کریستوفر لی، دراکولای محبوب «ارباب حلقه ها»

هویت سینمایی کریستوفر لی برای همیشه با دراکولای اشراف‌زاده و وحشی برام استوکر گره خورده است. کریستوفر لی، این بازیگر بلند قامت انگلیسی که صدای سبک شکسپیر و حضور اشرافی‌اش را به مجموعه‌ای از شخصیت‌های شرور سینمایی همچون کنت دراکولای جذاب و جادوگر مخوف فیلم «ارباب‌حلقه‌ها» بخشیده بود؛ ٧ ژوئن (١٧ خرداد) در ٩٣ سالگی در لندن درگذشت.
 

کریستوفر لی ٣۵ ساله بود که برای نخستین‌بار با بازی در فیلم ترسناک فیلمساز بریتانیایی ترنس فیشر، به نام «نفرین فرانکشتاین» که در‌ سال ١٩۵٧ اکران شد، پا به عرصه فیلم و بازیگری گذاشت.  لی ماکت موجود هیولاوار را در فیلم حرکت می‌داد. اما یک‌سال بعد با بازی در نقش اول فیلم «دراکولا» فیشر سرنوشت حرفه‌ای او رقم خورد و هویت سینمایی او برای همیشه با دراکولای اشراف‌زاده و وحشی برام استوکر گره خورد.

زمانی که فیلم در ‌سال ٢٠٠٧ بار دیگر پخش شد، جرمی داسون، منتقد روزنامه گاردین، نوشت: «سهم لی در این فیلم به طرز نافذی جذاب و مسحور‌کننده است؛ نوعی شرارت وحشیانه پشت چشمان او می‌درخشد.»

کریستوفر لی حتی در دهه ٧٠ و ٨٠ زندگی‌اش می‌توانست چنان قوی در نقش شیاطین شرور فیلم‌ها ظاهر شود که از ترس مو بر اندام تماشاچیان راست شود. او در‌ سال ٢٠٠٢ در فیلم «جنگ ستارگان ٢- حمله کلون‌ها» در نقش کنت دوکو، یک شمشیرباز جنایتکار، بازی کرد و در‌ سال ٢٠٠۵ در قسمت سوم جنگ ستارگان «انتقام سیث» ظاهر شد. لی همچنین در فیلم‌های «ارباب حلقه‌ها» و «هابیت» نقش یک جادوگر جذاب و خطرناک به نام سارومان را بازی می‌کرد که یک گروه شرور را برای حمله به «دنیای انسان‌ها» و تخریب آن هدایت و رهبری می‌کرد.

آقای لی می‌توانست در مورد این‌که چرا با یک نقش خاص تیپ‌سازی شده است برخوردی فیلسوفانه داشته باشد. همان‌طور که خودش یک‌بار در ‌سال ٢٠٠٢ در مصاحبه‌ای با نیویورک تایمز اشاره کرد، از بیش از ٢۵٠‌فیلم و سریالی که او در آنها بازی کرده است، فقط ١۵‌فیلم در زمره فیلم‌های ترسناک بوده‌اند و در این میان هم او در ١٠ فیلم نقش دراکولا را بازی کرده است. (در فیلم دنباله‌دار «دراکولا:   شاهزاده تاریکی» (١٩۶۶) و «مراسم شیطانی دراکولا» (١٩٧٣)) کریستوفر لی همچنین یک‌بار در نقش فرانکشتاین و یک بار در نقش یک مومیایی در فیلم‌ها ظاهر شده است.

با این حال بسیاری از نقش‌هایی که او در فیلم‌های غیرترسناک بازی کرده است نیز ترسناک بوده‌اند. برای مثال او در فیلم «سه تفنگدار» (١٩٧۴) نقش یک قاتل شرور به نام راچرفورت را ایفا می‌کند؛ در فیلم «راسپوتین: راهب دیوانه» (١٩۶۶) نقش قهرمان فریبکار و ترسناک فیلم را برعهده دارد. او همچنین در نقش فرانسیسکو اسکارامانگای شرور دشمن جیمزباند در فیلم «مردی با اسلحه طلایی» (١٩٧۴)‌، نقش یک افسر نازی در فیلم «١٩۴١» ساخته استیون اسپیلبرگ (١٩٧٩) و نقش یک دانشمند دیوانه در فیلم «گرملین ٢» (١٩٩٠) را ایفا کرده است.

در دهه ١٩۶٠ او در پنج فیلم نقش فو‌مانچو تبهکار چینی بازی کرد.  البته آقای لی در نقش آدم‌های کمتر شرور هم بازی کرده است. او در فیلم «جناح» (١٩٩٨) نقش بنیان‌گذار رو به مرگ پاکستان (محمد علی جناح) را بازی کرد؛ در فیلم «زندگی خصوصی شرلوک‌هلمز» (١٩٧٠) ساخته بیلی وایلدر، نقش برادر شرلوک هلمز را بازی کرد و در فیلم تلویزیونی «چارلز و دایانا: یک داستان عاشقانه سلطنتی» (١٩٨٢) نقش شاهزاده فیلیپ را بازی کرد. او حتی با همکاری راکوئل ولش  یک فیلم وسترن به نام «هانی کولدر» ساخت که خودش در آن نقش یک مرد خانواده‌دوست و مهربان را برعهده داشت.

کریستوفر لی در بسیاری از شخصیت‌هایی که نقش آنها را در فیلم‌هایش برعهده داشت، از یک آدم خوب به یک انسان شرور تغییر چهره می‌داد. نمونه بارز آن را می‌توان در دو فیلم «ارباب حلقه‌ها» و «جنگ ستارگان» دید. نقش او به‌عنوان دراکولا موجب شهرت و محبوبیت او شد، اگرچه او صدای بسیار خوبی هم برای خواندن آواز داشت.

یکی از نقش‌های مورد علاقه او نقش رهبر یک کیش بت‌پرست لذت‌جو در فیلم «مرد حصیری» محصول ١٩٧٣ بود که  آزادانه در مورد قربانی کردن انسان‌ها داد سخن می‌داد.

کریستوفر فرانک کاراندینی لی در تاریخ ٢٧ ماه می‌١٩٢٢ در لندن متولد شد. او در محله مرفه‌نشین بلگراویا بزرگ شد. پدرش سرهنگ دوم جفری ترولوپ لی و مادرش کنتس استلا ماری کاراندینی، از یک خانواده اصیل و قدیمی ایتالیایی بودند. پدر و مادر لی وقتی او ۶ ساله بود از یکدیگر جدا شدند و مادرش با ‌هارکورت جرج سنت کروا رز، یک بانکدار ثروتمند ازدواج کرد.

 او تا پیش از ورشکست شدن در‌ سال ١٩٣٩ زندگی بسیار مرفه و متمایزی برای آنان فراهم کرده بود. لی در کتاب خاطراتش به نام «بلند، تاریک و مخوف» (١٩٧٧) که بعدها در ‌سال ٢٠٠٣ فیلمی با عنوان «ارباب‌هرج‌و‌مرج» براساس آن ساخته شد؛ اشاره‌ای به شیوه زندگی‌اش در آن دوران می‌کند. او در آن کتاب نوشته بود:   «بله، درست است ما یک بار به‌طور اتفاقی نتوانستیم بلیت قطار درجه یک بخریم؛ البته آن یک بار هم فقط به دلیل اشتباهی بود که در رزرو بلیت رخ داده بود.»

لی از کالج ولینگتن فارغ‌التحصیل و سپس وارد نیروی‌هوایی سلطنتی شد و در دوران جنگ جهانی دوم در یگان نیروهای ویژه و اطلاعاتی ارتش خدمت کرد. در نوجوانی قدش به ۶ فوت و ۵ اینچ رسید. در یکی از خاطرات کتاب «بلند، تاریک و مخوف» گفته است:   «همیشه در مدرسه به خاطر قد خیلی بلندم خجالت می‌کشیدم.» به‌نظر می‌آید در بزرگسالی نیز، این قد بلند در حرفه بازیگری‌اش هم مشکلاتی ایجاد کرده بود.

بعد از جنگ، یکی از عموزاده‌هایش به او پیشنهاد داد وارد حرفه بازیگری شود و او را به استودیوی فیلمسازی رنک در لندن معرفی کرد. از آن‌جا که خیلی بلندتر از هم بازی‌هایش بود، لی در اولین حضورش در سینما که در فیلمی به نام «راهروی آیینه‌ها» (١٩۴٨) بود در نقش مشتری یک کلوب شبانه تمام مدت نشسته بود تا قامت بیش از اندازه بلندش بدچشمی نکند. البته در همان ‌سال در فیلم «هملت» ساخته لارنس اولیویه به او اجازه داده شد تا بایستد و نقش حمل‌کننده نیزه‌هارا بازی کند.

درست ٣٠‌سال بعد، کریستوفر لی در سراسر ایالات‌متحده آمریکا به چنان شهرتی رسیده بود که از او درخواست شد تا میزبان برنامه زنده‌ شنبه‌شب‌ها باشد. اگرچه در طرح اولیه فیلم دراکولا برای بازی در نقش دراکولا پذیرفته نشد اما در همان فیلم در نقش آقای مرگ، یک نجیب‌زاده فرهیخته با ردایی سیاه و داسی در دست، ظاهر شد، که باید از یک دختر کوچولو (با‌بازی لارن نیومن) به خاطر این‌که جان سگ‌اش تیپی را گرفته بود، عذرخواهی می‌کرد.

 آقای مرگ حاضر نبود گناه به صلیب کشیده شدن حضرت مسیح را بر دوش بگیرد («نه، رومن‌ها، خودشان مقصر بودند.») و به داستان مرگ در فیلم «مهر هفتم» اشاره می‌کرد:  «اینگمار برگمان فیلم‌هایی می‌سازد که من هرگز از آنها سر در نمی‌آورم.»

لی پیش از آن‌که به زادگاهش در انگلستان بازگردد، سال‌ها در سوییس و کالیفرنیا زندگی کرد. در ‌سال ٢٠٠١ مفتخر به دریافت نشان فرمانده پادشاهی بریتانیا شد و در ‌سال ٢٠٠٩ از سوی پرنس چارلز نشان شوالیه دریافت کرد. وی همچنین در‌ سال ٢٠١١ از سوی دولت فرانسه موفق به دریافت نشان افتخار هنر و ادبیات شد.

  در دهه ١٩٩٠ وارد عرصه موسیقی و خوانندگی شد و چندین کنسرت برگزار و آلبوم منتشر کرد؛ ازجمله چندین آریا و موسیقی پاپ صحنه‌ای و در‌ سال ٢٠١٠ با انتشار آلبوم «شارلمانی: با شمشیر و صلیب» به‌عنوان خواننده «متال سمفونیک» معروف شد. بلافاصله بعد از انتشار آلبوم اول در ‌سال ٢٠١٣ آلبوم دیگری با نام «شارلمانی: پیشگویی مرگ» را منتشر کرد. آقای لی آرزو داشت در کالج سلطنتی موسیقی به تحصیل موسیقی مشغول شود اما از آن‌جا که ٣٠ ساله بود به‌خاطر بالا بودن سن‌اش پذیرفته نشد.

لی در دهه ٩٠ زندگی‌اش نیز به حرفه بازیگری ادامه داد. در ‌سال ٢٠١٢ در آستانه ٩٠ سالگی در فیلم «سایه‌های تاریکی» ساخته تیم برتون بازی کرد و همچنین در اولین فیلم از سه‌گانه «ارباب حلقه‌ها» پیتر جکسون و «هابیت:  سفر غیرمنتظره» در نقش سارومان ظاهر شد. البته یک بار دیگر نیز در سومین فیلم از دنباله‌دار «هابیت» با نام «هابیت: جنگ پنج ارتش» در نقش سارومان ظاهر شد.

لی در ‌سال ١٩۶١ با بریجیت کرونکه، مدل دنیای مد که بعدها با نام مستعار جیتی لی وارد عرصه سینما شد، ازدواج کرد. حاصل ازدواج آنها دختری به نام کریستینا بود.  لی باور داشت دلیل این‌که مخاطبان او را بیشتر به خاطر بازی در نقش کنت دراکولا می‌شناسند؛ آن است که هم او و هم کنت دراکولا مایه خجالت خانواده‌های نجیب و اشراف‌زاده بوده‌اند.

او در فیلم «ارباب هرج‌و‌مرج»، با شخصیت‌های ترسناک معروفی که نقش آنها را بازی کرده بود؛ ابراز همدردی کرد. او در جایی نوشته بود: «به نظر من دراکولا، مومیایی و هیولای فرانکشتاین شخصیت‌های رانده شده‌ای هستند که نمی‌توانند کمکی به بهبود وضعیت‌شان بکنند و درنهایت هم مثل یک قطار از ریل خارج شده محکوم به فنا و نابودی‌اند و در نتیجه خیلی تنها هستند.»

شهروند