این مقاله را به اشتراک بگذارید
پادشاه فلاسفه یا مخلص فاشیست‌ها!
حمیدرضا امیدی سرور
«هایدگر یکی از چهره‌های معاصر فلسفه جهان است که در نظر برخی از فلاسفه مانند هانا آرنت، پادشاه پنهان فلسفه است و برخی دیگر (تئودور آدرنو و هربرت مارکوزه) هم به دلیل همکاری با ناسیونال سوسیالیسم (نازی‌ها)، به شخصی غیر قابل قبول تبدیل شده است.» کتاب «هایدگر» نوشته راینر روفینگ، با دست گذاشتن روی پرچالش‌ترین جنبه زندگی هایدگر آغاز می‌شود. افتادن یکی از بزرگترین فیلسوفان به دامان فاشیسم هیتلری که هم برای موافقان و هم مخالفان هایدگر عجیب و غیر قابل هضم بود، اگر چه خود او با بیان حرف‌هایی از این دست «آنکه بزرگ می‌اندیشد، خطاهای بزرگ نیز مرتکب می‌شود» قصد توجیه این اشتباه نابخشودنی را داشت.
درک آرای مارتین هایدگر، همانقدر که برای فهم روند فلسفه در قرن گذشته و اندیشه معاصر، مهم و کلیدی‌ست، دشوار نیز هست. از این سبب نه تنها آثار پرشماری در شرح و بسط آرای فلسفی او نوشته شده، بلکه بسیاری نیز کوشیده‌اند با زبانی ساده و قابل فهم به بیان این دیدگاه‌ها بپردازند. کتاب «هایدگر» اثر راینر روفینگ که با ترجمه طالب جابری به همت نشر ققنوس به بازار آمده نیز در زمره این آثار جای می‌گیرد. کتابی که به نیت آموزش فلسفه برای افرادی که تازه می‌خواهند وارد این وادی شوند، نوشته شده است. این کتاب نخستین جلد از مجموعه‌ای تازه محسوب می‌شد که نشر ققنوس انتشار آن را با عنوان فلسفه برای نوآموزان آغاز کرده است.
انتشار این مجموعه، توسط نشر ققنوس از آن جهت جای خوشحالی است که این ناشر در ارائه مجموعه کتاب‌هایی در زمینه‌های مختلف، تجربه و تبحر زیادی دارد؛ از مجموعه‌های متعدد کتاب‌هایی که برای آشنایی جوانان با تاریخ جهان، شخصیت‌های بزرگ و کشورهای مختلف منتشر کرده گرفته تا مجموعه ارزنده دانشنامه استنفورد که انتشار مدخل‌های آن کماکان ادامه دارد.
در مجموعه «فلسفه برای نوآموزان» که از زبان آلمانی به فارسی ترجمه می‌شود، برای افزودن به بار آموزشی کتاب‌ها، جذابیت و البته سهولت بیشتر و درک ساده‌تر مباحت، از شیوه آموزش همراه با تصویر (کم و بیش شبیه کمیک استریپ) استفاده شده است. این شیوه یکی از روش‌های موفق برای ساده‌تر شدن بحث‌های سنگین و افزودن جذابیت برای ارتباط بهتر و بیشتر مخاطب محسوب می‌شود که بسیار پرطرفدار نیز هست. قریب به دو دهه پیش از این، مجموعه‌ای تقریبا مشابه تحت عنوان «قدم اول» به فارسی ترجمه و منتشر شد، اما به اعتبار جلد اول مجموعه فلسفه برای نوآموزان، می‌توان به انتشار مجموعه‌ای کارآمدتر امیدوار بود. بخصوص که در انتهای هر کتاب این مجموعه، واژه نامه‌ای وجود دارد که مفاهیم کلیدی اندیشه هایدگر را به زبانی موجز و ساده توضیح می‌دهد. از سوی دیگر کنار هم قرارگرفتن متن و عکس از تناسب بهتری در قیاس با مجموعه قدم اول برخوردار است؛ در مجموعه مورد اشاره تاکید بیش از اندازه روی عکس‌ها و خلاصه بودن متن‌ها که گاه شکل جملات قصار را پیدا می‌کرد به کیفیت کار لطمه وارد می‌ساخت که خوشبختانه این مشکل در مجموعه «فلسفه برای نوآموزان» دیده نمی‌شود. بنابراین این کتاب در عین سادگی مفاهیم، از متون غنی‌تری برخوردار است که به آشنایی بهتر مخاطب با اندیشه‌های فیلسوف مورد بحث انجامیده است.
راینر روفینگ (نویسنده کتاب هایدگر) در این اثر موجر و خواندنی، به سراغ مهمترین فرازهای اندیشه هایدگر رفته و سعی می‌کند با مروری گذرا، تا حد ممکن ریشه‌های این اندیشه‌ها را در تاریخ فلسفه نیز نشان دهد تا در این رهگذر نه تنها به درک بهتر اندیشه هایدگر نائل شود بلکه از ریشه‌های شکل‌گیری آن و تاثیری که بر روند فلسفه بعد از خود گذاشته نیز آگاه شود. برای نمونه بحث چیستی هستی و نسبت آن با زمان که از بحث‌های کلیدی اندیشه هایدگر و محتوای شاهکار او، یعنی «هستی و زمان» است، با بازگشت به دوران باستان و اشاره به نظرات هراکلیتوس و افلاطون پی گرفته شده و به زمان هایگر رسیده و نهایتا به نقش و تاثیر آن بر هرمونتیک تاکید می‌کند. البته این‌ها همگی به صورتی بسیار موجز و ساده در قالب چند صفحه، چند تصویر و چندین پاراگراف که توضیحات را تشکیل می‌دهند نوشته شده‌اند. کلیت کتاب از فصل‌های کوتاهی تشکیل شده که متن هریک، از دو یا سه پاراگراف فراتر نمی‌رود، این فصل‌های پرتعداد هر یک به یکی از جنبه‌های مختلف اندیشه هایدگر اختصاص یافته است. حسن کتاب در این است که شکل بیوگرافی ندارد، در روزگاری که بیوگرافی‌های کوتاه و بلند همه‌ی این چهره‌ها به سادگی در دسترس هستند، نویسنده ترجیح داده روی اندیشه هایدگر متمرکز شده و در مجموع با پرداختن به مهمترین جنبه‌های آن، از کتاب پلی برای ورود به بحث‌های جدی‌تر درباره هایدگر بسازد. بنابراین ضمن یک بیوگرافی بسیار کوتاه که در آغاز متن آمده، اطلاعات ضروری دیگری را درباره زندگی هایدگر که روی اندیشه وی تاثیر داشته در خلال پرداختن به سیر اندیشه او ارائه کرده است.
«جادوگری از مسکیرش»، «ماهیت اشیاء شدن است»، «عزیمت به سوی مدرنیته»، «رساله دکتری و استادی» «نخستین گام‌ها به سوی فلسفه خاص خود»، «برای چه باید زیست، برای چه باید مرد؟»، «همرزمی به نام یاسپرس»، «تفاسیر نادرست جهان»، «متافیزیک چیست؟»، «به سوی ناسیونال سوسیالیسم»، «هولدرلین _ شاعر شاعران»، و … از جمله عناوین این بخش‌های کوتاه هستند.
در خلال این بخش‌های کوتاه، نویسنده تصویری ملموس از هایدگر پیش روی مخاطب می‌گذارد و به مهمترین سوألات درباره فلسفه‌اش پاسخ می‌گوید. سوالاتی همانند این که چرا اندیشمندی در این سطح حاضر به همکاری با نازی‌ها می شود؟ هایدگر در مهمترین اثرش هستی و زمان از چه چیز سخن می‌گوید؟ نگاه هایدگر به مرگ چگونه است؟ نقش و تاثیر او در مدرنیته و همچنین هرمونتیک چیست؟ و….
کتاب «هایدگر» به عنوان اولین جلد از مجموعه فلسفه برای نوآموزان، با زبانی روان و همه فهم و ساختاری که از قابلیت‌های تصویر برای انتقال معنا، مدد گرفته، به خوبی باب آشنایی خواننده را با زندگی، مهمترین آثار و برجسته‌ترین فرازهای اندیشه یکی از مهمترین فیلسوف‌های قرن بیستم گشوده است و او را آماده می‌کند تا رفته رفته قدم به وادی فلسفه این اندیشمند مهم و تاثیرگذار گذاشته و خود را برای دسته و پنجه نرم کردن با آثاری که از ساختارهایی دشوار برخوردارند، آماده کنند.
به نقل از الف کتاب
****
«هایدگر»
نویسنده: راینر روفینگ
ترجمه: طالب جابری
ناشر: ققنوس، چاپ اول ۱۳۹۶
۱۵۹ صفحه، ۱۱۰۰۰ تومان