این مقاله را به اشتراک بگذارید
یک نگاه/
درگذشتگان سینمای ایران در سال ۱۳۹۴
در سالی که آخرین روزهایش را می گذرانیم، سینمای ایران، شاهد درگذشت تعدادی از کارگردانان، فیلمبرداران، صدابرداران و بازیگران سرشناس بود.
کسانی که با هنر یا مهارت های فنی شان، سهمی در تولید فیلم های مستند و داستانی و نیز سریال های ایرانی داشته و نقشی از خود در آنها به یادگار گذاشتند اما حالا دیگر در میان ما نیستند و به تاریخ سینمای ایران پیوستند.
در سال ۹۴، سینمای ایران، یکی از بهترین مستندسازانش را از دست داد. محمدرضا مقدسیان از مستندسازان قدیمی و پیشکسوت سینمای ایران در سن ۶۸ سالگی به دلیل بیماری تنفسی و عفونت ریه درگذشت. مقدسیان بیش از سی سال در زمینه تولید فیلم مستند فعال بود و بیش از ۳۵ مجموعه تلویزیونی و فیلم‌های مستند کوتاه و بلند را کارگردانی و تهیه کرد که از میان آنها باید از «کودک و استثمار» (۱۳۵۸)، کوره‌پزخانه (۵۹-۱۳۵۸)، «خیزاب»، «سرود دشت نیمور» (۱۳۶۶)، «مجموعه مستند شگفتی‌های کویر» (۷۰-۱۳۶۸)، «مجموعه مستند موسیقی مقامی ایران» (۷۴-۱۳۷۳)، «مای‌سا و ماسان» (۱۳۷۴) و «گفت‌و‌گو در مه» (۱۳۸۱) نام برد.
محمدرضا مقدسیان از مستندسازان قدیمی و پیشکسوت سینمای ایران که به دلیل بیماری تنفسی و عفونت ریه درگذشت
نخستین فیلم مستند او که در سال ۱۳۵۲ ساخت، «ملحمه آخر» (بازی آخر) نام دارد که برشی از زندگی رو به زوال تعزیه خوان‌های دوره‌گرد بود. مقدسیان از جمله پرکارترین و موفق ترین مستندسازان ایرانی بود که در زمینه های مختلف فیلم ساخت و خود را منحصر به موضوع یا روش مستندسازی خاصی نکرد اگرچه توجه عمدۀ او به زندگی ها و فرهنگ های روستایی و طبیعت ایران بود. فیلم های او دارای پشتوانه تحقیقاتی و پژوهشی وسیعی است. مقدسیان، کار فیلمسازی را در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و در دورانی که عباس کیارستمی مدیریت آن را به عهده داشت آغاز کرد و بیش از ۱۵ فیلم کوتاه برای کانون ساخت. مدتی هم به واسطۀ دوستی و آشنایی با سیروس طاهباز و فریدون رهنما، به نوشتن قصه و فیلمنامه برای فیلم های کوتاه و مستند پرداخت.
او مستندسازی را به طور جدی در کنار محمدرضا اصلانی، مستندساز برجستۀ ایرانی و دستیاری در تولید مجموعه «کودک و استثمار» شروع کرد. مستند «کوره پزخانه» او از معدود فیلم هایی است که دربارۀ وضعیت کودکان و نوجوانان کارگر در کوره پزخانه های حاشیۀ شهر تهران ساخته شد و جایزه بهترین فیلم مستند از فستیوال فیلم مسکو در سال ۱۳۵۹ را به‌دست آورد. مقدسیان در سال های بعد از انقلاب با مراکزی مثل صدا و سیما و جهاد سازندگی در زمینه مستندسازی همکاری کرد و فیلم های مستند زیادی برای این نهادها ساخت. مستند «سرود دشت نیمور» او فیلمی با درونمایۀ اجتماعی است که مقدسیان آن را با نگاهی شاعرانه دربارۀ مراسم باستانی مهارکردن و لایروبی کردن آب رودخانه ای در نیمور ساخته است.
اما درگذشت ایرج کریمی کارگردان، فیلمنامه نویس و منتقد برجستۀ سینمای ایران بر اثر ابتلا به بیماری سرطان خون در سن ۶۲ سالگی نیز اتفاق بسیار تلخی برای سینمای هنری ایران بود.
ایرج کریمی کارگردان، فیلمنامه نویس و منتقد برجستۀ سینمای ایران بر اثر ابتلا به بیماری سرطان خون درگذشت
کریمی، از نویسندگان و منتقدان قدیمی، باتجربه و تیزبین سینما بود که سال ها در نشریاتی مثل آیندگان، فیلم، سینمای نوین و فیلم و سینما قلم زد و با نقدها و نوشته های عمیق و متفکرانه اش دربارۀ سینما و ادبیات، سهم مهمی در ارتقای دانش سینمایی و تحول جریان نقد فیلم در سینمای ایران داشت. بسیاری از منتقدان نسل کنونی، خود را وامدار نوشته ها و دانش سینمایی کریمی می دانند. کریمی، منتقدی با گرایش ها و علائق نخبه گرایانه و روشنفکرانه بود و به سینمای روشنفکرانه اروپا و فیلمسازانی چون اینگمار برگمن، کریستوف کیشلوفسکی و روبر برسون عشق می ورزید.
او خود در مصاحبه ای دربارۀ گرایش های سینمایی اش گفته بود: « سینمای مورد علاقۀ من ترکیبی از سینمای برگمن و جان فورد است که البته شاید ترکیب مضحکی به نظر بیاید.» ایرج کریمی علاوه بر نقد فیلم، در زمینه فیلمسازی هم فعال بود و چند فیلم با تم عاشقانه نیز ساخته است که از میان آنها باید به فیلم های «باغ کندلوس»، «چند تار مو»، «از کنار هم می‌گذریم»، «نسل جادویی» و «نیمرخ‌ها»، اشاره کرد. فیلم «نیمرخ ها»ی او امسال برای نخستین بار در جشنوارۀ فیلم فجر به نمایش درآمد و با استقبال نسبی منتقدان سینمایی مواجه شد. «نیمرخ‌ها»، ملودرامی عاشقانه و دربارۀ زندگی مردی است که به دلیل بیماری سرطان، روزهای آخر عمر خود را سپری می‌کند و از این نظر شاید بتوان آن را اثری اتوبیوگرافیک و پیش‌گویانه دربارۀ زندگی این فیلمساز دانست.
«عباس کیارستمی، سینماگر رئالیست»، « ده سال با هاملت»، «ادبیات از چشم سینما» (مجموعه مقاله ها دربارۀ رابطۀ سینما و ادبیات در مجله فیلم) و ترجمه «شناخت سینما» اثر لوئیس جانتی، «روکو و برادران» نوشتۀ لوکینو ویسکونتی و « سینمای میکلوش یانچو» اثر گراهام پتری، از کتاب های سینمایی به جا مانده از ایرج کریمی است.
فریبرز صالح، فعالیت سینمایی اش را از سال ۱۳۴۷ با بازی در فیلم «کشتی نوح» آغاز کرد
یکی دیگر از کارگردان های سینمای ایران که در سال گذشته به دلیل بیماری قلبی از دنیا رفت فریبرز صالح بود. سینماگری که بسیاری از علاقمندان سینما او را با فیلم تاریخی و مذهبی «سفیر» می شناسند. اسماعیل (فریبرز) صالح، فعالیت سینمایی اش را از سال ۱۳۴۷ با بازی در فیلم «کشتی نوح» به کارگردانی خسرو پرویزی آغاز کرد و مدتی نیز به کار دوبله فیلم پرداخت. او از فارغ التحصیلان سینما در انگلستان بود که در سال ۱۳۵۱ به ایران بازگشت و با ساختن فیلم کوتاه «کتیبه» در سال ۱۳۵۳ در تلویزیون ملی ایران مشغول به کار شد. کارگردانی و تدوین بعضی از قسمت های سریال پلیسی و جنایی «چنگک»، از جمله کارهای فریبرز صالح در تلویزیون قبل از انقلاب بود. صالح در سال ۱۳۶۱ نخستین فیلم بلند سینمایی اش یعنی «سفیر» را ساخت که از اولین تجربه‌های جدی سینمای ایران در به تصویر کشیدن تاریخ اسلام و چهره های مذهبی به شمار می رود. او در سال ۱۳۷۴ مجموعه تلویزیونی «شیخ مفید» را برای صدا و سیما کارگردانی کرد اما بعد از تولید چند قسمت از این مجموعه کناره گیری کرد و سیروس مقدم به جای او به عنوان کارگردان این مجموعه تعیین شد.
درگذشت یدالله نجفی صدابردار چیره دست و کهنه کار سینمای ایران در سن ۶۰ سالگی بر اثر ایست قلبی، یکی دیگر از اتفاق های غیرمنتظره و ناگوار سینمای ایران در سال گذشته بود. صدابرداری که با بسیاری از کارگردان های مطرح سینمای ایران از جمله رخشان بنی اعتماد، رسول ملاقلی پور، احمدرضا درویش، مجید مجیدی، ابوالحسن داوودی، نیکی کریمی، مجید برزگر، رفیع پیتز و اصغر فرهادی همکاری کرد و پنج سیمرغ جشنواره فیلم فجر را به عنوان بهترین صدابردار در کارنامۀ هنری خود داشت. یدالله نجفی، فارغ التحصیل رشته صدابرداری از مدرسه عالی تلویزیون و سینما در سال ۱۳۵۵ بود و فعالیت در تلویزیون را به عنوان صدابردار از سال ۱۳۵۵ و کار سینما را از سال ۱۳۶۹ با صدابرداری فیلم «به خاطر همه چیز» ساختۀ «رجب محمدین» آغاز کرد.
یدالله نجفی صدابردار چیره دست و کهنه کار سینمای ایران در سن ۶۰ سالگی بر اثر ایست قلبی درگذشت
نجفی، زمانی از دنیا رفت که در حال صدابرداری فیلم جدید اصغر فرهادی با عنوان «فروشنده» بود. «چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت»، «جامه‌دران»، «شیفت شب»، «یک شهروند کاملا معمولی»، «لطفاً مزاحم نشوید»، «آواز گنجشک ها»، «خون بازی»، «زمستان است»، «از کنار هم می گذریم»، «باران»، «آینه»، «نجات یافتگان» و « جیب برها به بهشت نمی روند» از فیلم هایی است که مرحوم یدالله نجفی صدابردار آنها بوده است.
فرج‌الله سلحشور بازیگر و کارگردانی بود که در سن ۶۳ سالگی بر اثر بیماری سرطان ریه در تهران درگذشت. او با بازی در فیلم «توبه نصوح» محسن مخملباف وارد کار سینما شد و با ساختن سریال‌های مذهبی تلویزیونی مثل «مردان آنجلس» به شهرت رسید. سلحشور، سینماگری با گرایش های رادیکال اسلامی بود و به خاطر موضع گیری ها و اظهار نظرهای تند و جنجالی‌اش علیه «فساد»، «فحشا» و «بی بندو باری» در سینمای ایران شهرت داشت.
فرج‌الله سلحشور بازیگر و کارگردانی بود که در سن ۶۳ سالگی بر اثر بیماری سرطان ریه در تهران درگذشت
سلحشور پس از پیروزی انقلاب، به انگیزۀ ایجاد سینمای اسلامی وارد حوزه هنری شد و به بازی در فیلم های همکاران سینماگرش در حوزه هنری از جمله محسن مخلمباف، محمدرضا هنرمند و رسول ملاقلی پور پرداخت. «سقای تشنه لب» ساختۀ رسول ملاقلی‌پور، «گورکن» ساختۀ محمدرضا هنرمند و «انسان و اسلحه» ساختۀ مجتبی راعی، از جمله فیلم هایی است که سلحشور در آنها بازی کرده است. سلحشور علاوه بر بازیگری و کارگردانی در سینما، در تلویزیون نیز فعال بود و مجموعه های پرخرجی با درونمایۀ مذهبی و بر اساس قصه های قرآنی ساخت که با استقبال عموم روبرو شد.
مجموعۀ «ایوب پیامبر»، «مردان آنجلس»، و «یوسف پیامبر»، از جمله سریال هایی است که او با حمایت صدا و سیما ساخت. سلحشور در اواخر دهۀ هشتاد، سینماگران ایرانی عضو خانه سینما را به «بی‌بند و باری» متهم کرد و به خاطر این توهین با شکایت خانه سینما به دادگاه فراخوانده شد. او در سال ۱۳۹۰ در پی انتشار شایعۀ سفر آنجلینا جولی، ستارۀ سینمای هالیوود به ایران، سینمای ایران را "فاحشه‌خانه” خواند و به خاطر این اتهام، با اعتراض گستردۀ سینماگران ایرانی به ویژه زنان بازیگر مواجه شد. فرج الله سلحشور، در سال‌های آخر عمرش قصد داشت زندگی حضرت موسی و زندگی خدیجه، همسر پیامبر اسلام را به تصویر بکشد اما سرطان به او مهلت نداد.
ولی‌الله مومنی بازیگر قدیمی سینما بر اثر سکته قلبی درگذشت
ولی‌الله مومنی بازیگر قدیمی سینمای ایران نیز در دی ماه سال گذشته بر اثر سکته قلبی درگذشت. مؤمنی فعالیت بازیگری را در دهه چهل با بازی در تئاتر های لاله زار آغاز کرد و پس از آن به کار دوبله در استودیوهای سینمایی پرداخت. مومنی ازسال ۱۳۴۵ با بازی درفیلم «دو انسان» ساخته آرامائیس آقامالیان وارد کار سینما شد. بازی در سریال «پهلوان نایب» از کارهای مطرح مومنی در پیش از انقلاب بود.
او پس از انقلاب، فعالیت بازیگری خود را با بازی در فیلم «قیام» ساخته رضا صفایی ادامه داد. مومنی قبل از مرگ، در حال بازی در سریال «معمای شاه» از محصولات صدا و سیما بود. بازی در نقش آیت الله خمینی در فیلم «سال‌های حادثه»، بازی در نقش میرزا کوچک خان در فیلم «سردار جنگل» و بازی در نقش طاهر ذوالیمینین در فیلم «ولایت عشق»، از مهم ترین نقش هایی است که ولی الله مومنی به عهده داشته است.
حمیده رضوی در سال گذشته در یک سانحه رانندگی جان باخت
حمیده رضوی جوان ترین سینماگر ایرانی بود که در سال گذشته در یک سانحه رانندگی جان باخت. رضوی از شاگردان کارگاه های فیلمسازی عباس کیارستمی بود که دو فیلم مستند دربارۀ پشت صحنه فیلم های «شیرین» و «کپی برابر اصل» از ساخته های کیارستمی ساخت. علاوه بر این دو فیلم، فیلم های «شهرزاد»، «حراج پنجاه درصد»، «تنهایی» و «اول شخص مفرد» از دیگر ساخته‌های این سینماگر جوان بود که در سن سی سالگی از دنیا رفت
هادی مشکوه بازیگر، عکاس فیلم و تهیه‌کننده قدیمی سینما بود که در سن ۹۰ سالگی درگذشت. او فرزند حاجی آقا مشکوه، عکاس سرشناس کرمانی بود و حرفۀ عکاسی را از کودکی نزد پدر آموخت و پس از آن در سن سی سالگی به تهران مهاجرت کرد و به عکاسی در فیلم ها پرداخت. مشکوه پس از انقلاب، به عنوان تهیه کننده به فعالیت در سینمای ایران پرداخت. لانه عقاب‌ها (۱۳۷۸)، شیخ مفید (۱۳۷۴)، ستاره و الماس (۱۳۶۷)، ترن (۱۳۶۶)، پلاک (۱۳۶۴)، پیراک (۱۳۶۳)، سردار جنگل (۱۳۶۲)، میرزا کوچک خان (۱۳۶۲)، مرز (۱۳۶۰) و کرکس‌ها می‌میرند (۱۳۵۹) از جمله فیلم هایی است که هادی مشکوه تولید کرده است.
هادی مشکوه بازیگر، عکاس فیلم و تهیه‌کننده قدیمی سینما بود که در سن ۹۰ سالگی درگذشت
مرتضی ندایی کارگردان فیلم های مستند سیروس تقی نژاد بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون حسین قاسمی‌وند فیلمبردار قدیمی سینما، عرش (کریم) پورزارعی فیلمنامه‌نویس محمدعلی اینانلو مجری تلویزیون و بازیگر فیلم‌های ابراهیم حاتمی‌کیا خسرو فرخزادی بازیگر سریال ها و نمایش های تلویزیونی و رادیویی هوشنگ دیبائیان بازیگر قدیمی سینما، گارنیک یادگاریان صدابردار و صداگذار فیلم مهران دوستی گوینده و مجری قدیمی رادیو و تلویزیون و احمد علامه‌دهر بازیگر تئاتر و تلویزیون از دیگر درگذشتگان سینمای ایران در سال ۱۳۹۴ بودند. یادشان زنده باد.