این مقاله را به اشتراک بگذارید
‘
نگاهی به کتاب«پیش درآمدی بر شناخت رمان» اثر جرمی هاوتورن ترجمه شاپور بهیان
کشف لذت رمان
حمید رضا امیدی سرور
برخی بر این باورند که آگاهی از شیوه ها و شگردهای داستان نویسی و در مجموع بالا رفتن سطح دانش از مبانی تئوریک در ادبیات داستانی، نقطه پایانی خواهد گذاشت بر لذت خواندن رمان. این تصور بیشتر از آنجا ناشی می شود که توده مردم نقد را نوعی ایراد گرفتن تصور کرده و آن را ناشی از لذت نبردن منتقد از فیلم و یا کتاب می دانند!
اما این سوء تفاهم ناشی از عدم توجه به این نکته است که شاید منتقد از خواندن هر اثری لذت نبرد، اما با تنگ شدن حلقه آثاری که منتقد از آنها لذت می برد، لذت او نیز از عمق بیشتری برخوردار می گردد. حقیقت این است که آگاهی و دانش در باره ادبیات نه تنها مانع از لذت بردن از این آثار نیست، بلکه زمینه ای را فراهم می کند برای لذتی غنی تر که تا پیش از آن از درک آن عاجز بوده است.
آثاری که از ارزش های ادبی و هنری بیشتری برخوردارند، مفاهیم، حرفها ی خود را به لایه های زیرین اثر می برند، یا برای خلق جذابیت های زیبایی شناسانه از از طرافت ها و المانهایی استفاده می کنند که برای درک آنها باید به دانشی بالاتر از سط دانش یک مخاطب عام مسلح بود. به این ترتیب می بینیم که کسب لذتی غنی تر از یک اثر ادبی و هنری نیازمند سطحی از فرهیختگی است که طبیعتا از هر اثری لذت نمی برد. آثار عامه پسند به دلیل بیان مستقیم، شعاری و گل درشت خود نیازمند دانش و فرهیختگی مخاطب نیستند، بنابراین اکثریت قریب به اتفاق مخاطبان به خصوص بدنه عام آن از آن لذت می برند و اگر خواننده فرهیخته از آن لذت نمی برد به این دلیل نیست که از هیچ اثری لذت نمی برد؛ بلکه انبوه بودن تعداد این آثار در قیاس با آثار ارزشمند است که به چنین شائبه ای دامن می زند.
پس از چنین مقدمه ای که بر ضرورت کسب دانش و آگاهی بیشتر، برای بهره مندی از لذتی عمیق تر تاکید دارد، می پردازیم به کتاب «پیش درآمدی بر شناخت رمان» نوشته جرمی هاوتورن با ترجمه شاهپور بهیان که به همت نشر چشمه منتشر شده است. کتابی که بی گمان یکی از بهترین آثار برای ورود به ساحت رمان به جهت درک و شناخت ویژگی های آن است.
جرمی هاوتورن استاد ادبیات مدرن در دانشگاه است، او تجربه سالها تدریس در دانشگاه را پشتوانه نوشتن این اثر منحصر به فرد برای شاگردانش ساخته است، اثری مقدماتی برای دانشجویانی که تازه می خواهند با ادبیات داستانی و خاصه رمان آشنا شوند.
برخلاف تصور همیشه نوشتن آثاری این چنین که در عین جامعیت با رویکردی مقدماتی نوشته شده باشند و در واقع بستری برای آشنایی اولیه بایک حوزه را فراهم آورند دشواری های خاص خود را دارد. چرا که گاه نویسندگان برای رعایت سادگی یا مبهم می نویسند و یا اینکه ناقص و در هر دو حال نمی توانند حق مطلب را ادا کنند. اما حسن کتاب «پیش درآمدی بر شناخت رمان» این است که هم از زبانی روشن و قابل فهم برای مخاطبان غیر حرفه ای رمان برخوردار است و هم اینکه در عین ایجاز آنچه را که باید یک علاقمند به ادبیات داستانی در گام نخست با آن آشنا شود بداند، مورد توجه قرار داده است. بنابراین فرق نمی کند علاقمند به داستان نویسی باشی یا نوشتن نقد برای داستانهایی که می خوانی، در هر دو حال کتاب حاضر می تواند اثری مطمئن برای برداشتن نخستین گامها در حوزه شناخت و درک رمان باشد.
«پیش درآمدی بر شناخت رمان» در ۸ فصل نوشته شده که عناوین آنها بدین قرا است: «تعاریف مقدماتی»، «تاریخ رمان»، «انواع رمان»، «داستان کوتاه و رمان کوتاه»، «رئالیسم و مدرنیسم»، «تحلیل داستان»، «بررسی رمان» و «رویکردهای نقد داستان» تعریف شده است.
جرمی هاوتورن در این ۸ بخش ابعاد مختلف بحث را به خوبی صورتبندی کرده است. او در عین توجه داشتن به ویگی های رمان کلاسیک از جنبه های رمان مدرن یا ادبیات مدرن نیز غافل نبوده است؛ به خصوص اینکه خود او به عنوان استاد ادبیات مدرن عنایتی ویژه به رمان مدرن داشته است.
نکته قابل اشاره اینکه شاپور بهیان به عنوان مترجمی آشنا به حوزه مورد بحث مقاله «رمان نو» اثر ویرجینیا وولف را ترجمه و عنوان فصل نهم به کتاب پیوست کرده است. این مقاله به عنوان متنی کلیدی و مهم در تبیین ویژگی های رمان مدرن در تاریخ ادبیات توسط نویسنده کتاب بارها مورد ارجاع قرار گرفته و مترجم به این ترتیب فرصتی برای درک بهتر بحثهای نویسنده را فراهم آورده است.
دیگر ویژگی مهم کتاب این است که جرمی هاوتورن جامعیت کتابش را فدای دیدگاه‌ها و سلیقه خاص خود نکرده است،بنابراین اگرچه خود طرفدار توجه به جنبه های درون متنی (متن گرا) در نقد و بررسی آثار ادبی بوده، از دیگر رویکردهای غافل نشده و در بخش «رویکردهای نقد داستان» بدانها پرداخته است.
الف کتاب
«پیش درآمدی بر شناخت رمان»
نویسنده: جرمی هاوتورون
ترجمه: شاپور بهیان
ناشر: چشمه، چاپ اول ۱۳۹۵
۱۲۸ صفحه، ۱۱۰۰۰ تومان
‘