این مقاله را به اشتراک بگذارید
پیرمردی که خواب بهشت می‌بیند و ترانه‌های عاشقانه می‌خواند
نگاهی به کتاب «خواب خوب بهشت» اثر سام شپارد/ ترجمه‌ی امیرمهدی حقیقت
ناهید آهنگری
تا جایی که یادش می‌آید پدرش همیشه مست بوده و رفتاری خشن با همه داشته و مادرش هم بی‌تفاوت نسبت به همه و او در گوشه‌ای از سرزمین به قول خودش گندابگون کالیفرنیای جنوبی در میان بوی الکل و خشونت قد کشید و چاره‌ای نیافت جز آرام آرام دور شدن از خانواده و جامعه و گریختن به دنیای ادبیات و نمایش. این خشونت و فروخوردگی‌های درونی بعدها در آثار بسیاری از وی نمایان شد و بسیاری از منتقدانش کارهای او را خشن و عجیب می‌دانستند اما هیچ کدام منکر جادوی غریب آثارش به خصوص در تئاتر نشدند.
سام شپارد، کشاورز زاده‌ای از دیار کابوی‌های حقیقی در نوامبر ۱۹۴۳ در فورت ایلینویز متولد شد کودکیش با کشاورزی در مزرعه و مهاجرت به مناطق مختلف گذشت. از اوایل نوجوانی به سوی تئاتر آمد و در مرکز تئاتر جنسین که به عنوان خانه هنری قلمداد می‌شد کار کرد. اولین نمایشنامه کامل خود – کابوی- را که برگرفته از زندگی خود اوست در سنین نوجوانی نوشته است. در آن زمان شاید اصلا فکرش را نمی‌کرد که روزی به عنوان یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین نمایشنامه/ فیلمنامه نویسان امریکا از نسل بزرگ تنسی ویلیامزها و آرتور میلرها و ادوارد آلبی‌ها باشد که در روزگار نو می‌زیست و متاسفانه در تابستان همین سال جاری (۲۰۱۷) بیماری امانش نداد و در سن ۷۳ سالگی در مزرعه‌اش در کنتاکی از دنیا رفت و سیل مخاطبان و شیفتگان سینما و تئاتر را در میان اعجاز آثارش تنها گذاشت.
شپارد را در ایران اهالی سینما و تئاتر بهتر می‌شناسند، خصوصا با نمایشنامه «کودک مدفون» با ترجمه داریوش مهرجویی که در سال ۱۹۷۹ برنده جایزه پولیتزر شد. و یا با فیلم «پاریس، تگزاس»، شاهکار ویم وندرس که جایزه نخل طلای کن را برای فیلمنامه اش برد. و برای بازی در فیلم «مردان واقعی» به کارگردانی فیلیپ کافمن نامزد اسکار بهترین بازیگر مرد نقش مکمل شد. اما در کارنامه حرفه‌ای این نمایشنامه‌نویس، بازیگر، کارگردان و داستان‌نویس امریکایی می‌توان بیش از ۴۰ اثر هنری را دید که عموما نمایشنامه و فیلمنامه هستند ولی وجهه داستان نویسی این نویسنده در ایران کمتر شناخته شده است. مجموعه داستان «خواب خوب بهشت» شاید جزو معدود مجموعه داستان‌های این نویسنده پرکار باشد که با ترجمه خوب و روان امیر مهدی حقیقت و به همت نشر ماهی روانه بازار نشر شده است که مخاطبان را با چهره دیگری از این کابوی حقیقی آشنا می‌کند.
«خواب خوب بهشت» شامل ۱۳ داستان کوتاه با عنوان: سوال بیجا، کولینگا؛ نیمه راه، یک تکه از دیوار برلین، چشم‌هایی که باز و بسته می‌شود، گربه‌های بتی، زندگی با الگو، سود شرکت، دری رو به زنان، Concepcion، پروست نبود، تشنج، خواب خوب بهشت، درخت‌ها همه لخت‌اند می‌باشد. عموم داستان‌های این کتاب به لحاظ فرم و محتوا در یک راستا و شمایل هستند اما دنیایی که در هر داستان به ساخته می‌شود هر یک فضای خاص و متفاوت خود را دارد و به لحاظ قوت داستان‌نویسی در یک سطح نیستند.
نوع روایت در اکثر داستان‌های این مجموعه به خصوص داستان «خواب خوب بهشت» که عنوان کتاب نیز برگرفته از این داستان کوتاه است، بر اساس شخصیت‌ها طراحی می‌شود نویسنده در ابتدا توصیفی از شخصیت و فضای اطراف وی ارائه می‌دهد و بعد قصه را حول همین شخصیت و رابطه‌اش با سایر شخصیت‌ها تا پایان داستان پیش می‌برد. می‌توان گفت درونمایه اصلی آثار شپارد در مجموعه حاضر را ارتباط و شکاف‌های ارتباطی بین آدمها، سوء‌تفاهم بین آنها و ناتوانی انسان دربر می‌گیرد. به طور مثال در داستان خواب خوب بهشت نویسنده، فضایی به غایت بکت وار را در زندگی دو پیرمرد ناتوان، ارتباط هر یک با خودش و با دیگری و دیگران به تصویر می‌کشد. توصیف‌ها و فضاسازی‌ها در این داستان خود کارگاه داستان‌نویسی است برای هر شیفته داستانی.
نوشتن داستان بر محور دیالوگ یکی از تکنیک‌های سخت داستان نویسی است که کمتر نویسنده‌ای به سراغ آن می‌رود. اما سام شپارد در این کتاب در داستان «گربه‌های بتی» بدون هیچ توضیح اضافه و توصیف فضایی، صرفا بر محور گفت‌و‌گو ماجرای دو شخصیت اصلی را به پیش می‌برد، بدون این که نویسنده خود را وارد داستان کندکه این در نوع خود و در داستان شپارد استادانه نوشته شده است.
رد پای ادبیات کلاسیک امریکا را می‌توان در تک تک آثار این مجموعه شاهد بود. نگاه هوشمندانه و پیش‌بینی ناپذیر سام شپارد به جامعه امریکایی و خشونت، پرت افتادگی آدم‌های داستان از یکدیگر و دلهره بر کل مجموعه حکم‌فرماست. خواننده با تورق اجمالی اثر پی‌خواهد برد که عموم داستان‌ها با زبانی ساده و روایتی خطی بخش‌های کوچک و جزئی از زندگی آدمها را نشان می‌دهد که دیده نمی‌شوند در واقع این گوشه‌های کوچک اما تاثیرگذار زندگی در داستان‌های شپارد برجسته و ساخته می‌شوند گویی زندگی در جایی دیگر خلق می‌شود و انسان‌ها در جایی دیگر زندگی می‌کنند. از این رو شاید بتوان به جرئت گفت آثار داستانی شپارد حقیقتا چیزی از شاهکارهای نمایشی و سینمایی وی کم ندارد؛ پیرمردی که می‌نویسد و به معنای واقعی کلمه می نویسد همه رویاهای امریکایی‌اش را.
به نقل از الف کتاب
****
«خواب خوب بهشت»
نویسنده: سام شپارد
مترجم: امیرمهدی حقیقت
ناشر: ماهی، چاپ دوم ۱۳۹۲
۱۶۴ صفحه، ۴۸۰۰ تومان