این مقاله را به اشتراک بگذارید
پیدا و پنهان زندگی امپراتور مائو!
نشر جهان کتاب شاید با مجموعه بسیار ارزشمند نقاب که به انتشار آثار پلیسی جنایی اختصاص دارد شهره باشد، اما کتاب‌های ارزنده در حوزه‌های دیگر کم ندارد. یکی از خواندنی‌ترین کتاب‌هایی که انتشارات جهان کتاب در سال ۱۳۹۶ به بازار فرستاده، هفتمین عنوان از مجموعه «برگی از تاریخ» است که دربرگیرنده خاطرات دکتر لی جی سویی پزشک مخصوص مائو است. این کتاب که «زندگی خصوصی مائو تسه تونگ » نام دارد با ترجمه خوب محمدجواد امیدوارنیا در اختیار علاقمندان حوزه کتاب قرار گرفته است.
نویسنده این کتاب، به مدت ۲۲ سال، از اولین سال‌های پیروزی انقلاب و تأسیس جمهوری خلق چین تا زمان درگذشت مائو، در کنار رهبر چین بوده است. به همین دلیل به عنوان یکی از ناظران از نزدیک زندگی مائو را تحت نظر داشته است و به عنوان پژشک معتمد او از مسائل و بیماری‌هایش اطلاع داشته است.
دکتر لی جی‌سویی می‌نویسد که «من نوشتن خاطراتم را از سال ۱۹۵۴، هنگامی‌که به‌عنوان پزشک مائو تعیین شدم، به صورت یک سرگرمی آغاز کردم، لیکن با گذشت زمان، این کار برایم شامل ضبط تجربیات هم شد. ابتدا تنها رویدادهای مهم را می‌نگاشتم اما پس از مدتی به نوشتن مشاهداتم نیز علاقه یافتم. درعین‌حال، هیچ‌گاه تمایلی به چاپ نوشته‌هایم نداشتم.» با این حال خود او نیز می‌دانسته این نوشته در آینده می‌تواند به عنوان یکی از منابع مهم تاریخی برای شناخت رهبر مقتدر چین کمونیست به حساب آید، به همین خاطر نیز شیوه‌ای متفاوت با بسیاری از پزشکان نامدار که یادداشت‌های آنها باقی مانده، در پیش گرفته است. اغلب پزشکان در یادداشت‌های خود با توجه به احاطه بر مسائل پزشکی، حداکثر اطلاعاتی درباره شرایط پزشکی و میزان سلامت و یا بیماری این شخصیت‌ها از خود باقی گذاشته‌اند. اما دکتر لی جی‌سویی چنان که خود اشاره کرده به عنوان یک ناظر به مسائل گوناگون پیرامون خود، به خصوص آنجا که مربوط به زندگی مائو بوده است پرداخته و از این منظر اثری متفاوت و بسیار کارآمد برای شناخت چهره واقعی مائو از خود باقی گذاشته است.
مائو در دیدارها و اجلاس‌ها ظاهری آراسته، با شخصیت و دوست‌داشتنی داشت و رهبری جا افتاده، با وقار و سنگین می‌نمود. اما در زندگی خصوصی بسیار بی‌نظم و زن‌باره بود و جز این سرگرمی دیگری برای گذران وقت نداشت.
مترجم کتاب که خود تجربه زندگی در کشور چین را داشته است، با انتخاب این کتاب، یکی از بهترین آثار در رابطه با تصویر واقعی رهبر چین را به فارسی برگردانده است. دکتر لی جو سویی به مرز صد سالگی رسیده و خاطراتش را به سفارش همسرش نوشته است، زنی که با وجود نزدیکی شوهرش به رهبر چین همانند همه مردم کشورهای تحت سلطه کمونیسم، زیر ذره‌بین و سایه تلخ اتهام زیسته است. اما حالا به وصیت او، همسرش با انتشار این خاطرات خواندنی پرده را کنار زده است تا مردم مائوی واقعی را خوب تماشا کنند.
«من تا سال ۱۹۵۹ به او احترام می‌گزاردم، چون اگرچه به او نزدیک بودم، همیشه به نظر می‌رسید که دیواری نفوذناپذیر ما را از یکدیگر جدا ساخته است که به من اجازه شناخت زندگی واقعی او را نمی‌دهد. از آن پس، به‌تدریج در این حصار ناپیدا نفوذ یافتم و توانستم چهره حقیقی مائو را ببینم. مائو همچون بازیگران نمایشنامه‌های سنتی چین، با آرایشی غلیظ در صحنه ظاهر می‌شد، لیکن در پشت‌صحنه چهره‌ای دیگر داشت.»
نویسنده در این کتاب نه تنها چهره پنهان و دیده نشده مائو را در برابر خواننده قرار داده ، بلکه پاره‌ای از وجوه سیاسی ناگفته مانده حکومت خلق چین را نیز باز گفته است. دکتر لی جی‌سویی به رابطه سرد و پر تنش چین و شوروی اشاره کرده که سعی می‌شد از عموم مردم پنهان نگه داشته شود، حتی زمانی که مائو برای دیدار از شوروی، مسافرتی دو ماهه به این کشور داشت (۱۹۵۰) و حکومت کمونیستی چین، قرارداد دوستی، اتحاد و کمک متقابل را با شوروی امضا کرد، هر دو کشور یکدیگر را دشمن و مخالف فرض می‌کردند! مردم چین به خیال نزدیکی دو کشور، روسی را به عنوان مهمترین زبان جهانی می‌آموختند، ولی مائو و نزدیکانش مشغول یادگیری زبان انگلیسی بودند!
خاطرات دکتر لی جی سویی از لحظه درگذشت مائو آغاز می‌شود. در سوم سپتامبر ۱۹۷۶ وقتی مائو برای سومین بار سکته می کند با اینکه پزشکان می‌فهمند که دیگر نمی‌توانند کاری برای او بکنند. اما هیچ کسی جرات نداشت این واقعیت را به خانواده و نزدیکانش بگوید. روز هشتم سپتامبر حال او رو به وخامت گذاشت و برای لحظه‌ای سعی کرد چشمانش را باز کند و با صدایی کم جان گفت: «رهبر، من را صدا زدید؟» این‌ها آن طور که دکتر لی نوشته آخرین حرفی بود که به زبان مائو آمد. او دو ماه بود که در بستر بیماری افتاده بود و جز کادر پزشکی که ۲۴ ساعته بالای سرش بودند و خانواده و سران کشوری عالی رتبه، کسی از وضعیت بد جسمی‌اش خبر نداشت!
این کتاب سرشار از بخش‌های خواندنی و جالب توجه و البته عبرت‌انگیز است که به دلیل روایت عریان نویسنده که خود از نزدیک شاهد آن بوده بسیار تاثیر‌گذار از کار در آمده‌اند. زمانی که نویسنده کتاب، در کمال ناباوری به خاطر سوابق پدرش و همچنین اتهامات وارده به همسرش، به عنوان پزشک مخصوص مائو انتخاب شد و توانست به خلوت مائو وارد شود، تمام تصوراتی که همانند دیگر مردم چین درباره ساده زیستی رهبر جمهوری خلق چین داشت فرو ریخت. آنچه او از زندگی درونی مائو می‌گوید، حکایت از زندگی امپراتور گونه‌ای دارد که هیچ سنخیتی با تبلیغات دروغین ساخته شده درباره چنین رهبرانی ندارد.
«تا قبل از ورود به حریم مائو، دکتر لی او را به عنوان رهبری که زندگی بسیار ساده‌ای داشت می شناخت که در صرفه‌جویی ضرب المثل بود. او مائو را پسر خانواده‌ای روستایی می‌دانست که در اغلب اوقات لباس ساده‌ای می پوشید و بیشترین وقتش را در رختخواب می‌گذراند. اما در غیر این صورت لباسی سنتی می‌پوشید و کفش پارچه‌ای به پا داشت و در ملاقات‌های رسمی نیز لباس مائویی و کفش چرمی به پا می‌کرد. اما این حقیقت زندگی مائو نبود: «زندگی واقعی او امپراطور گونه بود. محل اقامتش در مرکز جونگ نان های، در قلب اقامتگاه‌های امپراطوران کهن، درست بین دریاچه‌های میانی و جنوبی و بنا به رسم امپراطوران، رو به جنوب بود. حفاطت شده‌ترین نقطه در جهان به شمار می‌آمد.»
هیچ کس جز نزدیکان به محل اقامت اصلی مائو وارد نمی شدند؛ جایی که پزشک مخصوص به آن وارد شد: «محل اقامت مائو زمانی محل اقامت امپراطوران بود و در دوران امپراطور چیان لونگ بنا شده بود. من هنگامی که برای اولین بار وارد این مجموعه شدم بیش از عظمت بنا تحت تاثیر دقت در طراحی داخلی آن قرار گرفتم و حضور امپراتور چیان لونگ را در همه جا احساس می کردم.»
به این ترتیب نویسنده کتاب با کنار زدن پرده‌های ضخیمی که زندگی واقعی مائو را از چشم دیگران پنهان ساخته بود، از حقیقتی سخن می‌گوید که روزگاری برای شیفتگان رهبر خلق چین باور نکردنی جلوه می‌کرد: مائو برخلاف ظاهر ساده‌نمای زندگی‌اش، در حقیقت کسی جز جانشین غیر رسمی امپراتوران افسانه‌ای چین نبود!
به نقل از الف کتاب
****
«زندگی خصوصی مائو تسه تونگ»
نویسنده: لی جی‌سویی
ترجمه: محمدجواد امیدوارنیا
ناشر: جهان کتاب، چاپ اول ۱۳۹۶
۲۴۴ صفحه، ۲۰۰۰۰ تومان