این مقاله را به اشتراک بگذارید
‘
نقد فیلم بارکد ساخته مصطفی کیایی
سینمای بدنه حرفه ای و ترو تمیز
نیره رحمانی / مد و مه
این فیلم توسط یکی از موفق ترین چهره های سینمای ایران در سالهای اخیر ساخته شده، چرا؟ چون مصطفی کیایی از معدود فیلمسازان مستعدی ست که کاملا تکلیفش با خودش روشن است و دقیقا توانایی های خود را نیز می سازد بنابراین در همین چند سالی که سرو کله اش در سینمای ایران پیدا شده به عنوان چهره ای خوش قریحه که جریان سینمای بدنه را در میان جوانان نسل اخیر به شکلی حرفه ای نمایندگی می کند.
به نظرم سینمای بدنه ایران در میان مدلهای مختلفی که در سالهای دور و نزدیک داشته، سبک و سیاق کار مصطفی کیایی از همه بهتر و برجسته تر بوده. او حتی تکلیفش با جشنواره فیلم فجر نیز کاملا مشخص است. آشکارا تاکید می کند که فیلمهایش جشنواره ای نیست و از جشنواره به عنوان ویترین برای سینمای خود استفاده می کند که این هم خود بهترین نشانه برای حرفه ای بودن این آدم است.
البته با همه این ها گفتیم به دلیل همین حرفه ای بودن و سطح کیفی آثارش در جشنواره نیز گاه با توجه های جدی روبه رو شده است. آثار مصطفی کیایی جهان خاص خود را دارند که که شاید نسبتی با واقعیت های جاری در زندگی نداشته باشد اما او از عهده تدارک شاحصه هایی برای پذیرفتنی شدن این فضاهای خاص به خوبی برمی آید به همین خاطر آثارش اتمسفر خاص خود را دارند که باعث می شوند کنش و واکنش های درون فیلمهایش در آنها منطقی و پذیرفتنی جلوه کند.
این جهان که در قیاس با گذشته به شدت سینمایی شده به نظر می رسد، در فیلم های قبلی او رنگ و بوی اجتماعی گرایانه بیشتری داشت. به هر حال بارکد به عنوان فیلمی سرگرم کننده و خوش ساخت بی شک از موفق ترین فیلمهای سال آینده در گیشه خواهد بود.
*****
نگاهی به بارکد ساخته مصطفی کیایی
سحر عصر آزاد / اعتماد
«بارکد» پنجمین فیلم مصطفی کیایی است که بر اساس فیلمنامه‌ای مشترک با مهیار شاهرخی به تصویر درآمده است. فیلمی کمدی با ساختاری متقاطع که تجربه‌ای جدید در کارنامه کیایی و ژانر کمدی در سینمای ایران محسوب می‌شود.
فیلم از الگوی کمدی‌های هجوآمیز تارانتینویی تبعیت کرده و با محوریت دو رفیق مسیر خاص تبدیل شدن آنها از دو آدم ساده‌دل و معمولی به دو خلافکار را به تصویر می‌کشد که جامعه و کدهای اجتماعی روز در این مسیر نقش مهمی دارند.
کیایی با انتخاب ساختار روایی که با تکیه بر روایت زمان حال در یک شرکت می‌گذرد، به تدریج با سیر فلاش‌بک‌ها عقب رفته و گذشته این دو جوان را در تضاد با زمان حال آنها قرار می‌دهد و در انتها با چرخشی جذاب، روایت زمان حال را در راستای فلاش‌بک‌ها و ادامه منطقی آنها قرار می‌دهد که به یکدست شدن و یکپارچگی کلیت فیلم کمک می‌کند. زوج بهرام رادان و محسن کیایی در نقش این دو جوان، ترکیب جالبی را شکل داده‌اند که دور از نقش‌آفرینی‌های قبلی آنها و به سبک این نوع کمدی‌ها بر مرز بین بلاهت و هوشمندی قرار می‌گیرد و به همین دلیل باورپذیری دارد. همچنین پژمان بازغی حضوری متفاوت و جالب در نقش پلیس مخفی عجیب و غریب فیلم دارد.
******
در نشست «بارکد» مطرح شد
فیلمی از جنس دیوانه‌بازی
بهرام رادان بازیگر نقش اول مرد در فیلم «بارکد» اعلام کرد که این نقش با منطقی که پشت زندگی واقعی او وجود دارد، فرق می‌کند. به گزارش مد و مه به نقل از مهر، مصطفی کیایی کارگردان «بارکد» در نشست رسانه‌ای فیلمش در برج میلاد با حضور بهرام رادان، پژمان بازغی، محسن کیایی بازیگران و مهدی جعفری فیلمبردار برگزار شد، گفت: این فیلم برای من یک ریسک بوده است؛ چراکه ممکن است شوخی‌هایی که در «بارکد» نشان داده می‌شد با سطح سلیقه مخاطب متفاوت باشد. در واقع فیلم «بارکد» برای من دیوانه‌بازی بود.
وی با بیان این مطلب که سینمایی که او کار می‌کند سینمای متعلق به جشنواره فیلم فجر نیست، توضیح داد: جنس سینمایی که من کار می‌کنم و به آن علاقه دارم به درد جشنواره فیلم فجر نمی‌خورد و تنها دلیل حضور من در این رویداد سینمایی این است که می‌تواند ویترینی برای اکران عموم باشد و ترجیح می‌دهم اگر فیلمی می‌سازم در ارتباط با مخاطب باشد، اما متاسفانه در ایران اگر فیلمی در جشنواره فجر حضور نداشته باشد در اکران با مشکل روبه‌رو خواهد شد.
محسن کیایی بازیگر نقش میلاد در فیلم «بارکد» تصریح کرد: من نمی‌توانم بر اساس خواست خودم در فیلم بازی کنم؛ چراکه اگر چنین اتفاقی بیفتد همه فیلم هایم یکدست می‌شود بنابراین سعی می‌کنم در خدمت کارگردان باشم. در این فیلم هم در خدمت کارگردان فیلم «بارکد» بودم.
پژمان بازغی که در این فیلم نقش پلیس را بازی می‌کرد درباره پذیرفتن نقش دوم در فیلم «بارکد» اظهار کرد: در کارنامه کاری خود نقش دو بسیار بازی کردم، اما نقش دسته دوم بازی نمی‌کنم. یادم هست که محسن به من زنگ زد و گفت که مصطفی می‌خواهد فیلم «بارکد» را شروع کند فیلمنامه را خواندم و با اینکه نقش دو بودم، کاراکتر پلیس را خیلی دوست داشتم به‌ویژه اینکه بعد از ۱۰ سال می‌خواستم با بهرام رادان همکاری کنم و در کل جمع دوستان مصطفی کیایی را دوست داشتم و انرژی مثبتی گرفته بودم. وی افزود: یک روز محسن به من زنگ زد و گفت کس دیگری قرار است برای بازی در این نقش حاضر شود. من خیلی ناراحت شدم چون نقش پلیس «بارکد» را دوست داشتم، اما بعد از چند روز بار دیگر با من تماس گرفته شد و خبر دادند که بازیگر مورد نظر سر کار دیگری رفته است و من خیلی خوشحال دوباره به تیم تولید «بارکد» برگشتم.
در ادامه شاهین امین که اداره این جلسه را برعهده داشت از بهرام رادان درباره کوتاهی و بلندی نقش یک بازیگر سوال کرد. بهرام رادان در پاسخ به این منتقد تصریح کرد: ترجیح می‌دهم درباره کمیت کار صحبت نکنم و سراغ کیفیت بروم. زمانی که یک بازیگر می‌خواهد برای نخستین بار با یک کارگردان کار کند لحظات سختی را سپری می‌کند تا به اشتراک با کارگردان برسد، اما اگر این تجربه برای دفعه دوم تکرار شود بازیگر خیلی راحت‌تر با کارگردان تعامل برقرار می‌کند. من و مصطفی قرار بود سر «خط ویژه» با یکدیگر کار کنیم، اما بنا به دلایلی نشد. وی تاکید کرد: بعد از آن در فیلم «عصر یخبندان» با هم همکار بودیم. زمانی من وارد تولید پروژه «عصر یخبندان» شدم که فرصت کلنجار رفتن با مصطفی کیایی را به دلیل کمبود وقت نداشتم به همین دلیل تصمیم گرفتم خودم را به کارگردان بسپارم و به او اعتماد کنم که خوشبختانه جواب اعتمادم را روی پرده دریافت کردم. رادان با اشاره به بازی در فیلم «بارکد» اضافه کرد: در فیلم «بارکد» خیلی راحت‌تر به نقطه نظر مشترک رسیدیم و اگر پیشنهادی می‌دادم، مصطفی گوش می‌داد.
مهدی جعفری فیلمبردار این فیلم سینمایی نیز تصریح کرد: فیلم «بارکد» سومین همکاری من با مصطفی کیایی بود. شاید فیلم‌هایی که مصطفی می‌سازد با سلیقه شخصی من جور نباشد، اما این کارگردان آنقدر پرانرژی و خوش‌رفتار است که کار کردن با او لذت‌بخش است و قواعد داستان گویی را رعایت می‌کند بنابراین تصمیم گرفتم در سومین فیلم این کارگردان در کنار او باشم و امیدوارم از جهت بصری فیلم قابل قبولی از آب درآمده باشد. نیما جعفری‌جوزانی تدوینگر فیلم «بارکد» با اشاره به این مطلب که پنجمین همکاری خود را با مصطفی کیایی تدوین کرده است، گفت: تولید این فیلم از زمان پیش تولید تا مراحل فنی ۲ ماه‌ونیم طول کشید. اول قرار بود فیلمنامه «پارازیت» را کار کنیم، اما زمانی پروانه ساخت دادند که دیگر برای تولید این فیلم دیر شده بود بنابراین سعی کردیم ریتمی که در فیلمنامه «بارکد» وجود دارد را حفظ کنیم و در همین مدت زمان بسازیم. وی افزود: مدت زمان اندک تولید این فیلم باعث شد به تدوین خوب فکر کنم تا هم دنیای دیوانه مصطفی کیایی به خوبی به تصویر کشیده شود و هم بیننده را عصبانی نکنیم. مصطفی کیایی در پاسخ به اینکه کاراکتر پلیس «بارکد» غیرواقعی بود، توضیح داد: کاراکتر بهرام رادان و محسن کیایی هم خیلی رئال نیستند. زمانی که فیلمنامه را نوشتم، فکر کردم که باید پلیسی بسازم که متفاوت‌تر از آنچه در جامعه دیده شده، باشد و نکته مهم اینکه همه بازیگران این فیلم جزو انتخاب‌های اول من بودند. به اعتقاد من خوب درآمدن یک نقش مثل یک لیوان آب است که نصف این لیوان کارگردان و نصف دیگر بازیگر است و خوشبختانه در این فیلم هم کارگردان هم بازیگر این ظرف را به طور مساوی با هم پر کرده‌اند.
کیایی در پاسخ به این سوال که چرا تهیه‌کنندگی این فیلم را خود برعهده گرفته است، گفت: زمانی که می‌خواستم «پارازیت» را بسازم، تصمیم گرفتم تهیه‌کنندگی این فیلمنامه را خودم به عهده بگیرم و برای این کار دلیل داشتم. همیشه این سوال برای من مطرح بود که چرا یک کارگردان دوست دارد خودش تهیه‌کنندگی فیلمش را نیز برعهده بگیرد. بعد از ساخت چهار فیلم من هم به این نقطه رسیدم که برای حفظ استقلال باید خودم تهیه‌کنندگی فیلم هایم را برعهده بگیرم چون در ایران تهیه‌کننده‌ای که همه حواسش به فیلم باشد و نقش هدایتگر را در طول فیلم بازی کند، وجود ندارد، ضمن اینکه هنگام اکران سیاست‌گذاری‌ها برای عرضه و پخش فیلم دست تهیه‌کننده است و گاهی در این پروسه اتفاق‌هایی می‌افتد که من به عنوان کارگردان شرمنده عوامل به‌ویژه بازیگران می‌شوم. مجموعه این عوامل باعث شد تهیه‌کنندگی فیلم «بارکد» را خودم به عهده بگیرم و در طول کار با گروه همدلی همراه بودم که به هیچ عنوان احساس نکردم خودم تهیه‌کننده کار هستم.
بهرام رادان درباره نقش خود در این فیلم سینمایی گفت: کاراکتری که در فیلم بارکد بازی کردم با منطقی که پشت زندگی‌ام وجود دارد، فرق می‌کند و همین تفاوت باعث شد تا نقش برایم جذاب شود. این کاراکتر به دلیل موقعیت زمانی که دارد بلاهت و حماقتش بیرون نزنده و کاراکتری تک خطی است. به نظر من فیلم «بارکد» فضایی متفاوت و فانتزی دارد که لحاظاتی شاد را برای تماشاگر رقم می‌زند، اما رنگین کمان بازیگرانی که در این فیلم وجود دارد، برای مردم نیز جذاب است. کیایی در ادامه نشست تاکید کرد: یک نکته مهم را درباره فیلمسازی خودم باید یادآور شوم. من نه فیلمساز فیلسوف و نه اهل شعار دادن هستم. سینمای من سینمای سرگرمی است و ترجیح می‌دهم حرف‌های عمیق را برعهده سایر کارگردان‌ها در سینمای ایران بگذارم. دوست دارم مردم از سینمای من لذت ببرند. بازغی در پایان این نشست گفت: در فیلمهای کارگردان‌های فیلم اولی بسیاری کار کردم که متاسفانه به دلیل پر بودن ظرفیت جشنواره فیلم فجر که مهم‌ترین رویداد سینمایی ایران است، نتوانستم ورود پیدا کنم. وی تاکید کرد: این در حالی است که خوش‌آمدگویی به فیلمسازان نسل جوان باید خیلی بهتر انجام شود و اگر جشنواره‌های موضوعی در طول سال برگزار شود و آثار این فیلمسازان دیده و مورد ارزیابی قرار گیرد، این خوش آمدگویی به درستی اتفاق می‌افتد.
‘