کدام ترجمه از هیاهوی زمان بهتر است؟ رقابتی فرهنگی میان پیمان خاکسار از نشر چشمه و سپاس ریوندی از نشر ماهی

‘

کدام ترجمه از هیاهوی زمان بهتر است؟

مد و مه با حضور شما برگزار می کند:

رقابتی فرهنگی میان پیمان خاکسار از نشر چشمه و سپاس ریوندی از نشر ماهی

این روزها «هیاهوی زمان»  اثر جولین بارنز کتاب پرهیاهوی بازار نشر به خصوص در حوزه ادبیات داستانی خارجی محسوب می شود. اثری خواندنی و جذاب که برای مورد توجه واقع شدن اغلب ویژگی های لازم را دارد.

البته مدت زمان زیادی از معرفی این نویسنده که برنده جایزه بوکر نیز هست، نگذشته است. قریب به یک سال پیش از این رمان معروف او «درک یک پایان» که برنده جایزه بوکر نیز شده، با ترجمه  خوب حسن کامشاد توسط نشر نو به بازار آمد و حالا نیز دو ترجمه از تازه ترین اثر او هیاهوی زمان به بازار آمده است کتابی که به سبک رمان های زندگی نامه ای نوشته شده و برمبنای زندگی دمیتری شاستاکوویچ توسط جولین بارنز به رشته تحریر در آمده است.

درباره خواندنی بودن کتاب بحثی نیست، کاری ارزنده از یک نویسنده موفق امروز درباره چهره ای خاص از تاریخ پرفراز و نشیب شوروی سابق. اما آنچه اینبار قصد پرداختن به متن کتاب آن هم به شکل متداول نداریم.  البته کاری به حاشیه های این کتاب نیز نداریم، مثل ماجرای تعداد چاپ های سریع کتاب که در روزهای گذشته مسائلی را به دنبال داشت . همین را بگوییم که از اساس نظری بود غیر حرفه ای از کسانی که از مناسبات بازار نشر اطلاع ندارند. از قضا در این ماجرا  نشر چشمه هم حرفه ای عمل کرد و هم به درستی حواشی را به گونه ای پاسخ داد که به نفع کتابش تمام شد.

اما بحث ما راجع به یک ماجرای دیرینه در حوزه ادبیات داستانی خارجی است و آن ترجمه های چندباره و هم زمان از یک اثر. این روزها خیلی از خوانندگان مد و مه از ما پرسیده اند که کدام ترجمه بهتر است؟ البته این ماجرا هم تخصصی است و هم ذوقی به همین خاطر ما خواستیم با مشارکت خوانندگان مد و مه به این ماجرا بپردازیم. هم تخصصی و هم ذوقی؛ البته این بسته به میل شماست که به چه شکلی در آن مشارکت کنید.

هیاهوی زمان نزدیک به دو ماه پیش با ترجمه سپاس ریوندی توسط نشر ماهی به بازار آمد، و در روزهای اخیر نیز پیمان خاکسار ترجمه دیگری از آن را توسط نشر چشمه به بازار داده است.

یک طرف این میدان سپاس ریوندی است، مترجمی که اگرچه نام آشنایی ندارد اما نشر معتبری همچون ماهی را پشت سرش قرار گرفته که به وسواس و دقت بسیار در انتشار کتاب شهره است، چنان که فراوانند علاقمندانی که به اعتبار نام این ناشر به سراغ تولیداتش می روند. اما در سوی دیگر میدان رقابت پیمان خاکسار را داریم، مترجمی مشهور و البته محبوب که به حسن انتخابهایش در حوزه ترجمه مشهور است. چنان که برخی به اعتبار نام او معتقدند با کتابی ارزنده طرف خواهند بود. البته خاکسار هم درکنار خود نشر بزرگ و با سابقه چشمه را دارد که نام این ناشر نیز فی نفسه برای هر کتابی که منتشر می کند اعتباری به همراه دارد. هرچند که برخی عقیده دارند پرکاری و البته لحاظ کردن برخی رابطه ها به جای ضابطه ها گاه منجر به ارائه آثاری نه در حد و اندازه و اعتبار ناشری چون چشمه شده است. اما این حرف و حدیث ها در حوزه ادبیات فرنگی نبوده است.

پیش از ورود به بحث بگوییم که  این نوشته ادامه خواهد داشت و در روزهای آینده بخشهایی نیز به آن خواهیم افزود، اما برای شروع برشی از صفحات آغازین کتاب هیاهوی زمان را برگزیده ایم هم با ترجمه سپاس ریوندی از نشر ماهی و هم با ترجمه پیمان خاکسار از نشر چشمه. در ادامه این برش را به قطعات کوتاهتر نیز تقسیم کرده و در کنارهم قرارداده ایم تا بهتر بتوانید کیفیت ترجمه ها را قیاس کنید. البته جدای کیفیت ترجمه ها یک نکته بسیار جالب در این برشها وجود دارد که می تواند نشان دهنده نقطه ضعف یکی از این دو مترجم باشد. ضعفی که بر شتابزدگی و کم دقتی آن مترجم نیز دلالت دارد.

ما کشف این نکته را به عهده خوانندگان مد و مه می گذاریم. امیدواریم پیش از آنکه ما در روزهای آینده آن را مورد اشاره قرار دهیم، خوانندگانمان آن را مورد اشاره و بحث قرار دهند.

جدا از همه اینها برقراری چنین میدانی برای قیاس و کشف بهترین ها، برای ما تنها به نیت ارج نهادن به ارزش کارهای ارزنده تر انجام شده است. در غیر این صورت نه رابطه ای خاص میان ما با نشر چشمه وجود دارد و نه نشر ماهی و نه دشمنی با هیچ یک از آنها داریم. کسی هم که کار حرفه ای در عرصه فرهنگ و ادب انجام می دهد از چنین قیاسها و میدان نقد و رقابتی نباید در هراس باشد.

توضیح را فعلا کوتاه می کنیم و به سراغ متنها و قیاس میان آنها می رویم و منتظر نظر شما می شویم تا بعد که به ادامه بحث خواهیم پرداخت:  

«هیاهوی زمان»  اثر جولین بارنز

با ترجمه پیمان خاکسار

تقدیر؛ این فقط لغت قلمبه سلمبه ای بود برای چیزی که هیچ کارش نمی توانستی بکنی. وقتی زندگی به تو می گفت «و به این ترتیب» سر تکان می دادی و اسمش را می گذاشتی تقدیر. و به این ترتیب تقدیرش این بود که اسمش بشود دمتیری دمیتریویچ. هیچ کارش نمی شد کرد. طبیعتا غسل تعمیدش را به یاد نمی آورد ولی دلیلی هم نداشت که به اصالت داستان شک کند.

کل خانواده جمع شد دور یک تشت سیار پر از آب در اتاق کار پدر مقدس. کشیش آمد و ازوالدینش پرسید که برای نورسیده شان چه اسمی در نظر گرفته اند. گفتند یارو سلاو. یارو سلاو؟کشیش خوشش نیامده بود. گفت یاروسلاو اصلا اسم مرسومی نیست. گفت بچه هایی را که اسم غیر عادی دارند در مدرسه اذیت و مسخره می کنند: نه، نه، نباید اسم بچه را بگذارید یارو سلاو. پدر و مادرش ازاین مخالفت صریح رنجیدند اما نخواستند به روی کشیش بیاورند. پرسیدند خودتان چه اسمی پیشنهاد می کنید ؟ کشیش گفت یک اسم معمولی روش بگذارید، دیمیتری مثلا. پدرش گفت اسم خودش هم دیمیتری است و یاروسلاو دیمیتریویچ خیلی خوش اهنگ تر از دیمیتری دیمیتریویچ. اما کشیش موافق نبود و به این ترتیب او شد دیمیتری دیمیتریویچ.

*

برشی از «هیاهوی زمان»  اثر جولین بارنز

ترجمه: سپاس ریوندی

سرنوشت چیزی نیست جز واژه‌ای باشکوه برای نامیدن چیزی که از تغییرش ناتوانیم. وقتی زندگی به تو می‌گوید «چنین است»، تو سر تکان می‌دهی و اسمش را می‌گذاری سرنوشت. و چنین است، سرنوشت او این بوده دمیتری دمیتریویچ نامیده شود. و برای تغییر آن هیچ کاری نمی‌شود کرد. طبعا مراسم نامگذاری و تعمید خودش را به یاد نمی‌آورد، ولی هیچ دلیلی نداشت که در صحت داستان تردید کند. همه اعضای خانواده در اتاق مطالعه پدرش جمع شده بودند، دور یک ظرف آب مقدس سیار. کشیش از راه رسید و از پدر و مادرش پرسید چه نامی برای نوزادشان انتخاب کرده‌اند. آنها جواب دادند: یارُسلاو. یارُسلاو؟ به مذاق کشیش خوش نیامد. گفت این اسم خیلی نامتعارف است. گفت بچه‌هایی که اسامی نامتعارف دارند در مدرسه تمسخر می‌شوند و آزار می‌بینند؛ نه، نباید اسم بچه‌ را یارُسلاو می‌گذاشتند. پدر و مادر از این مخالفت قاطعانه تعجب کردند، ولی نمی‌خواستند به کشیش بربخورد. این شد که پرسیدند: شما چه نامی پیشنهاد می‌کنید؟ کشیش گفت: یک اسم معمولی رویش بگذارید، مثلا دمیتری. پدر بچه گفت که اسم خودش هم دمیتری است و یارُسلاو دمیتریویچ نامی گوش‌نوازتر از دمیتری دمیتریویچ است. اما کشیش موافق نبود. پس شد دمیتری دمیتریویچ.

مقایسه ترجمه ها در برش هایی کوتاهتر:

تقدیر؛ این فقط لغت قلمبه سلمبه ای بود برای چیزی که هیچ کارش نمی توانستی بکنی. وقتی زندگی به تو می گفت «و به این ترتیب» سر تکان می دادی و اسمش را می گذاشتی تقدیر./ خاکسار

سرنوشت چیزی نیست جز واژه‌ای باشکوه برای نامیدن چیزی که از تغییرش ناتوانیم. وقتی زندگی به تو می‌گوید «چنین است»، تو سر تکان می‌دهی و اسمش را می‌گذاری سرنوشت. / سپاس ریوندی

 و به این ترتیب تقدیرش این بود که اسمش بشود دمتیری دمیتریویچ. هیچ کارش نمی شد کرد. طبیعتا غسل تعمیدش را به یاد نمی آورد ولی دلیلی هم نداشت که به اصالت داستان شک کند./ خاکسار

و چنین است، سرنوشت او این بوده دمیتری دمیتریویچ نامیده شود. و برای تغییر آن هیچ کاری نمی‌شود کرد. طبعا مراسم نامگذاری و تعمید خودش را به یاد نمی‌آورد، ولی هیچ دلیلی نداشت که در صحت داستان تردید کند. / سپاس ریوندی

کل خانواده جمع شد دور یک تشت سیار پر از آب در اتاق کار پدر مقدس. کشیش آمد و ازوالدینش پرسید که برای نورسیده شان چه اسمی در نظر گرفته اند. گفتند یارو سلاو. یارو سلاو؟کشیش خوشش نیامده بود. گفت یاروسلاو اصلا اسم مرسومی نیست. گفت بچه هایی را که اسم غیر عادی دارند در مدرسه اذیت و مسخره می کنند: نه، نه، نباید اسم بچه را بگذارید یارو سلاو. / خاکسار

همه اعضای خانواده در اتاق مطالعه پدرش جمع شده بودند، دور یک ظرف آب مقدس سیار. کشیش از راه رسید و از پدر و مادرش پرسید چه نامی برای نوزادشان انتخاب کرده‌اند. آنها جواب دادند: یارُسلاو. یارُسلاو؟ به مذاق کشیش خوش نیامد. گفت این اسم خیلی نامتعارف است. گفت بچه‌هایی که اسامی نامتعارف دارند در مدرسه تمسخر می‌شوند و آزار می‌بینند؛ نه، نباید اسم بچه‌ را یارُسلاو می‌گذاشتند. / سپاس ریوندی

پدر و مادرش ازاین مخالفت صریح رنجیدند اما نخواستند به روی کشیش بیاورند. پرسیدند خودتان چه اسمی پیشنهاد می کنید ؟ کشیش گفت یک اسم معمولی روش بگذارید، دیمیتری مثلا. پدرش گفت اسم خودش هم دیمیتری است و یاروسلاو دیمیتریویچ خیلی خوش اهنگ تر از دیمیتری دیمیتریویچ. اما کشیش موافق نبود و به این ترتیب او شد دیمیتری دیمیتریویچ. / خاکسار

 پدر و مادر از این مخالفت قاطعانه تعجب کردند، ولی نمی‌خواستند به کشیش بربخورد. این شد که پرسیدند: شما چه نامی پیشنهاد می‌کنید؟ کشیش گفت: یک اسم معمولی رویش بگذارید، مثلا دمیتری. پدر بچه گفت که اسم خودش هم دمیتری است و یارُسلاو دمیتریویچ نامی گوش‌نوازتر از دمیتری دمیتریویچ است. اما کشیش موافق نبود. پس شد دمیتری دمیتریویچ. / سپاس ریوندی

منتظر نظر شما درباره این کتاب و ترجمه هایش هستیم…

با گذاشتن نظرات مثبت و منفی امتیاز نهایی ترجمه مورد نظر خود را بالا ببرید..

ادامه دارد….

‘