این مقاله را به اشتراک بگذارید
رمان‌های سیاه تاریخ آمریکا
فاطیما احمدی
ادبیات آمریکا پر است از داستان‌های دوران سیاه برده‌داری که مثل یک دمل چرکین بر تاریخ آمریکا خودنمایی می‌کند: داستان‌هایی که خالق بیشترشان نویسنده‌های سیاهپوست هستند، مثل هریت بیچر استو، جیمز بالدوین، تونی موریسون، کولسون وایتهد، یا جسی و… اما نویسنده‌های سفیدپوستی هم هستند که به دوران سیاه برده‌داری پرداخته‌اند: مارک تواین، ویلیام فاکنر، ویلیام استایرن، پل بیتی و… طی یک سال اخیر سه کتاب از نویسنده‌های قرن بیستم و بیستویکم آمریکا به فارسی منتشر شده که هر کدام دوره‌ای از زندگی سیاهان را از قرن نوزدهم تا قرن بیستویکم روایت می‌کند و تصویر دیگری از «غرب وحشی» به ما می‌دهد. ویلیام استایرن یکی از نویسنده‌های سفیدپوست آمریکایی است که در کنار رمان‌های دیگرش که در هر کدام به گوشه‌هایی از جنایات سفیدپوست‌ها به ویژه در جنگ دوم نقب زده در «اعترافات نات ترنر» ما را به دنیای سیاه برده‌داری در آمریکای قرن نوزدهم می‌برد. «اعترافات نات ترنر» در ۱۹۶۸ منتشر شد، برنده جایزه پولیتزر شد، به فهرست صدتایی رمان‌های بزرگ مجله تایمز راه یافت، و نیویورک‌تایمز آن را خارق‌العاده و یکی از آن معدود کتاب‌هایی توصیف کرد که گذشته و حال آمریکایی‌ها را به خودشان نشان می‌دهد؛ در پرتوی از نور خیره‌کننده – یک پیروزی واقعی؛ یک موفقیت بزرگ. «اعترافات نات ترنر» داستان مرد متعصبی است که کشیش قوم خود می‌شود. او برده سیاهی است که تحت آموزش سفیدپوستان قرار می‌گیرد تا نسلی از بردگان فرهیخته تربیت شوند و برده‌داری را براندازد، اما آنها سر به شورشی خونین برمی‌دارند و کشتاری تکان‌‌دهنده به پا می‌کند. نات تحت‌تاثیر کتاب مقدس دست به قتل‌عام می‌زند. «اعترافات نات ترنر» را با ترجمه افشین و آرش رضاپور در نشر هنوز بخوانید. یا جسی یکی از نویسنده‌های جوان آفریقایی‌تبار آمریکایی است که با همان تک‌کتابش «خانه‌روان» که در سال ۲۰۱۶ منتشر شد، توانست یک‌شبه ره صدساله را بپیماید. کتاب در همان سال انتشار توانست یکی از ده کتاب برتر سال ۲۰۱۶ را از آن خود کند و به جوایز بسیاری دست یابد: جایزه کتاب ملی آمریکا، جایزه پن‌همینگوی، جایزه کتاب اول جان لئونارد، بهترین نویسنده سال گودریدز، برگزیده کتاب نیویورک‌تایمز و واشنگتن‌پست. کتاب از سوی نویسندهگان و منتقدان و نشریات بی‌شماری مورد ستایش واقع شد. از جمله زادی اسمیت نویسنده برجسته بریتانیایی«خانه‌روان» را «دیدنی» توصیف کرد و بوستون‌گلوب آن را«قدرتمند و جذاب» و لس‌آنجلس‌تایمز«یک موفقیت کم‌نظیر» و شیکاگو‌تریبون هم «حماسه‌ای به‌یادماندنی از تغییر خانواده و ملت». اما از همه مهم‌تر میچیکو کاکوتانی منتقد نیویورک‌تایمز و برنده جایزه پولیتزر بود که دراین‌باره نوشت: «غیرممکن است که نتوانی این کتاب را ستایش نکنی. به لطف استعداد ذاتی و غریزی یآ جسی در داستانسرایی این کتاب خواننده را به درکی از واقعیت‌های توحش‌گونه برده‌داری، همچنین آسیب‌‌های عاطفی که در طول قرون متمادی از مادر به دختر و از پدر به پسر منتقل می‌شود، می‌رساند. اوج این کتاب در آن نقطه است که به ما این امکان را می‌دهد ترس‌ها و وحشت‌های برده‌داری را در سطحی مانوس و شخصی تجربه کنیم.» «خانه‌روان» داستان دو خواهر ناتنی سیاهپوست، افیا و اسی است که از وجود هم خبر ندارند، یآ جسی در این کتاب ما را با این دو خواهر و شش نسل پس از آنها همراه می‌کند، ماجرای سه قرن و هفت نسل و چهارده نفر و دو قاره در این کتاب روایت می‌شود. هر فصل از کتاب از دید یک شخصیت روایت می‌شود. ابتدا از دید افیا و اسی و سپس شش فرزند آنها. یعنی در مجموع داستان ۱۴ نفر در طول سه قرن. «خانه‌روان» را با ترجمه محمد حکمت در نشر «نون» بخوانید. پل بیتی یکی دیگر از نویسنده‌های سیاهپوست آمریکایی است که به دنیای سیاه‌ها نقب زده و داستانی نو نوشته است. بیتی نخستین آمریکایی است که با چهارمین رمانش «آدمفروش» جایزه بوکر ۲۰۱۶ را از آن خود کرد. این نویسنده سیاهپوست آمریکایی، علاوه بر این جایزه بریتانیایی، جایزه انجمن منتقدان ادبی آمریکا را در همان سال دریافت کرد و به‌مرحله نهایی جایزه ایمپک دوبلین نیز راه یافت. موفقیت این رمان در آمریکا و اروپا از سوی خواننده‌ها و روزنامه‌نگارها و منتقدان بسیار بود، تا جایی‌که تایمز آن را مهم‌ترین و سخت‌ترین رمان آمریکایی قرن بیستویکم معرفی کرد و نیویورک‌تایمز چشم‌اندازهای طنزگونه کتاب را بی‌نظیر توصیف کرد و نوشت: «آنچه این کتاب را بی‌نظیرتر می‌سازد کنار هم چیدن واژه‌به‌واژه این کتاب برای هدایت افکار و احساس شما به نقطه‌ای است که نویسنده می‌خواهد و اینجاست که پل بیتی می‌درخشد.» رمان «آدمفروش» پر است از نبوغ طنز پل بیتی با نغزگویی و کنایه‌های گزنده‌ای که ما را به یاد کورت ونه‌گات در «صبحانه قهرمانان» و «سلاخ خانه شماره پنج» و جوزف هلر در «تبصره ۲۲» می‌اندازد. تم کانونی رمان آمریکای پسانژادپرستی است و پل بیتی به‌خوبی توانسته اثبات کند که مردم رنگین‌پوست این کشور هنوز نژادپرستی را در تمام وجوه زندگی‌شان هر روز تجربه می‌کنند. بیتی عاشق ریسک‌کردن و غافلگیرکردن است و هرچه داستان جلوتر می‌رود می‌بینیم که او با کلیشه‌هایی روبه‌رو می‌شود که سیاه‌پوست‌های آمریکایی در این کشور با آن روبه‌رو هستند. از موضوعات سنگینی مانند وحشی‌گری پلیس آمریکا، ترسیم مردم رنگین‌پوست در صنعت سرگرمی، تبعیض مستمر در محلات آمریکا به موضوعاتی ملموس‌تر اما به همان اندازه مهم از ظهور نژادپرستی می‌رسد: نژادپرستی در یک اتوبوس، مردم تاجایی‌که ممکن است از نشستن در کنار یک سیاهپوست اجتناب می‌کنند. کتاب «آدمفروش» را با ترجمه سیدسعید کلاتی در نشر ستاک بخوانید.
روزنامه آرمان