشکیل داده اند. این فیلم در یک پروسه یک ساله که برایش در نظر گرفته بودیم، رشد کرد و بیشتر از همه برایمان لذت بردن از پروسه خلق یک اثر مهم بود. تمرین به شیوه تئاتری ها یکی از روش هایی بود که سعی کردیم با استفاده از آن لذت بیشتری از کارمان ببریم. در کل پروسه تولید «برداشت دوم از قضیه اول» دو فاکتور برایمان بسیار مهم بود؛ صداقت و شریف بودن فیلم. امیدوارم تماشاگران متوجه تلاش ما برای حفظ این دو فاکتور در فیلم بشوند و اگر چنین اتفاقی بیافتد پیروزی بزرگی به دست آورده ایم.
پویان باقرزاده، کارگردان فیلم سینمایی "برداشت دوم از قضیه اول" در گفتگوباایسکانیوز، درباره فیلمش گفت: این فیلم اولین اثر بلند من است و پیش از آن چند فیلم کوتاه ساخته ام و اکنون عضو گروه تئاتر "پاپتی ها" به سرپرستی حمید پورآذری هستم.
این کارگردان درباره طرح ابتدایی فیلمش گفت: طرح ابتدایی فیلم خیلی کلی بود و به این موضوع می پرداخت که اگر یک شوخی پیش و پا افتاده تبدیل به فاجعه شود چه اتفاقی می افتد که این طرح با شروع تمرینات تغییر کرد و کامل تر شد و در نهایت به فیلم تبدیل شد.
این کارگردان در ادامه گفت: در فیلم "برداشت دوم از قضیه اول" سعی کرده ام زندگی و تلاش عده ای از فارغ التحصیلان تئاتر را به تصویر بکشم. هنرمندانی که به انفعال رسیده اند و منتظر معجزه ای هستند.
باقرزاده با تأکید بر این که فیلمش یک اثر تجربی است ادامه داد: من و اعضای گروهم سعی کرده ایم خودمان هم تجربه کنیم و این تجربه گرایی ما را بر آن داشت تا حدود ۶۰ دقیقه از فیلم را به صورت سکانس پلان ضبط کنیم؛ و نتیجه تلاشمان اثری است با فضای فیلم در فیلم و به گونه ای مستند.
****
خلاصه داستان و عوامل تولید:
مهران میری، مینا زمان، عاطفه جمالی و پدرام انصاری از بازیگران این فیلم هستند.
خلاصه داستان: یک گروه تصمیم گرفتند فیلم بسازند، اونم یه فیلم بلند!
سایر عوامل فیلم عبارتند از: فیلمنامه: کارگروهی (بر اساس طرحی از پویان باقرزاده)، مدیرتصویربرداری: میثم رجبعلی نژاد، تدوین: احسان واثقی، صدابردار: سعید بجنوردی، طراح چهره پردازی: محمود دهقانی، صداگذاری: حامدجلالی، طراح صحنه: پویان باقرزاده، طراح لباس: فریبا اسدی، جلوه های ویژه بصری: علیرضا قادری اقدم، مدیرتولید: ستاره زندی حقیقی، موسیقی: متین حبیبیان، دستیار اول کارگردان و برنامه ریز: هاله خلدی، دستیار دوم کارگردان: سینا ایران تاژ، تصویربردار: محمد رضایی، مشاور نور: علی کوزه گر، منشی صحنه: نازنین عظیمی، مدیرصحنه: حسام حسین پور، دستیار یک تصویر: سروش حضرتی، دستیار صدابرداری: محسن نانکلی، دستیاران تولید: امین مردانپور و نوید آغاز، دستیاران چهره پردازی: سعید دهقانی و مرجان رضایی، دستیاران صحنه: آرمین سلوک، آرمین بهارلویی و نیما رضایی، عکاس پشت صحنه: محمد حیدری، پوستر: فروغ یگانه، مشاور رسانه: امیر قالیچی، سرمایه گذاران: حامد خلدی، شهین سهرابی و مهتاب احمدی مطلق.
‘