این مقاله را به اشتراک بگذارید
ماجرای اختلاف ۵۰ ساله‌ی «مشایخی» و «انتظامی»
«من از علی معلم یاد گرفتم که مثل او رک باشم و حرفم را بزنم. من اگر می دانستم که فقط یک هنرپیشه برای منتقدین مطرح است سال ها بود که این کار را رها کرده بودم و رفته بودم. جدی می گویم ها، فقط در آثارتان یک هنرپیشه را نشان دادید، بقیه نیستند، بازیگر نیستند، زحمت نکشیدند، هیچ کدام زحمت نکشیدند، فقط یک نفر، فقط یک نفر است که آن موقع تنبک می زد جلوی شهبانو، حالا می آید خانه اش را وقف می کند. چرا شما این ها را نمی دانید؟!»
این جملات عجیب و تند را جمشید مشایخی ۸۳ ساله روز پنجشنبه در جشن انجمن منتقدان و نویسندگان در اعتراض به نشان دادن تصویر عزت الله انتظامی ۹۳ ساله در تیزر برنامه این جشن بیان کرد و موجی از شگفتی و حیرت را ایجاد کرد. هیچ کس نمی دانست این حجم از عصبانیت جمشید مشایخی از کجا نشات می گیرد و پس از این همه سال فعالیت هنری ناگهان سر باز کرده است.
در همه دوران زندگی ما عزت انتظامی، جمشید مشایخی و علی نصیریان ۸۲ ساله به عنوان سه ضلع بزرگ هنری کشور شناخته می شوند که همواره مورد احترام بودند و از هر کدام به عنوان ستون های تئاتر و سینمای کشور نام برده می شود. از نمایش و فیلم های مشهور از قبل از انقلاب مانند «گاو» بگیرید تا فیلم های خاطره انگیزی مانند «کمال الملک» و «هزار دستان» مرحوم علی حاتمی.
هیچ کس گمان نمی برد میان این سه چهره موقر سینما اختلافی وجود داشته باشد، آن هم در این وسعت… از پنجشنبه شب که فیلم صحبت های جمشید مشایخی در شبکه های اجتماعی پخش شد بسیاری از ناظران با شگفتی به این ماجرا نگاه می کنند و هر کدام در موافقت و مخالفت با صحبت های جمشید مشایخی حرف می زنند.
اتفاق روز پنجشنبه به اندازهای عجیب بود که در همان جشن انجمن منتقدان سینما برخی بازیگران مانند حامد بهداد و نوید محمدزاده نیز به واکنش پرداختند و در حمایت از عزت الله انتظامی صحبت کردند. ماجرا اما چه بود که جمشید مشایخی نتوانست عصبانیت خود را کنترل کند؟ البته برخی دست اندرکاران این برنامه از فرزاد حسنی به عنوان مقصر اصلی این اتفاق نام می برند که بدون هماهنگی قبلی ناگهان از جمشید مشایخی دعوت کرده که به روی سن بیاید اما ادر هر صورت او نیز پیش بینی نمی کرد جمشید مشایخی قرار است این چنین همه را غافلگیر کند.
آیا اتفاقی رخ داده که این دو بازیگر کهنه کار در سن ۸۳ سالگی و ۹۳ سالگی با یکدیگر به اختلاف بخورند؟ پیگیری های ما اما نشان می دهد این حجم از عصبانیت جمشید مشایخی ریشه در یک اختلاف قدیمی دارد. یک اختلاف قدیمی حدودا ۵۰ ساله که جمشید مشایخی در طی این سال ها همیشه با خودش به همراه داشته و هیچگاه نتوانسته با آن کنار بیاید. شرح این اتفاقات مرور کرده ایم.
قصه از کجا شروع شد؟
یافتن ریشه اختلافات جمشید مشایخی با عزت الله انتظامی و علی نصیریان کار راحتی نیست و تقریبا تمام افرادی که در ریز این ماجراها بودند سعی می کنند از یادآوری آنها خودداری کنند. یکی از کارشناسان سینما در گفت و گویی از راز این اختلافات پرده بر می دارد که بخش هایی از آن را مرور می کنیم.
• تقریبا از حوالی سال های ۱۳۴۳، ۱۳۴۴ بود که جمشید مشایخی در تئاتر سنگلج به چهره ای شناخته شده تبدیل شده بود و آرام آرام در صحنه اجرا یکه تازی می کرد. در آن سوی میدان دو قطب دوست داشتنی دیگر به نام عزت الله انتظامی و علی نصیریان وجود داشتند که در ابتدا این سه نفر توانستند به خوبی با یکدیگر هماهنگ شوند و تیم مناسبی را ایجاد کردند.
• همه چیز داشت خوب پیش می رفت اما اختلاف سلیقه ها آرام آرام خودش را نشان داد. علی نصیریان و عزتالله انتظامی به یکدیگر نزدیک تر شدند و جمشید مشایخی دورتر. تفاوت های فکری و شخصیتی نیز در این اتفاق بی تاثیر نبود.
• عزت الله انتظامی و علی نصیریان به عضویت در اداره تئاتر درآمدند و مدیریت اجراها را به عهده گرفتند. از این جا به بعد، اختلافات و سوءتفاهم ها عمیق تر می شود. به بخری اجراهای جمشید مشایخی کمتر بها داده می شود مشایخی معتقد بود آن دو نفر به اجراهای افراد و گروه های نزدیک به خودشان توجه ویژه تری داشتند و سبب شده اند مشایخی از صحنه دور شود.
دردسرهای قیصر
با وجود همه اختلافات اما این سه نفر رد سال ۱۳۴۸ فیلم «گاو» داریوش مهرجویی را بازی کردند و به شهرتی مضاعف در سینما دست پیدا کردند. هر چند سهم اصلی موفقیت، نصیب عزت الله انتظامی و بازی شگفت انگیزش شد. استعدادهایی که در صحنه سینما تا آن زمان دیده نشده بود و ناگهان بر سر زبان ها افتادند. پس از این فیلم بود که درهای سینما به سوی این سه نفر باز شد اما مشایخی یک موقعیت ویژه تر پیدا کرد. او دقیقا در همان سال در فیلم «قیصر» مسعود کیمیایی بازی کرد و در سینمای عامه پسند نیز توانست جای خود را باز کند.
سوء تفاهم ها از اینجا به بعد به اوج خود رسید. جمشید مشایخی عقیده دارد قرار بوده نقش اش در فیلم قیصر بیشتر و طولانی تر باشد اما رایزنی های عزت الله انتظامی و علی نصیریان باعث شده تا بازی اش کوتاه تر شود. همچنین جمشید مشایخی به دلیل بازی در فیلم های سینمای از اجرا در تئاتر اخراج شد که عقیده دارد شاید عزت الله انتظامی و علی نصیریان در این تصمیم بی تاثیر نبوده اند.
فرار از تئاتر
کافی است به حجم فیلم هایی سینمایی جمشید مشایخی از سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۷ نگاهی بیندازید تا ببینید تعداد فیلم ها او فراتر از حد انتظار است. حدود ۲۵ فیلم سینمایی که اغلب آن ها در کارنامه هنری او جایگاه ویژه ای ندارند و به فیلم های فارسی و عامه پسند نزدیک هستند. اگر پای صحبت های جمشید مشایخی بنشینید، او بازی در این فیلم ها را حاصل فشارها در تئاتر می داند و به همین دلیل تصمیم گرفته از تئاتر به سینما کوچ کند.
معمای اداره نمایش
نکته جالب در اداره نمایش به سال ۱۳۵۵ و ۱۳۵۶ بر می گردد. یعنی زمانی که علی نصیریان مدیر آن اداره بود و برخی از گروه های بازیگران از جمله جمشید مشایخی نسبت به تصمیمات این اداره اعتراض داشتند. پس از انقلاب اداره نمایش دوباره بازگشایی می شود و میان بازیگران برای انتخاب مدیر آن رای گیری می شود. حالا این بار قرعه به نام جمشید مشایخی می افتد و بازیگرانی که از تصمیمات قبلی اداره نمایش ناراضی بودند رای به ریاست جمشید مشایخی می دهند.
علی حاتمی واسطه می شود.
با وجود همه اختلاف نظرها اما علی حاتمی تلاش می کند این سه نفر را در کنار یکدیگر قرار دهد و ساخت سریال هزاردستان را از اواخر سال ۱۳۵۸ شروع می کند. طبق شنیده ها اختلافات اما باقی می ماند و بسیاری از سکانس های جمشید مشایخی جداگانه ضبط می شود. ساخت این سریال سال ها طول کشید و در این مدت رفاقت داود رشیدی و جمشید مشایخی با یکدیگر بیشتر شد؛ در مقابل انتظامی و نصیریان. البته نفر پنجم این دایره بازیگران قدیمی محبوب، محمدعلی کشاورز است. پس از ساخت این سریال، مرحوم علی حاتمی تصمیم می گیرد فیلم کمال الملک را بسازد و دوباره این چهار نفر را کنار یکدیگر جمع می کند. آن ها در اوج اختلاف باز هم تصمیم می گیرند کنار یکدیگر قرار بگیرند، فقط به دلیل شخص علی حاتمی.
راه ها جدا می شود
پس از این فیلم تقریبا راه ها از هم جدا می شود. اما علی نصیریان و عزت الله انتظامی تا حالا رفاقت خود را حفظ کرده اند. جمشید مشایخی اما هیچ وقت نتوانست با این موضوع کنار بیاید و همیشه عقیده داشته آن دو نفر نتواند به جایگاه اصلی خود برسد. عصبانیت و دلخوری که روز پنجشنبه بالاخره سر باز کرد و در جشن انجمن منتقدان و نویسندگان خودش را نشان داد…
در این میان شاید موفقیت دوباره علی نصیریان در شهرزاد و تمجید و تشویق های مستمر و بدون قطع ار کارنامه بازیگری عزت الله انتظامی، این حس جمشید مشایخی را تشدید کرده است.
علی نصیریان: دلیل عصبانیت را نمی دانم
برای آن که زاویه دیگری از این حاشیه ها به دست بیاوریم با علی نصیریان گفت و گو کرده ایم. او می گوید: «من واقعا دلیل عصبانیت آقای مشایخی را نمی دانم و از این اتفاق متعجب هستم که تا آنجایی که من می دانم اختلافی بین این دو نفر نبوده یا حداقل من خبر ندارم. البته بعد از فیلم کمال الملک رفت و آمدمان با آقای مشایخی کم شده و دورادور از یکدیگر خبر داشتیم اما نمی دانم از چه موضوعی دلخور هستند.»
• این سه بازیگر…
این سه بازیگر که فعالیت هنری شان را با تئاتر آغاز کردند، در اوایل دهه ۴۰ در نمایشی به نام «خشت اول» در کنار هم بازی کردند. مشایخی، نصیریان و انتظامی بعدها در سینما هم در فیلم «گاو» کنار هم قرار گرفتند و در بعد از انقلاب هم علیرضا داودنژاد در «خانه عنکبوت» از این سه بازیگر در کنار داود رشیدی بهره گرفت. زنده یاد علی حاتمی نیز در مجموعه «هزاردستان» سراغ این سه آمد و از پیشکسوتان دیگری چون محمدعلی کشاورز و داود رشیدی نیز استفاده کرد تا یکی از به یادماندنی ترین بازی های این بازیگران در قاب دروبین به یادگار بماند. حاتمی در فیلم «کمال الملک» هم بار دیگر این سه بازیگر را کنار هم قرار داد.
مجله هفت صبح